Vikipedi

Baasçılık

Pan-Arabist ve milliyetçi ideoloji
(Saddamcılık sayfasından yönlendirildi)

Baasçılık,[a] ilerici bir devrimci hükûmet üzerinde öncü bir partinin liderliği aracılığıyla birleşik bir Arap devletinin gelişmesini ve yaratılmasını destekleyen bir Arap milliyetçiliği ideolojisidir. İdeoloji resmi olarak Suriyeli entelektüeller Mişel Eflak (Irak liderliğindeki Baas Partisine göre), Zeki el-Arsuzi (Suriye liderliğindeki Baas Partisine göre) ve Selahaddin el-Bitar'ın teorilerine dayanmaktadır. Modern çağın Baasçı liderleri arasında Irak'ın eski lideri Saddam Hüseyin ve eski Suriye'nin eski lideri Beşşar Esad yer almaktadır.

Baasçılık
İdeolojiAnti-emperyalizm
Arap milliyetçiliği
Arap sosyalizmi
Pan-Arabizm
Cumhuriyetçilik
Anti-Siyonizm
İlerlemecilik
Sekülerizm
Siyasi pozisyonBölüngü:[1]
Sol[2] ve Sağ[3]

Baas ideolojisi "Arapların aydınlanmasını" ve kültürlerinin, değerlerinin ve toplumlarının rönesansını savunmaktadır. Aynı zamanda tek partili devletlerin kurulmasını savunur ve siyasi çoğulculuğu reddeder: Baas Partisi bunu teorik olarak "aydınlanmış" bir Arap toplumu geliştirmek için belirsiz bir süre kullanır. Baasçılık sekülerizm, Arap milliyetçiliği, pan-Arabizm ve Arap sosyalizmi ilkelerine dayanmaktadır. Marksistler gibi Baasçılar da dini, geleneksel elitler tarafından toplumun zayıf kesimlerini ezmek ve muhafazakâr toplumsal düzenlerini pekiştirmek için kullanılan bir araç olarak görür.[5]

Baasçılık, doğal kaynakların devlet mülkiyetinde olması, korumacılık, toprakların köylülere dağıtılması ve planlı ekonomi gibi sosyalist ekonomi politikalarını savunmaktadır. Batılı sosyalist düşünürlerden esinlenmiş olsalar da ilk Baas teorisyenleri Marksist sınıf mücadelesi kavramını Arap birliğini engellediği gerekçesiyle reddetmişlerdir. Baasçılar modern Arap toplumunu geliştirmenin ve birleştirmenin tek yolunun sosyalizm olduğunu iddia etmektedirler.[6]

Var olan iki Baas devleti (Irak ve Suriye) otoriter yönetim biçimleriyle ideolojilerinin eleştirilmesini engellemiştir. Baasçı Suriye, "Baasçı" yerine "neo-Baasçı" olarak adlandırıldı çünkü Suriye Baas Partisi liderliği tarafından geliştirilen Baasçılık biçimi, Eflak ve Bitar'ın hakkında yazdığı Baasçılıktan oldukça farklıydı.

Tarihi

değiştir
 
Baas düşüncesini etkileyen ve Baas Partisinin dağılmasının ardından Suriye'nin hâkim olduğu Baas Partisinin baş ideoloğu Zeki el-Arsuzi oldu

Baasçılığın kökenleri, Mişel Eflak, Selahaddin el-Bitar ve Zeki el-Arsuzi tarafından geliştirilen siyasi düşünce ile başlamıştır.[7] Farklı örgütler kurmalarına rağmen ideolojinin kurucuları olarak kabul edilirler. Bitar ve Eflak 1940'larda Baas Partisini birlikte kurarken, Arsuzi önce Arap Ulusal Partisini ve daha sonra Arap Baasını kurdu.[7] Aynı örgüte üye olmaya en yakın oldukları zaman, bu üçünün Mişel Kuzman, Şakir el-As ve İlyas Kandalaft ile birlikte bir parti kurmaya çalıştıkları 1939 yılıydı.[7] Ancak bu girişim, Arsuzi'nin Eflak'tan şahsen hoşlanmadığı için gerçekleşmedi.[7]

Arsuzi, 1940'ta Arap Baas Partisini kurdu ve görüşleri, küçük ortak Selahaddin el-Bitar ile birlikte 1940'ta Arap İhya Hareketini kuran ve daha sonra 1943'te Arap Baas Hareketi adını alan Eflak'ı etkiledi.[8] Eflak ondan etkilenmiş olsa da Arsuzi başlangıçta Eflak'ın hareketiyle iş birliği yapmadı. Arsuzi, 1941'de ara sıra kendisine "Arap Baası" adını veren Arap İhya Hareketinin varlığının, aynı adı taşıyan bir hareket yaratarak Araplar üzerindeki etkisini engellemek için emperyalist bir komplonun parçası olduğundan şüpheleniyordu.[9]

Arsuzi, savaşlar arası dönemde Arap milliyetçisi siyasetiyle ilişkilendirilen İskenderunlu bir Araptı. Fransız Devrimi'nden, Alman ve İtalyan birleşme hareketlerinden ve Japon ekonomik "mucizesinden" ilham aldı.[10] Görüşleri, aralarında Georg Hegel, Karl Marx, Friedrich Nietzsche ve Oswald Spengler'in de bulunduğu bir dizi önde gelen Avrupalı felsefi ve politik figürden etkilenmiştir.[11]

Arsuzi, 1939'da popüler lideri öldükten ve parti kargaşaya düştükten sonra Milliyetçi Hareket Birliği (MHB) partisinden ayrıldığında, 1939'da kısa ömürlü Arap Ulusal Partisini kurdu ve partiyi aynı yıl içinde feshetti.[12] 29 Kasım 1940'ta Arsuzi Arap Baasını kurdu.[8] Baasçılığın gelişiminde önemli bir çatışma ve dönüm noktası, Arsuzi ve Eflak'ın hareketleri, Raşid Ali el-Geylani'nin 1941 darbesi ve ardından gelen İngiliz-Irak Savaşı konusunda fikir ayrılığına düştüğünde meydana geldi. Eflak'ın hareketi, Geylani hükûmetini ve Irak hükûmetinin İngilizlere karşı savaşını destekledi ve Irak'a gidip Irak hükûmeti için savaşmak üzere gönüllüler örgütledi. Ancak Arsuzi, darbenin kötü planlanmış ve başarısız olduğunu düşünerek el-Geylani hükûmetine karşı çıktı. Bu noktada Arsuzi'nin partisi üyelerini ve Eflak hareketine aktarılan desteği kaybetti.[9] Arsuzi'nin Arap siyasetindeki doğrudan etkisi, Vichy Fransası yetkililerinin 1941'de kendisini Suriye'den sınır dışı etmesiyle sona erdi.[9]

1950'lerin ve 1960'ların kaotik yıllarından faydalanan Suriye Baas Partisi Askeri Komitesi, sivil liderliği öncülüğünde 1963 yılında Suriye'de tek partili bir devlet kuran bir darbe başlattı. 1966'da Suriye Baasının askeri kanadı, Eflak ve Bitar liderliğini deviren bir başka darbe başlattı ve Baas hareketi içinde bir bölünmeye yol açtı: biri Suriye, diğeri Irak ağırlıklı. Akademisyen Ofra Bengio, bölünmenin bir sonucu olarak Suriye yanlısı Baas hareketinde Baasçı düşüncenin resmi babası olarak Eflak'ın yerini Arsuzi'nin aldığını, Irak yanlısı Baas hareketinde ise Eflak'ın hala Baasçı düşüncenin de jure babası olarak görüldüğünü iddia etmektedir.[13][14] Irak Baas kanadı 1968 darbesiyle iktidarı ele geçirdikten sonra Eflak'a sığınma hakkı tanıdı.

Esad ailesi ve Saddam Hüseyin sırasıyla Suriye ve Irak Baas partilerinde baskın hale gelerek sonunda iki ülkede de kişisel diktatörlükler kurdular. İki Baas hareketi arasındaki düşmanlıklar Hafız Esad'ın 2000 yılında ölümüne kadar sürmüş, ardından halefi Beşşar Esad, Irak ile uzlaşma arayışına girmiştir.[15]

İki Baasçı otokrasi, iktidarları boyunca kitlesel gözetim ve ideolojik endoktrinasyon uygulayan polis devletleri inşa etmiş ve tüm öğrenci örgütlerini, sendikaları ve diğer sivil toplum kuruluşlarını partiye ve devlete tabi kılmıştır. Her iki rejim de etnik azınlıkları Araplaştırmaya çalıştı ve vatandaşlara komplocu antisiyonist, Batı karşıtı duygular aşılayarak otoriter yönetimlerini meşrulaştırdı.

