Vikipedi

Adalet ve Kalkınma Partisi

Türkiye'de bir siyasi parti
Başlığın diğer anlamları için Adalet ve Kalkınma Partisi (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
"AKP" buraya yönlendirilmektedir. Diğer kullanımlar için AKP (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Adalet ve Kalkınma Partisi, 14 Ağustos 2001 tarihinde Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren bir siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "AK PARTİ" şeklindedir. Simgesi ampuldür.[36] TBMM'de 267 milletvekili ile temsil edilmektedir. Genel başkanı Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dır.

Adalet ve Kalkınma Partisi
KısaltmaAK PARTİ (resmî)[1]
AKP (gayriresmî)[2][3]
Genel başkanRecep Tayyip Erdoğan
Genel sekreterFatih Şahin
Parti sözcüsüÖmer Çelik
KurucuRecep Tayyip Erdoğan
Abdullah Gül
Bülent Arınç
Genel başkan vekilleriMustafa Elitaş
Efkan Âlâ[4]
Grup başkanıAbdullah Güler
Slogan(lar)Umudun, İcraatın, Geleceğin Adı AK Parti
Kuruluş tarihi14 Ağustos 2001 (23 yıl önce) (2001-08-14)
BirleşmeHalkın Sesi Partisi (2012)
BölünmeTürkiye Partisi
(2009-2012)
Demokratik Gelişim Partisi
(2014-2015)
Millet ve Adalet Partisi
(2014-2015)
Gelecek Partisi
(2019-günümüz)
Demokrasi ve Atılım Partisi
(2020-günümüz)
ÖnceliFazilet Partisi (1997-2001)
MerkezSöğütözü, Çankaya, Ankara[5]
Gençlik koluAK Gençlik
Üyelik (2024)azalış 11.041.464[6]
İdeoloji
Tarihsel:
Siyasi pozisyon
Ulusal üyelikCumhur İttifakı
Avrupa üyeliğiAvrupa Halk Partisi
(2005-2013, gözlemci)
Avrupa Muhafazakârlar ve Reformcular Partisi
(2013-2018)
Resmî renkler    Turuncu, beyaz ve mavi
TBMM
267 / 600
Büyükşehir Belediye Başkanlığı
12 / 30
İl Belediye Başkanlığı
12 / 51
İlçe Belediye Başkanlığı
365 / 922
Belde Belediye Başkanlığı
181 / 390
İl Genel Meclisleri
592 / 1.282
Belediye Meclisleri
8.174 / 20.953
İnternet sitesi
Parti bayrağı
Türkiye Türkiye

Parti, siyasi ideolojisini muhafazakâr demokrasi olarak tanımlar.[37][38] Üçüncü taraf kaynaklar genellikle partiyi millî muhafazakârlık, sosyal muhafazakârlık ve Yeni Osmanlıcılık ideolojilerini benimseyen bir parti olarak tanımlamaktadır.[33][39][40][41] Partinin genellikle siyasi yelpazede sağ kanatta yer aldığı kabul edilir, ancak bazı kaynaklar 2021'den bu yana partiyi aşırı sağ olarak tanımlamıştır.[42][43][44][45]

Kurucuları ve önde gelen isimlerinden bir bölümü, eski Fazilet Partisi'ne (FP) yakın ya da FP kadrosundan olup FP'nin kapatılmasından sonra devamı olan Saadet Partisi'ne (SP) katılmayanlardır. Kuruluşunda ve sonraki dönemlerdeki kadroları farklı siyasi görüşlerden isimler barındırmıştır. Fazilet Partisi'nin veya ilgili siyasi geleneğin bir uzantısı olarak gösterilmesi partililer tarafından kabul görmemektedir.[46] Ayrıca Anavatan Partisi'nin (ANAP) devamı olduğu da iddia edilmiştir.[47]

Adalet ve Kalkınma Partisi, kurulduğu günden 2024'e dek katıldığı seçimlerin tamamında birinci parti olmuş ve katıldığı yedi genel seçimin dördünde (2002, 2007, 2011 ve Kasım 2015) tek başına iktidar olmuştur. Partinin 2001'deki kuruluşundan itibaren genel başkanlık görevini sürdüren Erdoğan'ın, 2014 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından bu göreve eski dışişleri bakanı Ahmet Davutoğlu getirildi. Parti, Davutoğlu liderliğinde katıldığı Haziran 2015 Türkiye genel seçimlerinde %8,96 oy kaybederek %40,87'ye geriledi.