Irak'ta Saddam Hüseyin 2003 yılında ABD istilası sırasında devrildi ve ardından Irak Baas Partisi, Baas'tan arındırma politikası kapsamında yasaklandı. Suriye'de, Beşşar Esad'ın 2011 Suriye devrimini acımasızca bastırmasının ardından ölümcül bir iç savaş başladı. Bu süreç 8 Aralık 2024'te Esad rejiminin düşmesi ve Suriye'deki Baas yönetiminin sona ermesi ile sonuçlandı.[16]

Tanım

değiştir

Mişel Eflak, bugün Baas hareketinin kurucusu veya en azından onun en önemli katkıcısı olarak kabul edilir.[17] Ancak Zeki el-Arsuzi ve Selahaddin el-Bitar gibi başka önemli ideologlar da vardır. Arap Baas Hareketinin kuruluşundan 1950'lerin ortalarına kadar Suriye'de ve 1960'ların başına kadar, Baas Partisinin ideolojisi büyük ölçüde Eflak'ınkiyle eş anlamlıydı. Eflak'ın Arap milliyetçiliği hakkındaki görüşü, Orta Doğu Enstitüsünden tarihçi Paul Salem gibi bazıları tarafından romantik ve şiirsel olarak değerlendirilir.[17]

Eflak'ın ideolojisi, yaşamı boyunca Arap dünyasında yaşanan dekolonizasyon ve diğer olaylar bağlamında geliştirilmiştir. Muhafazakar Arap milliyetçi düşüncesini güçlü devrimci ve ilerici temaları yansıtacak şekilde yeniden şekillendirdi. Örneğin, Eflak eski yönetici sınıfların devrilmesinde ısrar etti ve İslam'ı devletten ayırarak seküler bir toplum yaratılmasını destekledi. Bu fikirlerin hepsi ona ait değildi, ancak bu inançları ulus ötesi bir harekete dönüştürmeyi başaran kişi Eflak'tı.[17]

Baasçılığın temel dayanağı Arap sosyalizmi, uluslararası sosyalist hareketten ve pan-Arap ideolojisinden ayrı olan Arap karakterli sosyalizmdir.[18] Eflak ve Bitar tarafından geliştirilen Baasçılık benzersiz bir sol kanat, Arap merkezli ideolojidir. "Materyalist komünizme karşı Arap ruhunu" ve "ölü gericiliğe karşı Arap tarihini" temsil ettiğini iddia etmektedir.[19] Hindistan lideri Cevahirlal Nehru, Mısır lideri Cemal Abdünnasır ve Yugoslavya lideri Josip Broz Tito'nun Bağlantısızlar Hareketi politikalarıyla ideolojik benzerlik ve olumlu bir bakış açısına sahiptir ve Soğuk Savaş sırasında ABD liderliğindeki Batı Bloğu ya da SSCB liderliğindeki Doğu Bloğu ile ilişkiye tarihsel olarak karşı çıkmıştır.[20]

Kavramlar

değiştir

Arap ulusu

değiştir
 
Baas Partisi'nin dağılmasından sonra Irak hakimiyetindeki Baas Partisinin baş ideoloğu olan Baasçı düşüncenin kurucusu Mişel Eflak.

Eflak, Satı el-Husri'nin dilin Arap ulusunun başlıca tanımlayıcı birleştirici faktörü olduğu görüşünü destekledi, çünkü dil düşünce, norm ve ideallerin birliğine yol açar. Tarih de "bilincimizin şekillendiği verimli toprak" olduğu için birleştirici bir özellikti.[21] Eflak'ın Baasçı düşüncesinin merkezi özelliği baas idi (kelimenin tam anlamıyla "rönesans").[21]

Bu rönesansa ancak Arap devletlerinin birleştirilmesiyle ulaşılabilir ve Arap dünyasını siyasi, ekonomik, entelektüel ve ahlaki olarak dönüştürebilirdi. Eflak'a göre, ilk Arap rönesansı İslam'ın yedinci yüzyılda ortaya çıkışı olurken, bu "gelecekteki rönesans" bir "yeniden doğuş" olacaktı. Yeni "rönesans", Baas partisinin "Ebedi Bir Mesaj Taşıyan Tek Millet" sloganında özetlenen başka bir Arap mesajı getirecekti.[22]

Arap ulusu bu "rönesansa" ancak "birlik, özgürlük ve sosyalizm" hedeflerine yönelik devrimci bir süreçle ulaşabilirdi.[22] Eflak'ın görüşüne göre, bir ulus yalnızca "ilerleyebilir" veya "gerileyebilir".[21] Zamanının Arap devletleri, hastalıkları "feodalizm, mezhepçilik, bölgeselcilik, entelektüel gericilik" nedenleriyle ancak kademeli olarak "gerileyebilirdi". Eflak, bu sorunların ancak devrimci bir süreçle çözülebileceğine inanıyordu. Bir devrim ancak devrimciler safsa ve neredeyse dinsel olarak göreve bağlıysa başarılı olabilirdi. Eflak, "kaçınılmaz bir sonuç" olarak başarılı bir devrim için öncü bir partinin gerekliliğine ilişkin Leninist görüşü destekledi.[23] Baas ideolojisinde öncü, Baas Partisiydi.[23]

Eflak, gençliğin başarılı bir devrimin anahtarı olduğuna inanıyordu. Gençlik, henüz başka görüşlerle aşılanmadıkları için değişime ve aydınlanmaya açıktı. Eflak'a göre, Arap gençliğinin hayal kırıklığı büyük bir sorundu. Bu hayal kırıklığı ise bireyciliğe yol açtı ve gelişmiş ülkelerin aksine az gelişmiş bir ülkede bireycilik sağlıklı bir işaret değildi.[24]

Devrimden önce partinin temel görevi aydınlanmış fikirleri halka yaymak ve toplumdaki gerici ve tutucu unsurlara meydan okumaktı. Eflak'a göre bir Baas partisi, parti liderliği aydınlanma düşünceleriyle aşılanana kadar eğitimsiz kitleleri partinin dışında tutmak için proselitist bir politika uygulayacaktı. Ancak parti aynı zamanda siyasi bir örgüttü ve Eflak'ın da belirttiği gibi siyaset "bir araç [...] ve bu aşamada meselelerin en ciddisi" idi.[25] Baasçılık, öncü bir partinin "yeni bir toplum" inşa etmek için belirsiz bir süre hüküm sürmesi bakımından Leninist düşünceye benziyordu.[26]

Eflak Leninist modeline dayalı kararlı bir aktivist devrimci partinin fikrini destekledi,[27] pratikte bu durum demokratik merkeziyetçiliğe dayanıyordu.[28][29][30] Devrimci parti siyasi iktidarı ele geçirecek ve bundan sonra toplumu daha iyiye dönüştürecekti. Devrimci parti sayıca azınlıktayken, nüfusun çoğunluğu ona karşı olsa bile bir politika başlatma hakkına ve mutlak güce sahip bir kurumdu. Baas Partisi, Leninist modelde olduğu gibi, neyin doğru neyin yanlış olduğunu biliyordu, çünkü halk bir bütün olarak henüz bunu bilmiyordu. Çünkü halk hâlâ eski değer ve ahlaki sistemin etkisindeydi.[27]

Gerici sınıflar

değiştir

Eflak'a göre, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı çıkarılan Arap İsyanı (1916-1918), gerici bir sınıf tarafından yönetildiği için Arap dünyasını birleştirmeyi başaramadı. Arap İsyanı liderlerinin yaptığı gibi monarşiyi destekleyen yönetici sınıfın gerici bir sınıfla eş anlamlı olduğuna inanıyordu. Baas ideolojisinde yönetici sınıfın yerini devrimci ilerici bir sınıf alacaktı. Eflak, her türlü monarşiye şiddetle karşıydı ve Arap İsyanı'nı "birliği geri kalmışlığın geri kalmışlığa, sömürünün sömürüye ve sayıların koyun gibi sayılara toplanması olarak anlayan kralların ve feodal beylerin hayalleri" olarak tanımladı.[31]

Eflak'a göre, Arap İsyanı'nı "kansız ve sinirsiz birlik mücadelesi" içinde bırakan, gerici sınıfın Arap birliği görüşüydü.[31] Eflak, Alman birliğini bunun kanıtı olarak gördü. Bu görüş, Eflak'ı Almansever olan bazı Arap milliyetçileriyle karşı karşıya getirdi. Eflak'a göre, Bismarck'ın Almanya'yı birleştirmesi ile dünyanın gördüğü en baskıcı ulusu kuruldu; bu da büyük ölçüde mevcut monarşiye ve gerici sınıfa yüklenebilecek bir gelişmeydi. Eflak'a göre, Alman örneğini kopyalamak felaket olurdu ve Arap halkının köleleştirilmesine yol açardı.[31]

Eflak, gerici sınıflarla mücadele etmenin tek yolunun "ilerici" devrimde yattığını ve bunun merkezinde de birlik mücadelesinin yer aldığını iddia ediyordu. Bu mücadele toplumsal devrimden ayrı tutulamazdı, çünkü bu ikisini birbirinden ayırmak hareketi zayıflatmak olurdu. Statükodan memnun olan gerici sınıflar "ilerici" devrime karşı çıkacaktır. Devrim bir "bölgede" (ülkede) başarılı olsa bile, kaynak kısıtlamaları, küçük nüfus ve diğer Arap liderlerin elinde tuttuğu devrim karşıtı güçler nedeniyle o bölge gelişemeyecektir. Devrimin başarıya ulaşması için Arap dünyasının "organik bir bütün" haline gelmesi (kelimenin tam anlamıyla bir olması) gerekiyordu. Kısacası Eflak, Arap birliğinin ilerici devrimin hem nedeni hem de sonucu olacağını düşünüyordu.[32]

Eflak'a göre devrimin başarısının önündeki en büyük engel Arap Birliğiydi. Arap Birliğinin hem bölgesel çıkarları hem de gerici sınıfları güçlendirdiğine ve böylece bir Arap ulusu kurma şansını zayıflattığına inanıyordu. Arap devletlerinin çoğunluğu gerici sınıfların egemenliği altında olduğu için Eflak ideolojisini gerçeklerle örtüşecek şekilde revize etti. Arap çapında ilerici bir devrim yoluyla bir Arap ulusu yaratmak yerine, asıl görev ilerici devrimcilerin devrimi bir Arap ülkesinden diğerine yayması olacaktı. Başarılı bir şekilde dönüştürüldükten sonra, yaratılan ilerici devrimci ülkeler, Arap dünyası tek bir Arap ulusuna dönüşene kadar teker teker birleşecekti. İlerici devrimci hükümetler devrimin yayılmasına katkıda bulunmazsa devrim başarılı olamazdı.[32]

Özgürlük

değiştir
“ "Özgürlük, milletin hayatında bir lüks değil; temeli, özü ve anlamıdır". ”

—Eflak'ın 1959'da yaptığı bir konuşma[27]

Temelde Eflak, özgürlük konusunda otoriter bir bakış açısına sahipti. Liberal demokratik özgürlük kavramının aksine, Eflak'ın vizyonunda özgürlük, partinin kalbinde ortak iyi olduğu için halk tarafından seçilmeyen bir Baas partisi tarafından sağlanacaktır. Tarihçi Paul Salem, böyle bir sistemin zayıflığını "oldukça açık" olarak değerlendirdi.[33]

Eflak, özgürlüğü Baasçılığın tanımlayıcı özelliklerinden biri olarak gördü. Düşüncelerin dile getirilmesi ve bireyler arasındaki etkileşim, yeni bir toplum inşa etmenin bir yoluydu. Eflak'a göre, yeni değerler ve düşünceler yaratan şey özgürlüktü.[34] Eflak, fikirlerin insan etkileşimi yoluyla aşağıdan değil yukarıdan geldiği için emperyalizm, sömürgecilik, dini veya aydınlanmamış bir diktatörlük altında yaşamanın özgürlüğü zayıflattığına inanıyordu. Eflak'a göre Baas partisinin ana önceliklerinden biri, yeni fikir ve düşünceleri yaymak; bireylere, partinin kendisini Arap halkı ile hem onların yabancı emperyalist baskıcıları hem de Arap toplumu içinde ortaya çıkan bu tiranlık biçimleri arasına kendisini yerleştireceği için, bireylere fikirlerin peşinden gitmeleri için ihtiyaç duydukları özgürlüğü vermektir.[27]

Özgürlük kavramı Eflak için önemli bir ideal olsa da Leninist sürekli bir devrimci mücadele modelini tercih etti ve özgürlüğün bir dizi kurum ve kural tarafından korunduğu bir toplum için kavramlar geliştirmedi. Baas tarafından yönetilen ve halka bilgi yayan tek partili bir devlet vizyonu, bireysel etkileşimler konusundaki görüşüne birçok yönden aykırıydı. Baas partisi, üstünlüğü sayesinde "özgürlüğü" tesis edecekti. Eflak'a göre özgürlük, gerçekten özgür bir toplum yaratmak için aydınlanmış bir ilerici gruba ihtiyaç duyduğundan, hiçbir yerden gelemezdi.[27]

Sosyalizm

değiştir
Ana madde: Arap sosyalizmi
“ "Sosyalizmi kitaplardan, soyutlamalardan, hümanizmden ya da acımadan değil, ihtiyaçtan dolayı benimsedik [...] çünkü Arap işçi sınıfı bu dönemde tarihin hareket ettiricisidir". ”

—Eflak'ın sosyalizmin gerekliliği hakkındaki görüşü[35]

Sosyalizm Baas programının önemli bir ayağıdır. Batılı sosyalistlerden ve Marksist partilerden etkilenmiş olsalar da Baas Partisi kurucuları Arap tarihsel bağlamına daha uygun olduğuna inandıkları bir sosyalist vizyon inşa etmişlerdir. 1947 Baas Partisi Tüzüğü'nün 26-37. maddeleri Baas sosyalizminin temel ilkelerini özetlemektedir. Bunlardan bazıları şunlardır:

"

  • Madde 26: Arap Baas Partisi sosyalisttir ve vatanın ekonomik zenginliğinin ulusa ait olduğuna inanır.
  • Madde 27: Arap anavatanındaki mevcut servet dağılımı adaletsizdir. Bu nedenle yeniden gözden geçirilecek ve vatandaşlar arasında adil bir şekilde dağıtılacaktır...
  • Madde 29: Kamu hizmet kurumları, başlıca doğal kaynaklar, başlıca üretim araçları ve ulaşım ulusun malıdır ve doğrudan devlet tarafından yönetilecektir. Şirketler ve yabancı imtiyazlar kaldırılacaktır.
  • Madde 30: Tarımsal mülkiyet, devletin denetimi altında ve genel ekonomik programına uygun olarak, sahibinin başkalarının emeğini sömürmeden tam olarak kullanma yeteneğiyle orantılı olarak sabitlenecektir.
  • Madde 31: Küçük sanayi mülkiyeti, devletteki diğer vatandaşların yararlandığı ekonomik standartlarla orantılı olarak sabitlenecektir.
  • Madde 32: İşçiler fabrikanın yönetimine katılacak ve devlet tarafından belirlenecek ücretlerine ek olarak, fabrikanın kârından devlet tarafından belirlenecek bir oranda pay alacaklardır...
  • Madde 35: Vatandaşlar arasında tefecilik yasaklanacak ve para basacak bir tek devlet bankası kurulacaktır.
  • Madde 36: Devlet, tüketici ile üretici arasındaki sömürüyü ortadan kaldırmak, ticareti ve ulusal üretimi dış rekabetten korumak için iç ve dış ticareti doğrudan denetleyecektir."
    — Arap Sosyalist Baas Partisi Anayasası (1947), [36]