Kasım 2015 genel seçimlerindeyse tarihindeki en büyük oy sayısı ve %49,5[48][49] ile 2011'den sonra en büyük oy oranına sahip olarak, 317 milletvekili elde etti ve TBMM'de tek başına iktidar olabilecek çoğunluğa ulaştı.[50] Ahmet Davutoğlu'nun istifa etmesinin ardından gerçekleştirilen kongrede Binali Yıldırım partinin genel başkanlık görevine seçildi. Yıldırım 24 Mayıs 2016 tarihinde 65. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak başbakanlık görevine başladı. 24 Haziran 2018 Genel seçimlerinde %42.56 oy alan AK Parti iktidarını devam ettirdi. 10 Temmuz 2018 tarihinde 66. Türkiye Hükûmeti kuruldu. 14 Mayıs 2023 genel seçimlerinde %35,62 oy alan AK Parti iktidarını devam ettirdi. 4 Haziran 2023 tarihinde 67.Türkiye Hükûmeti kuruldu.

AK Parti, 2002 yılından bu yana Türk siyasetinde önemli bir yer almaktadır. Üye sayısı açısından dünyanın en büyük altıncı siyasi partisidir ve Hindistan, Çin ve ABD'de bulunan siyasi partiler dışında dünyanın en çok üyeye sahip siyasi partisidir.

Tarihçe

değiştir
Ana madde: Adalet ve Kalkınma Partisi tarihi

Kuruluşu: 1998-2001

değiştir

16 Ocak 1998'de Refah Partisi'nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasıyla Millî Görüş geleneğinden gelen siyasiler Fazilet Partisi altında tekrar birleşti. Ancak değişmeyen politikalar ve değişmeyen yaşlı lider kadro sebebiyle partinin halk tabanında karşılık bulamadığını düşünen Abdullah Gül liderliğindeki Yenilikçiler, Gelenekçiler ile Fazilet Partisi kongresinde başkanlık yarışına girdiler ancak kaybettiler. Haziran 2001'de ise Fazilet Partisi AYM kararıyla kapatıldı. Erdoğan'ın da aralarına katılması ile Yenilikçiler yeni parti çalışmalarına başladı. 14 Ağustos 2001 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi kuruldu.

Partinin kuruluşunda Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül ve Bülent Arınç da aralarında bulunduğu toplam 74 Kurucular Kurulu üyesi yer aldı.[51] Bünyesinde Millî Görüş, merkez sağ ve diğer görüşlerden oluşan isimler bulunuyordu. Parti isminin bulunması, logosu ve sloganlarının belirlenmesinde reklamcı Erol Olçok'un etkisinin olduğu kaynaklarda bahsedilmektedir.[52][53]

İlk dönemi: 2002-2007

değiştir

Parti, 14 Ağustos 2001 yılında kurulduktan yaklaşık 1 yıl sonra Recep Tayyip Erdoğan önderliğinde 2002 genel seçimleri yapıldı. AK Parti 365 milletvekili çıkararak tek başına iktidara geldi.[54] Erdoğan, siyasi yasağı bulunduğu için seçimlere giremeyerek milletvekili seçilemedi. Seçim sonrasında 58. Türkiye Hükûmeti, Abdullah Gül başbakanlığında kuruldu.[55] Hükûmet döneminde Erdoğan'ın siyasi yasağının kaldırılması için Türkiye Büyük Millet Meclisine yasa teklifi sunuldu. Değişiklik Cumhurbaşkanı Sezer tarafından veto edildi. Daha sonra aynı yasa değiştirilmeden mecliste tekrar kabul edildi. Sezer yasa değişikliğini bu kez onayladı.[56] Siirt'teki seçimlerin tekrar edilmesine karar verilerek 2003 ara seçimlerine gidildi. Seçimlerde AK Parti'nin ilk sıra adayı Mervan Gül'ün adaylıktan çekilmesi ile Erdoğan partinin birinci sıra adayı olarak Siirt seçimlerine girdi ve oyların %85'ini alarak milletvekili oldu.[57]

Erdoğan'ın milletvekili seçilmesinin ardından başbakan Abdullah Gül ve kabine istifasını verdi. Ahmet Necdet Sezer hükûmeti kurma görevini Erdoğan'a verdi ve genel seçimlerden yaklaşık dört ay sonra Erdoğan başbakanlığında 59. hükûmet kuruldu.[58] Bu seçimin ardından 2004 yerel seçimleri yapıldı. AK Parti 1750 belediye almaya hak kazandı.[59] 2003-2009 yılları arasında, Türkiye'nin GSMH'si dünya toplamının %1,11'inden %1,37'sine yükselmiştir.[60]