Eflak, bazı Marksist ilkeleri derinden destekledi ve Marksist "yaşamdaki maddi ekonomik koşulların önemi" kavramını modern insanlığın en büyük keşiflerinden biri olarak gördü.[35] Ancak Eflak, Marksizmin insan ruhunu unuttuğuna inandığı için Marksistlerin diyalektik materyalizmin tek gerçek olduğu görüşüne katılmıyordu. Kavramın küçük ve zayıf toplumlar için işe yarayacağına inanmakla birlikte, diyalektik materyalizm kavramının Arap kalkınmasında tek gerçek olarak görülmesinin yanlış olduğunu düşünüyordu.[35]

Araplar gibi ruhani bir halk için işçi sınıfı, Arap ulusunu özgürleştirmeye yönelik çok daha büyük bir hareketin sadece bir grubuydu, ancak en önemli grubuydu. Karl Marx'ın aksine Eflak işçi sınıfının tarihte nasıl bir yeri olduğundan emin değildi. Marx'ın aksine Eflak milliyetçiliğe inanıyordu ve Arap dünyasında sadece işçi sınıfının değil tüm sınıfların yabancı güçlerin kapitalist egemenliğine karşı mücadele ettiğine inanıyordu. Batı'da çeşitli sınıflar arasındaki bir mücadele olan şey, Arap dünyasında siyasi ve ekonomik bağımsızlık için verilen bir mücadeleydi.[35]

Sosyalizm Eflak için bir Arap "rönesans" dönemini başka bir deyişle bir modernleşme dönemini başlatma hedefini gerçekleştirmek için gerekli bir araçtır. Birliktelik Arap dünyasını bir araya getirirken ve özgürlük Arap halkına özgürlük sağlarken; sosyalizm birlik ve özgürlüğü mümkün kılan temel taştır; çünkü sosyalizmin olmadığı devrim, devrim demek değildir. Eflak'a göre, anayasal demokratik bir sistem, Suriye gibi, köylülerin bastırılmasının halkın siyasi özgürlüğünü geçersiz kıldığı "sözde-feodal" bir ekonomik sistemin egemen olduğu bir ülkede başarılı olamazdı. Özgürlük, Suriye'nin genel olarak yoksulluk çeken halkı için neredeyse hiçbir şey ifade etmiyordu ve Eflak, sosyalizmi onların kötü durumuna çözüm olarak gördü.[37]

Eflak'a göre sosyalizmin nihai amacı, devlet kontrolünün veya ekonomik eşitliğin ne kadar gerekli olduğu sorusuna cevap vermek değildi. Bunun yerine sosyalizm, "insanın hayvani ihtiyaçlarını karşılamanın bir aracıydı, böylece bir insan görevlerini yerine getirmekte özgür olabilirdi". Başka bir deyişle sosyalizm, nüfusu kölelikten kurtaran ve bağımsız bireyler yaratan bir sistemdi. Bununla birlikte, ekonomik eşitlik Baas ideolojisinde temel bir ilkeydi, çünkü eşitsizliğin ortadan kaldırılması "bir grubun diğeri üzerindeki tüm ayrıcalık, sömürü ve tahakkümünü ortadan kaldıracaktı". Kısacası, eğer özgürlük başarılı olacaksa, Arap halkının sosyalizme ihtiyacı vardı.[37]

Eflak, bu sosyalizm biçimini Arap sosyalizmi ile uyum içinde var olduğunu ve bazı yönlerden Arap milliyetçiliğine tabi olduğunu belirtmek için etiketledi. Bir Hristiyan olan Eflak'a göre, İslam peygamberi Muhammed'in öğretileri ve reformları, sosyalizme gerçek bir Arap ifadesi kazandırmıştı. Sosyalizm, Eflak tarafından adalet olarak görülüyordu ve Muhammed'in reformları hem adil hem de akıllıcaydı. Modern zamanlarda Baasçılar, tıpkı Muhammed'in yedinci yüzyılda yaptığı gibi adil ve radikal biçimlerin başka bir yolunu başlatacaklardı.[38]

İslam'ın rolü

değiştir
“ "Avrupa geçmişte olduğu kadar bugün de İslam'dan korkuyor. Artık İslam'ın gücünün (geçmişte Araplarınkiyle ifade ediliyordu) yeniden doğduğunu ve yeni bir biçimde ortaya çıktığını biliyor: Arap milliyetçiliği". ”

—Eflak'ın İslam'ın karakteriyle ilgili 1943'e kadar uzanan çalışmalarından birinden[39]

Bir Hristiyan olmasına rağmen, Eflak, İslam'ın yaratılmasını Arap dehasının, kültürünün, değerlerinin ve düşüncesinin bir kanıtı olarak gördü.[40] Eflak'a göre, İslam'ın özü onun devrimci nitelikleriydi.[41] Eflak, hem Müslüman hem de gayrimüslim tüm Arapları, İslam'ın bir Arap karakteri yaratmada oynadığı role hayran kalmaya çağırdı, ancak İslam'a bakışı tamamen maneviydi ve Eflak, bunun devlete ve topluma "empoze edilmemesi gerektiğini" vurguladı. Eflak, Baas partisinin ateizme karşı olduğunu, aynı zamanda köktendincilerin "sığ, sahte bir inancı" temsil ettiği için köktendinciliğe de karşı olduğunu defalarca vurguladı.[42]

Baas ideolojisine göre tüm dinler eşitti. Ateizm karşıtı duruşuna rağmen Eflak, laik yöneitmin güçlü bir destekçisiydi ve Baasçı bir devletin, dinin yerine "temele, Arap milliyetçiliğine ve ahlaki bir özgürlüğe dayalı" bir devlet koyacağını belirtti.[42] 1970'lerin sonlarında Irak Baas hükûmetine karşı Şii isyanları sırasında Eflak, Saddam Hüseyin'i isyancılara herhangi bir taviz vermemesi konusunda uyardı ve Baas Partisinin "[dini] inançlı olduğunu, ancak dini bir parti olmadığını ve olmaması gerektiğini" söyledi.[43] Başkan yardımcılığı sırasında Şii isyanları sırasında Saddam, nüfusun geniş kesimlerini parti çizgisinin din konusundaki tutumuna geçmeye ikna etme ihtiyacını tartıştı.[44]

Eflak 1989'da öldüğünde, Irak Bölge Komutanlığı tarafından yapılan resmi bir duyuruda Eflak'ın ölümünden önce İslam'ı seçtiğini belirtti, ancak Irak'taki isimsiz bir Batılı diplomat, William Harris'e Eflak'ın ailesinin onun herhangi bir dini dönüşüm geçirdiğinden haberdar olmadığını söyledi.[45] Körfez Savaşı öncesinde, sırasında ve sonrasında hükûmet giderek daha İslami hale geldi ve 1990'ların başında Saddam, Baas Partisini "Arapçı ve İslam" partisi olarak ilan etti.[46]

Neo-Baasçılık

değiştir

İsrailli tarihçi Avraham Ben-Tzur, 1963 Suriye askerî darbesiyle iktidarı ele geçiren Baas Partisini, askeri aygıtın üstünlüğünü vurgulayarak pan-Arap ideolojik temellerinin ötesine geçtiklerini iddia ederek "Neo-Baas" olarak nitelendirmiştir.[47] Bu ideolojik dönüşüm, Salah Cedid ve Hafız Esad gibi radikal solcu subaylar tarafından yönetilen 1966 Suriye askerî darbesinden sonra da devam etti ve partiyi, birleşik Baas Partisinin Ulusal Komutanlığından bağımsız hale gelen militarist bir "neo-Baas" örgütüne dönüştürdü.[48] Neo-Baasçı askeri komite, yaklaşık 400 kişinin ölümüyle sonuçlanan şiddet kullanarak iktidarı ele geçirmesinin ardından,[49] aralarında Mişel Eflak ve Selahaddin el-Bitar'ın da bulunduğu klasik Baasçı liderleri tasfiye etti.[50] Darbe, Baas Partisinin Suriye ve Irak bölgesel kolları arasında kalıcı bir bölünmeye yol açtı ve birçok Suriyeli Baasçı lider Irak'a iltica etti.[51]

 
Suriyeli neo-Baasçı lider Salah Cedid (sağda), Mişel Eflak (ortada) ile birlikte, 1963

Orijinal Baas ideolojisinde pan-Arabizm, hem ekonomik hem de sosyal dönüşüm amacına ulaşmak için bir araçtı. Erken dönem bir parti belgesinde belirtildiği gibi, "[s]osyalizm Arap birliğinin gerçek hedefidir... Arap birliği, sosyalist bir toplumun inşası için zorunlu temeldir".[52] Ancak Suriyeli neo-Baasçıların yükselişiyle birlikte bu odak noktası değişti. Amerikalı akademisyen John F. Devlin'in yazdığı gibi, "en büyük önceliği birlik olan, çeşitli Orta Doğu siyasi sistemleri içinde çalışmaya hazır olan ve toplumda sosyal adalet isteyen Baas Partisi, 1960'ların başında hemen hemen ortadan kalkmıştı. Onun yerine, öncelikle kendi bölgelerine odaklanan, otoriter merkezi hükümetleri savunan ve mümkün olan yerlerde kuran, büyük ölçüde askeri güce dayanan, diğer sosyalist hareketlere çok yakın olan ve daha az belirgin bir şekilde Baasçı olan Baas örgütleri yükseldi".[52]

Üniter Baas Partisi Ulusal Komutanlığı eski Genel Sekreteri Munif Razzaz, "neo-Baas" ayrımına katılarak 1961'den itibaren iki Baas partisinin var olduğunu yazmıştır: "Askeri Baas Partisi ve Baas Partisi ve gerçek güç birincisindeydi".[52] Razzaz'a göre askeri Baas (Martin Seymour'un ifadesiyle) "sadece ismen Baasçıydı ve öyle kaldı; sivillerin takıldığı askeri bir klikten biraz daha fazlasıydı ve öyle kaldı ve 1959'da Kahire'de sürgünde bulunan hoşnutsuz Suriyeli subaylar tarafından Askeri Komitenin ilk kuruluşundan itibaren olaylar zinciri ve Baasçılığın tamamen yozlaşması tahammül edilemez bir mantıkla ilerledi".[52] Baas'ın eski liderlerinden Selahaddin el-Bitar, 1966 Suriye askerî darbesinin "Suriye'deki Baasçı siyasetin sonu olduğunu" belirterek bu görüşe katılmıştır. Baas partisinin kurucusu Mişel Eflak da "Artık partimi tanımıyorum!" diyerek bu düşünceyi paylaştı.[52]

Darbe Salah Cedid'i iktidarda bıraktı ve onun yönetimindeki Suriye hükümeti geleneksel pan-Arap birliği hedefini terk ederek bunun yerine Batı sosyalizminin radikal bir biçimini koydu. Aşırı sola kayış, yeni hükümetin ideolojik propagandasına güçlü bir şekilde yansıdı ve "sınıf mücadelesi" ve "halk savaşı" (Altı Gün Savaşı, İsrail'e karşı bir "halk savaşı" olarak ilan edildiği için Maoist bir terimdir) gibi terminolojinin yaygın kullanımı ile dikkat çekti.[53] Suriye Komünist Partisi Cedid'in hükümetinde önemli bir rol oynadı, bazı komünistler bakanlık görevlerinde bulundu[54] ve Cedid Sovyetler Birliği Komünist Partisi ile "oldukça yakın ilişkiler" kurdu.[55] Hükümet, sanayi ve dış ticarette devlet mülkiyetini de içeren daha radikal bir ekonomik programı desteklerken, aynı zamanda tarımsal ilişkileri ve üretimi yeniden yapılandırmaya çalıştı.[56]

Cedid'in yönetimi sırasında neo-Baasçı ideologlar, Arapların "geri kalmışlığının" kaynağı olarak gördükleri dini açıkça kınadılar.[57] Cedid rejimi din karşıtıydı ve dini özgürlüklere ciddi kısıtlamalar getirerek dini vaazları yasakladı ve din adamlarına zulmetti.[51] Neo-Baasçılar din adamlarını Baas devleti tarafından tasfiye edilmesi gereken sınıf düşmanları olarak görüyordu.[58] Parti, "yeni Arap insanını sosyalist devrim için kampanya yürüten ve dini, feodalizmi, emperyalizmi, kapitalizmi ve eski toplumsal düzenin her değerini reddeden bir ateist olarak kavramsallaştıran 'Arap Sosyalist Yeni İnsanı'" doktrinini yaydı.[51][59][60]

1968'de el-Bitar, "bu partilerin kuruldukları gibi olmaktan çıktıklarını, sadece isimlerini koruduklarını ve bölgesel ve diktatör hükümetlerin iktidar organları ve araçları olarak hareket ettiklerini" iddia ederek Baas hareketinden ayrıldı.[61] Beklentilerin aksine, Eflak Baas hareketinde kaldı ve Irak ağırlıklı Baas hareketinin ideoloğu oldu. İdeolojik görüşleri aşağı yukarı aynı kaldı ama Irak'ta siyasi olarak kenara itildi.[61] 1966 sonrası Suriye'sinde gerçek güç merkezi neo-Baasçı Askeri Komitenin elindeydi. Salah Cedid ve Hafız Esad arasında gergin bir iktidar rekabeti vardı. Cedid sivil Baasçıların lideri olurken, Esad partinin askeri kanadı ve çeşitli ordu birimleri üzerindeki kontrolünü arttırdı.[62] Bu rekabet, Esad'ı iktidara getiren askeri bir darbe olan kansız 1970 Düzeltici Devrimi ile doruğa ulaştı.

Esadizm

değiştir

Esadizm (Esadiye), resmi Baas tarihinde Düzeltici Hareket olarak tanımlanan 1970 askerî darbesiyle iktidarı ele geçirmesinin ardından Hafız Esad'ın politikalarına dayanan neo-Baasçı bir ideolojidir. Bu ideoloji Esad ailesinin Suriye siyasetindeki liderlik rolünü yüceltmiş ve Esad rejimini son derece kişiselci bir şekilde inşa ederek liderine dayalı ve onun etrafında dönen bir hükümet yaratmıştır. Bu sosyo-politik sistem altında Baas Partisi, Esad'ın bilgeliğini "ortalama vatandaşın kavrayışının ötesinde" olarak tasvir etmektedir.[63] Baas Partisi, "Baasçı-Esadist sistem" olarak da bilinen bu aygıt aracılığıyla Suriye'nin siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel, eğitimsel ve dini alanları üzerindeki kontrolünü, neo-Baasçı ideolojisini toplumun geniş kesimlerine dayatmak ve Esad ailesinin iktidarını korumak için araçsallaştırdı. General Esad'ın amacı, hizip rekabetlerini ortadan kaldıran "darbeye dayanıklı" bir sistem kurarak sosyalist devleti Baas Partisinin öncülüğünde sağlamlaştırmaktı. İktidarı ele geçirir geçirmez silahlı kuvvetler, gizli polis, güvenlik güçleri ve bürokrasi tasfiye edildi ve Esad'a sadık Baasçı elitler atanarak parti komutasına tabi kılındı.[64][65]

Neo-Baasçı, Esadist sistem 1970 darbesinden Aralık 2024'te Esad rejiminin düşüşüne kadar Suriye siyasetini kontrol etti. Bu sistem büyük ölçüde nepotizm ve etnik kayırmacılık üzerine inşa edildi. Örneğin, Hafız Esad partiyi ve orduyu etnik-dini Alevileştirmeye başladı ve aynı zamanda liderin ailesine sadakate dayalı bir hükümet kurdu.[66] Zeki el-Arsuzi'nin ilk Arap Baas Partisinin kurucularından ve daha sonra Suriyeli bir muhalif olan Cemal el-Etasi, "Esadizm sahte bir milliyetçiliktir. Bir azınlığın egemenliğidir ve sadece toplumun sinir sistemini kontrol eden Alevilerden bahsetmiyorum. Ordu ve muhaberatı da buna dahil ediyorum. Sosyalist sloganlarına rağmen devlet, katkıda bulunmadan servet edinmiş bir sınıf tarafından yönetiliyor - yeni burjuvazi paraziti".[67] Esadizm bir ideolojiden ziyade bir kişilik kültüdür, ancak Suriye Arap Cumhuriyeti hükümetinin her şeyi kapsayan bir inanç sistemine sahip olduğu en yakın şeydir, çünkü hem Baasçı hem de Arap milliyetçisi eski inançlar hükümetin popülist kimliklerine zarar vermemek için sulandırılmıştır.[68] Devlet propagandası Esadizmi, Baas ideolojisini modern çağın ihtiyaçlarına göre evrimleştiren neo-Baasçı bir akım olarak nitelendirdi.[69]

Irak Baasçılığı

değiştir
Ayrıca bakınız: Baas Partisi (Irak ağırlıklı hizip) ve Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi

Saddamizm

değiştir
 
Saddam Hüseyin (sağda) 1988'de Eflak (solda) ile konuşuyor.