İkinci dönemi: 2007-2014

değiştir
Ayrıca bakınız: Adalet ve Kalkınma Partisinin kapatılma davası ve AK Parti-Gülen Hareketi çatışması
   
Cumhurbaşkanı Gül ve Başbakan Erdoğan

2007 cumhurbaşkanlığı seçimleri, CHP'li ve AK Partili politikacılar arasındaki gerilimlerin doruğa çıkmasıyla bir siyasi krize dönüştü. Baykal döneminde CHP, ordu ve yargının "demokratik olmayan" girişimlerine destek verdi. Cumhurbaşkanı adayı Abdullah Gül'e karşı ortaya çıkan protestolar; Gül'ün İslamcı siyaset geçmişi ve eşinin başörtüsü takması gibi popüler nedenlerle düzenlendi. CHP'nin seçimi boykot etmesiyle beraber 367 Krizi çıktı. E-muhtıra yayınlandı. Olayların ardından erken seçim kararı alındı ve Anayasa'da bazı değişiklikler yapıldı. Cumhurbaşkanının meclis tarafından değil, halk tarafından iki turlu oylamayla seçilmesi kararlaştırıldı; yedi yıl olan görev süresi beş yıla düşürülerek, iki kez seçilebilmesinin önü açıldı.[61] Anayasa değişiklikleri, 21 Ekim 2007 tarihinde yapılan halk oylamasında, %68,95'lik kabul oyuyla yürürlüğe girdi.[60][62] 28 Ağustos 2007 tarihinde Abdullah Gül Türkiye'nin 11. Cumhurbaşkanı seçildi. Yemin töreni CHP ve Genelkurmay Başkanı Yaşar Büyükanıt tarafından boykot edildi.[63]

2008 yılında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Yalçınkaya, "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin laikliğe aykırı eylemlerin odağı durumuna geldiği" savıyla, Anayasa Mahkemesi'nde "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin temelli kapatılma davasını" açtı.[64] 30 Temmuz 2008'de açıklanan kararla, 10 üyenin 6'sının kapatılması yönünde, 4'ünün hazine yardımının kesilmesi yönünde tercihi oldu. AYM Başkanı Haşim Kılıç'ın ret oyuyla parti kapatılmadı ancak hazine yardımlarının yarısının kesilmesi kararı alındı.

Parti, 2009 yerel seçimlerinde 1442 belediye başkanlığı kazandı. Ayrıca 16 büyükşehir belediye başkanlığından 10 tanesini kazandı.[65]

2009'da İsrail'in Filistin'e saldırısının ardından Davos'taki Dünya Ekonomik Forumu toplantısında, Şimon Peres'in uzun süre konuşmasına karşılık Erdoğan "Benim için de bundan böyle Davos bitmiştir. Daha Davos'a gelmem." diyerek podyumu terk etmiştir.[66] Erdoğan Davos dönüşü büyük bir kutlamayla karşılanmıştır.[67] Ayrıca Gazze Savaşı'ndaki diplomatik çabaları nedeniyle Ahmet Davutoğlu dışişleri bakanlığına getirilmiştir.[68]

Parti 2011 genel seçimlerinde %49,8'lik bir oy oranıyla üçüncü kez tek başına iktidar olmayı başardı.[69]

Erdoğansız dönem: 2014-2017

değiştir
Ayrıca bakınız: Ahmet Davutoğlu'nun istifa süreci, 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu ve Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi
 
Davutoğlu, Davos, 2016
 
Yıldırım, Münih, 2018

2014 yerel seçimlerinde AK Parti %43.4 oy alarak birinci parti oldu. Parti, bu seçimlerde 30 büyükşehir belediye başkanlığından 18 tanesini kazandı. 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Mehmet Ali Şahin Erdoğan'ın adaylığını ''İstanbul milletvekilimiz, Genel Başkanımız, Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan'dır.'' şeklinde açıklamıştır.[70] 10 Ağustos 2014 tarihinde Erdoğan'ın %51,8 oy oranıyla 12. Türkiye cumhurbaşkanı olarak seçilmesinin ardından 27 Ağustos'ta düzenlenen kongrede AK Parti genel başkanlığına Ahmet Davutoğlu seçilmiştir.[71]

Parti, Ahmet Davutoğlu liderliğinde katıldığı 2015 genel seçimlerinde tarihinde ilk kez meclis çoğunluğunu kaybetti.[72] Seçimlerin ardından koalisyon görüşmeleri başarısız oldu. MHP, CHP liderliğindeki bir hükûmette HDP ile birlikte yer almayı reddetti. CHP ise haftalar süren müzakerelerin ardından AK Parti ile hükûmet kurmayı reddetti. Kasım ayında yapılan erken seçimde AK Parti meclis çoğunluğunu yeniden kazandı. Bu tarihten sonraki seçimlerde Adalet ve Kalkınma Partisi meclisin salt çoğunluğunu elde edemedi.