Saddamizm (Saddamiya) Saddam Hüseyin ile ilgili ve onun izlediği siyasete dayanan bir siyasi ideolojidir.[70][71] Ayrıca Saddamcı Baasçılık (Al-Ba'thiya Al-Saddamiyya) olarak da Irak siyasetçileri tarafından ifade edilmiştir.[72] Resmi olarak Baasçılığın farklı bir varyasyonu olarak tanımlanır.[70] Irak milliyetçiliğini ve Irak merkezli bir Arap dünyasını benimsemekte ve Arap ülkelerini Saddamcı Irak siyasi söylemini benimsemeye ve 1967'den sonra çöktüğünü iddia ettiği "Nasırcı söylemi" reddetmeye çağırmaktadır.[70] Militaristtir ve siyasi anlaşmazlıkları ve çatışmaları askeri bir şekilde "muharebe", "seferberlik", "savaş alanları", "burçlar" ve "siperler" gerektiren "savaşlar" olarak görür.[73] Saddamizm, Saddam hükûmeti tarafından ve Saddam'ın oğlu Uday Hüseyin'in sahibi olduğu Irak günlük gazetesi Babil tarafından desteklendi.[70]

"Saddamizm... kökleri şiddete, şiddet araç ve gereçlerinin açıkça siyasi amaçlara ulaşmak için kullanılmasına dayanan bir olgudur. Saddamizm, pek çok insanın yanlış düşündüğü gibi basit bir haydutluk değildir; bu, Papa Doc ya da İdi Amin'in öfkesi değildir. Saddamizm bunun için fazla politiktir."—Kanan Makiya[74]

Saddam ve ideologları, eski Babillilerin ve Asurluların Arapların ataları olduğunu iddia ederek, Irak'taki eski Babil ve Asur uygarlığı ile Arap milliyetçiliği arasındaki bağlantıyı birleştirmeye çalıştılar. Böylece Saddam ve yandaşları, Mezopotamya mirası ile Arap milliyetçiliği arasında bir çatışma olmadığını iddia ettiler.[75]

 
(soldan sağa: Taha Yasin Ramazan, Şibli el-Aysami, Saddam Hüseyin, İzzet ed-Duri). Iraklı ve Suriyeli Baasçı liderler (Irak yanlısı Baas Partisinden) 1989'da Mişel Eflak'ın cenaze töreni sırasında.

Saddam hükûmeti ortodoks Marksizmi eleştiriyordu ve ortodoks Marksist sınıf çatışması, proletarya diktatörlüğü ve devlet ateizmi kavramlarına ve ayrıca Marksizm-Leninizm'in Marksist-Leninist olmayan partilerin doğaları gereği otomatik olarak burjuva olduğu iddiasına karşı çıkıyordu. İddialarına göre Baas Partisi halkçı bir devrimci harekettir ve bu nedenle halk küçük burjuva siyasetini reddetmiştir.[76] Saddam, Arap ulusunun diğer uluslarda var olan sınıf yapısına sahip olmadığını ve sınıf bölünmelerinin Arap toplumu içinde değil, Araplar ve Arap olmayanlar arasında daha çok ulusal hatlar boyunca olduğunu iddia etti.[77] Bununla birlikte, Vladimir Lenin'den sevgiyle söz etti ve Rus Marksizmine, Marx'ın tek başına yapamadığı benzersiz bir Rus özgüllüğü kazandırdığı için Lenin'i övdü. Ayrıca Fidel Castro, Hồ Chí Minh ve Josip Broz Tito gibi diğer komünist liderlere komünizmlerinden ziyade ulusal bağımsızlık iddia etme ruhları nedeniyle hayranlığını dile getirdi.[78]

Tartışmalar

değiştir

Faşizm iddiaları

değiştir
"Baas'ın zaferi Suriye ve Irak'a 'güvenlik ve istikrar' (el-emn ve'l-istikrar) olarak adlandırılan onlarca yıllık bir tiranlık armağan etti. Her iki ülke de ideolojik mutlakiyetçiliğe, yirminci yüzyıl sonu Arap dünyasının standart cumhuriyetçi ve monarşik otoriterliğinden farklı bir kötücüllüğe sahip klan temelli otokrasilere katlandı. Baasçı ortamda aile şirketleri kurmak için hızla güçlü adamlar ortaya çıktı... Ancak partiye bağlılık, parti aygıtının ve ideolojisinin toplumu düzene sokmak için titizlikle kullanılmasıyla birlikte gitti."— Prof. William Harris, Otago Üniversitesi[79]

Cyprian Blamires, "Baasçılık, Eflak ve diğer Baas liderleri belirli faşist fikirleri ve uygulamaları eleştirmesine rağmen faşizmin Orta Doğu'daki bir çeşidi olabilir" iddiasında bulunur.[80] Ona göre, Baas hareketi Avrupa faşist hareketleriyle radikal, liberal olmayan milliyetçilik ile Marksist olmayan sosyalizmi sentezleme girişimi, romantik, mitopoetik ve elitist bir devrimci vizyon, yaratma arzusu gibi birçok özelliği paylaştı. 'Yeni bir insan' ve geçmiş büyüklüğü geri getirme, 'sağ kanat' ve 'sol kanat' hiziplere bölünmüş merkezi bir otoriter parti ve benzeri bunlara örnektir. Birkaç yakın arkadaşı daha sonra Eflak'ın bazı faşist ve Nazi teorisyenlerinden doğrudan ilham aldığını kabul etti.[80] Eflak'ın faşist kimliğine karşı bir argüman, onun Suriye-Lübnan Komünist Partisinin aktif bir üyesi olması, Fransa'da kaldığı süre boyunca Fransız Komünist Partisinin faaliyetlerine katılması[81] ve Karl Marx'ın bazı fikirlerinden etkilenmesidir.[35]

Zeki el-Arsuzi tarafından kurulan Arap Baas Partisinin kurucularından Sami el-Cundi'ye göre, partinin amblemi kaplandı çünkü "gençlerin hayal gücünü nazizm ve faşizm gibi heyecanlandıracaktı ancak Arap'ın doğası gereği pagan sembollerinden - gamalı haç gibi - uzak olduğu gerçeği dikkate alınmalıydı".[82] Arsuzi'nin Baas Partisi "tek liderin" erdemlerine inanıyordu ve Arsuzi'nin kendisi bizzat Arapların ırksal üstünlüğüne inanıyordu. Parti üyeleri On Dokuzuncu Yüzyılın Temelleri gibi birçok Nazi literatürü okudular, Mein Kampf'ın Arapçaya tercümesini planlayan ilk gruplardan biriydiler ve ayrıca Yirminci Yüzyılın Efsanesi'nin bir nüshasını da aktif olarak aradılar - Moshe Ma'oz'a göre, tek nüshası Şam'daydı ve Eflak'a aitti.[82] Arsuzi Mihver Devletleri'ni desteklemedi ve İtalya'nın partiden partiye ilişkiler konusundaki ilerlemelerini reddetti,[83] ama aynı zamanda Houston Stewart Chamberlain'in ırksal teorilerinden de etkilendi.[84] Arsuzi, tarihsel olarak İslam'ın ve Muhammed'in Arapların asaletini ve saflığını pekiştirdiğini ve her ikisinin de İslam'ın diğer halklar tarafından benimsenmesi nedeniyle yozlaştığını iddia etti.[84] Arsuzi, 1932'den 1939'a kadar Suriye'de var olan paramiliter "Demir Gömlekliler" ile kanıtlandığı üzere faşizm ve nazizmden güçlü bir şekilde etkilenen bir siyasi parti olan Milliyetçi Eylem Birliği ile ilişkiliydi.[85]

Barzan İbrahim et-Tikriti ile röportaj yapan bir İngiliz gazeteciye göre, Irak istihbarat servislerinin başı Saddam Hüseyin, Irak'ın nasıl yönetileceği konusunda Josef Stalin ve Adolf Hitler'den ilham almış ve bir keresinde Barzan'dan eserlerinin kopyalarını temin etmesini istemişti. Bu isteğinin sebebi ırkçı veya antisemitik amaçlar için değil, "ulusal hedeflere ulaşmak için tüm toplumun devlet tarafından başarılı bir şekilde örgütlenmesinin bir örneği" olmaktı.[86] Gazeteci Jonathan Teperman 2015 yılında Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad ile bir röportaj yapmış ve onu, Suriye topraklarının çoğunu kaybetmesine rağmen gerçekçi olmayan hedefleri savunduğu ve işlediği suçlar konusunda acımasız davrandığı için "Ruslar Berlin'in bir saat dışındayken sığınağında olan Hitler" kadar hayalperest olarak tanımlamıştı.[87][88]

Simon Wiesenthal Center, Adolf Eichman'ın sağ kolu ve Nihai Çözüm'ün önemli bir katılımcısı olan Nazi savaş suçlusu Alois Brunner'in 2010 yılında Suriye'de Beşşar Esad'ın sığınması altında öldüğünü bildirdi. Brunner, "Dr. Georg Fischer" takma adıyla 30 yılı aşkın bir süre boyunca Suriyeli yöneticiler Beşşar Esad ve babası Hafız'a işkence teknikleri konusunda eğitmenlik yaparak, ülke içindeki muhalefetle mücadele ederek ve Suriye'nin Yahudi cemaatini tasfiye ederek yardımcı oldu. Esad rejimi Brunner'i barındırdığı suçlamalarını bugüne kadar düzenli olarak reddederken, nerede olduğunun araştırılmasına da uzun süre izin vermedi.[89][90][91][92]

Beşşar Esad'ın Baas rejimi, çoğunlukla Suriye İç Savaşı'nın neden olduğu Avrupa mülteci krizi sırasında kendisinden haberdar olan Batılı neo-Nazi ve aşırı sağcılardan destek aldı.[93] Esad'ın Suriye şehirlerini bombalaması, Müslümanları Batı'nın medeniyet düşmanı olarak gösteren aşırı sağın İslamofobik propagandasında övgüyle karşılandı.[94][95] Bazı Batılı aşırı sağcı gruplar da Beşşar Esad'ı küreselleşmeye ve siyonizme karşı otoriter, antisemitik bir siper olarak görmektedir. Neo-Nazilerin 2017'de Charlottesville'de düzenlediği Unite the Right mitinginde Esad yanlısı sloganlar atılmıştı.[b][94] Yunan Strasserist grup Black Lily'den Neo-Nazi militanlar Suriye Arap Ordusu ile birlikte savaşmak üzere Suriye İç Savaşı'na katıldılar.[96]

Irkçılık iddiaları

değiştir

Baas rejimleri saldırgan bir Arap aşırı milliyetçiliğini teşvik etmekle suçlanmıştır.[97][98]

Irak Baas Partisi ile bağları bulunan Ulusal Öncü Parti, Moritanya hükûmeti ve bazı siyasi gruplar tarafından ırkçılıkla suçlandı.[99]

Irak Bölgesel Şubesi, parti üyeleri arasındaki evlilikleri onaylayabilir veya onaylamayabilir ve bir parti belgesinde, parti şubelerine Arap kökenli olmayan biriyle evlenmeyi planlayanlar için "sadece müstakbel eşin değil, aynı zamanda ailesinin de Arap kökenini iyice kontrol etmeleri ve üyelere onay verilmemesi" emredildi.[100] İran ile savaş sırasında parti, Arap olmayan, özellikle İran kökenli üyelerle yüzleşmeye başladı. Parti sekreterliğinden Saddam'a doğrudan gönderilen bir notta "parti, gelecekte parti için bir tehlike oluşturabileceğinden, aslen Arap olmayan üyelerin varlığından zarar görüyor" yazıyordu.[101] Sekreterlik, İran kökenli kişilerin parti üyesi olmasına izin verilmemesini tavsiye etti. Saddam belgeye verdiği yanıtta şunları yazdı: "1) [I] Parti Sekreterliği'nin görüşüne katılıyorum; 2) [Bölgesel] Komutanlık toplantısında görüşülecek".[101] Üyeliği reddedilenlerin ve üyelikleri iptal edilenlerin tümü sadık Baasçılardı. Örneğin, üyeliği iptal edilen İran asıllı bir Baasçı 1958'den beri partinin üyesiydi, Ramazan Devrimi'ne de katılmış ve hatta Kasım 1963 Irak Darbesinden sonra Baas davasını desteklediği için yetkililer tarafından hapse atılmıştı. Daha sonra, yetkililer özellikle Irak kökenli kişileri aramaya başladılar ve İran ve/veya İranlılarla kurdukları her türlü temas, onların parti üyeliğini reddetmek için yeterince iyi bir neden olarak işlev gördü.[101]

Notlar

değiştir
  1. ^ /ˈbɑːθɪzm/; Arapça: البعثية el-Baasiye Arapça telaffuz: [albaʕˈθijja], Arapça: بعث baas[4] Arapça telaffuz: [baʕθ], "rönesans" veya "diriliş" anlamına gelir.
  2. ^ Kaynaklar:

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Alan John Day, (Ed.) (1983). Political Dissent An International Guide to Dissident, Extra-parliamentary, Guerrilla, and Illegal Political Movements. Gale Research Company. s. 223. ISBN 9780810320505. 
  2. ^ Alekseĭ Mikhaĭlovich Vasilʹev, Alexei Vassiliev 1993, ss. 63.
  3. ^ A. I. Dawisha 1976, ss. 56.
  4. ^ "Mawrid Reader". ejtaal.net. s. 80. 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  5. ^ "Bashar's Syria: The Regime and its Strategic Worldview" (PDF). ss. 364-365. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  6. ^ "Bashar's Syria: The Regime and its Strategic Worldview" (PDF). ss. 364, 365. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. In practice, the economic doctrine of the Ba’th eschewed private enterprise and called for a state directed economy, much like the USSR. According to the basic documents of the party: the national wealth is the property of the state; the traditional distribution (i.e. the holding of most arable land by absentee landowners who leaded the land out to the peasants) is unjust and therefore it must be corrected; farming land should be allocated according to the capability to husband it; factories will be cooperative; trade will be controlled by the state. 
  7. ^ a b c d Devlin 1975, s. 8.
  8. ^ a b Curtis 1971, ss. 135–138.
  9. ^ a b c Curtis 1971, s. 139.
  10. ^ Choueiri 2000, s. 144.
  11. ^ Choueiri 2000, ss. 144–145.
  12. ^ Curtis 1971, s. 134.
  13. ^ Bengio 1998, s. 218.
  14. ^ Harris, William (2018). "1: The War Zone Takes Shape: 2011-2014". Quicksilver War: Syria, Iraq and the Spiral of Conflict. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. s. 18. ISBN 9780190874872. 
  15. ^ Harris, William (2018). "1: The War Zone Takes Shape: 2011-2014". Quicksilver War: Syria, Iraq and the Spiral of Conflict. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. ss. 18-19. ISBN 9780190874872. 
  16. ^ Harris, William (2018). "1: The War Zone Takes Shape: 2011-2014". Quicksilver War: Syria, Iraq and the Spiral of Conflict. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. ss. 18-20. ISBN 9780190874872. 
  17. ^ a b c Salem 1994, s. 60.
  18. ^ Jones 2007, s. 97.
  19. ^ Devlin 1975, s. 22.
  20. ^ Ginat 2010, s. 120.
  21. ^ a b c Salem 1994, ss. 61–62.
  22. ^ a b Salem 1994, s. 61.
  23. ^ a b Salem 1994, s. 62.
  24. ^ Salem 1994, ss. 63–64.
  25. ^ Salem 1994, ss. 64–65.
  26. ^ Salem 1994, s. 65.
  27. ^ a b c d e Salem 1994, s. 67.
  28. ^ Blamires 2006, s. 83.
  29. ^ Ghareeb & Dougherty 2004, s. 44.
  30. ^ Hinnebusch 2002, s. 60.
  31. ^ a b c Salem 1994, ss. 65–66.
  32. ^ a b Salem 1994, s. 66.
  33. ^ Salem 1994, ss. 67–68.
  34. ^ Salem1994, ss. 66–67.
  35. ^ a b c d e Salem 1994, s. 68.
  36. ^ K. Wilber, P. Jameson, Charles, Kenneth; Gottheil, Fred (1982). "Iraqi and Syrian Socialism: An Economic Appraisal". Socialist Models of Development. Oxford 0X3 OBW, England: Pergamon Press. s. 826. ISBN 0-08-027921-X. 
  37. ^ a b Salem 1994, s. 69.
  38. ^ Salem 1994, ss. 69–70.
  39. ^ Ruthven 2006, s. 319.
  40. ^ Mackey 2003, s. 187.
  41. ^ Hannah & Gardner 1969, s. 297.
  42. ^ a b Harris 1997, s. 33.
  43. ^ Harris 1997, s. 34.
  44. ^ Harris 1997, s. 36.
  45. ^ Harris 1997, s. 39.
  46. ^ Harris 1997, ss. 39–40.
  47. ^ Ben-Tzur 1968.
  48. ^ Ben-Tzur 1968, ss. 180, 181.
  49. ^ Mullenbach, Mark ((Ed.)). "Syria (1946–present)". The Dynamic Analysis of Dispute Management Project. University of Central Arkansas. 15 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2013. 
  50. ^ Ben-Tzur 1968, s. 180.
  51. ^ a b c Rubin, Barry (2007). "2: The World's Most Unstable Country, 1946-1970". The Truth About Syria. 175 Fifth Avenue, New York, NY 10010: Palgrave Macmillan. s. 38. ISBN 978-1-4039-8273-5. 
  52. ^ a b c d e Pipes 1992, s. 158.
  53. ^ Walt 1987, s. 88.
  54. ^ Laqueur 1969, s. 88.
  55. ^ Laqueur 1969, s. 178.
  56. ^ Commins 2004, s. 201.
  57. ^ "Bashar's Syria: The Regime and its Strategic Worldview" (PDF). ss. 364-365. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  58. ^ Heydemann, Leenders, Steven, Reinoud; Pierret, Thomas (2013). "4: The State Management of religion in Syria". Middle East Authoritarianisms: Governance, Contestation and regime resilience in Syria and Iran. Stanford, California, USA: Stanford University Press. ss. 86-89. ISBN 978-0-8047-8301-9. 
  59. ^ "Bashar's Syria: The Regime and its Strategic Worldview" (PDF). ss. 364-365. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  60. ^ Heydemann, Leenders, Steven, Reinoud; Pierret, Thomas (2013). "4: The State management of Religion in Syria". Middle East Authoritarianisms: Governance, Contestation and regime resilience in Syria and Iran. Stanford, California, USA: Stanford University Press. s. 89. ISBN 978-0-8047-8301-9. 
  61. ^ a b Hopwood 1988, s. 89.
  62. ^ Batatu, Hanna (1999). Syria's Peasantry, the Descendants of Its Lesser Rural Notables, and Their Politics. Chichester, West Sussex, UK: Princeton University Press. ss. 325-326. ISBN 0-691-00254-1. 
  63. ^ Korany & Dessouki 2010, s. 423.
  64. ^ Marczak, Shields, Nikki, Kirril; J. Bellamy, McLoghlin, Alex, Stephen (2020). "1. Fateful Choices: Political Leadership and the Paths to and from Mass Atrocities". Genocide Perspectives VI: The Process and the Personal Cost of Genocide. University of Technology Sydney, Broadway NSW 2007, Australia: UTS ePRESS. ss. 15-17. ISBN 978-0-9775200-3-9. 
  65. ^ Batatu, Hanna (1999). Syria's Peasantry, the Descendants of Its Lesser Rural Notables, and Their Politics. Chichester, West Sussex, UK: Princeton University Press. ss. 254, 326-327. ISBN 0-691-00254-1. 
  66. ^ Korany & Dessouki 2010, ss. 423–424.
  67. ^ Viorst 1995, s. 146.
  68. ^ Perthes 1997, s. 189.
  69. ^ Van Dam, Nikolaos (2011). "10: Conclusions". The Struggle for Power in Syria: Politics and Society Under Asad and the Ba'th Party (4. bas.). Londra: I. B Tauris. s. 144. ISBN 978-1-84885-760-5. 
  70. ^ a b c d Bengio 1998, s. 208.
  71. ^ Niblock 1982, s. 62.
  72. ^ al-Marashi & Salama 2008, s. 108.
  73. ^ Niblock 1982, s. 65.
  74. ^ Makiya, Kanan (1998). Republic of Fear: The Politics of Modern Iraq, Updated Edition. University of California Press. s. 274. ISBN 9780520921245. 
  75. ^ Niblock 1982, s. 64.
  76. ^ Niblock 1982, ss. 70–71.
  77. ^ Niblock 1982, s. 71.
  78. ^ Niblock 1982, s. 70.
  79. ^ Harris, William (2018). "1: The War Zone Takes Shape: 2011-2014". Quicksilver War: Syria, Iraq and the Spiral of Conflict. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. s. 18. ISBN 9780190874872. 
  80. ^ a b Blamires 2006, s. 84.
  81. ^ Ali 2003, s. 110.
  82. ^ a b Maʻoz 2005, s. 141.
  83. ^ Curtis 1971, ss. 137–138.
  84. ^ a b Curtis 1971, ss. pp. 137–138.
  85. ^ Curtis 1971, ss. 132–138.
  86. ^ Coughlin 2005, s. 121.
  87. ^ "'Sociopath or new Hitler?' Interviewer questions Assad's mental state". Al Arabiya. 28 Ocak 2015. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  88. ^ "Syria & Iraq: January 2015" (PDF). 3 Şubat 2015. s. 21. 23 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  89. ^ "Most-wanted Nazi likely died four years ago in Syria, says man who hunted him". Fox News Channel. 1 Aralık 2014. 1 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2014. 
  90. ^ Rudoren, Jodi (30 Kasım 2014). "A Long-Sought Fugitive Died Four Years Ago in Syria, Nazi Hunter Says". The New York Times. 3 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2014. 
  91. ^ Chandler, Adam (2 Aralık 2014). "Eichmann's Best Man Lived and Died in Syria". The Atlantic. 2 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  92. ^ "Nazi war criminal Alois Brunner 'died in Syria'". BBC News. 1 Aralık 2014. 1 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  93. ^ Huetlin, Josephine (28 Mart 2018). "The European Far-Right's Sick Love Affair With Bashar al-Assad". The Daily Beast. 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. German far-right and neo-Nazi politicians are taking trips to Syria, claiming it's now safe for refugees to return and praising murderous dictator Bashar al-Assad... neo-Nazis in Greece have bragged that they were training to go and fight alongside Assad's troops. 
  94. ^ a b MacDonald, Alex (2 Aralık 2014). "Europe's far-right activists continue to throw their weight behind Syria's Assad". Middle East Eye. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2014. far-right support for Assad hinges on a number of factors: “Anti-imperialist/anti-globalism sentiment with a strong focus on national states..Islamophobia.. Anti-Semitism 
  95. ^ Snell, James (17 Ağustos 2017). "Why Nazis from Charlottesville to Europe love Bashar al-Assad". New Arab. 27 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Nazis like Assad because he has killed, and is killing, a lot of Muslims. This is essential to their view of the world. Anyone who sets out to murder Muslims and Arabs can be considered a friend. In this sense the far-right love affair with Assad can be considered almost tactical, a means to an end. The far-right seems to genuinely believe part of Assad's rhetoric....In this fanciful telling, Assad is manning the gates of civilisation, holding out against unspecified barbarians... Sunni Muslims are, in Duke's mind, "demonic forces". That he conflates Syrians protesting for freedom and an end to dictatorship with jihadists is almost incidental. The far-right and Assad share hatreds. 
  96. ^ Whelan, Brian (1 Ekim 2013). "Are Greek Neo-Nazis Fighting for Assad in Syria?". Vice News. 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2014. 
  97. ^ "The ultra-nationalist Arab identity". Al Arabiya English. 21 Eylül 2013. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023. 
  98. ^ "Baath Party". NPR. 22 Mart 2003. 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023. 
  99. ^ Seddon 2006, s. 52.
  100. ^ Sassoon 2012, s. 43.
  101. ^ a b c Sassoon 2012, s. 44.

Konuyla ilgili yayınlar

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Baasçılık&oldid=34482427#Saddamizm" sayfasından alınmıştır