2015 yılında Ahmet Davutoğlu, partinin 5. Olağan Kongresinde ikinci kez genel başkan seçildi.[73] Kamuoyunda ilk olarak, Ocak 2015'te Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından açıklanan ancak hayata geçirilemeyen 'şeffaflık paketi' Davutoğlu-Erdoğan arasında gerginlik çıktığı iddia edildi.[74] Ardından MKYK'da alınan kararla, genel başkana "il ve il başkanı atama yetkisi" verildi. Kararın toplantıdan önce Erdoğan'a yakın üyeler tarafından alındığı ve toplantı sırasında Davutoğlu'na imzalatıldığı iddia edildi.[74] 2016'da 'Pelikan Dosyası' adı altında anonim bir blogda Davutoğlu'nun Erdoğan'a ihanet ettiği ve istifa etmesi gerektiği savunuldu. Bu blog medyada büyük yankı uyandırdı.[75][76][77] 4 Mayıs 2016'da iddialara göre Külliyede Erdoğan ve Davutoğlu arasında yapılan ikili toplantıda, Davutoğlu'nun doğrudan istifa etmemesi, ancak AK Parti'yi kongreye götürmesi ve yeniden genel başkan adayı olmaması konusunda anlaştılar.[78][79] Davutoğlu, toplantının ardından bir gün sonra yaptığı açıklamada, "4 yıllık sürenin daha kısa sürmesi benim tercihim değildir. Zarurettir" diyerek partiyi yeni genel başkan seçimi için 2. Olağanüstü Büyük Kongre'ye çağırdı.[79]

22 Mayıs 2016 tarihinde düzenlenen kongrede Binali Yıldırım AK Parti'nin 3. genel başkanı seçildi.[80] Yıldırım, yeni hükûmetin öncelikli konusunun yeni anayasa başkanlık sistemi de dahil olmak üzere yeni yönetim sistemini belirleyecek değişikliğin olduğunu[81] ve yeni anayasayı gerçekleştirmek için çalışmalara hemen başlanacağını açıkladı.[82] Ayrıca 12 Eylül Darbesi sırasında yazılmış mevcut anayasayla 2023 Hedeflerine ulaşamayacağını belirterek muhalefet partilerine yeni anayasa çağrısı yaptı.[83] 2017 anayasa değişikliği referandumunda sunulan değişiklikler %51,41 oranında evet oyuyla kabul edildi. Anayasa değişikliğinin kabul edilmesiyle genel seçimlerin artık cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı gün yapılmasına karar verildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, resmi sonuçlar açıklandıktan sonra AK Parti'ye döneceğini açıkladı.[84]

Cumhurbaşkanlığı sistemi: 2017-günümüz

değiştir
 
Erdoğan, İstanbul, 2018
 
Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Erdoğan, 2021
 
Recep Tayyip Erdoğan'ın üçüncü göreve başlama töreni

Erdoğan, 2 Mayıs 2017 tarihinde tekrar AK Parti üyesi oldu.[85] 21 Mayıs 2017'de yapılan olağanüstü kongreyle yeniden genel başkan seçildi.[86] Böylece cumhuriyet tarihinde Celâl Bayar'ın ardından siyasi parti üyeliği olan ilk cumhurbaşkanı oldu.

2018 genel seçimlerinde partilerin ittifak yapması için seçim kanunu değiştirildi.[87] AK Parti ve MHP'den oluşan Cumhur İttifakı ve CHP ve diğer dört partiden oluşan Millet İttifakı kuruldu. Parti, 2018 genel seçimlerinde ikinci kez TBMM'deki çoğunluğunu kaybetti. Bu durum, MHP ve BBP'nin desteğiyle meclis çoğunluğunun sağlanmasına neden oldu.[88] 24 Haziran'da Erdoğan %52,59 ile birinci turda cumhurbaşkanı seçildi. 9 Temmuz'da başbakanlık makamı kaldırıldı. Son başbakan Binali Yıldırım, 12 Temmuz 2018'de yeni dönemin TBMM başkanı seçildi.[89]

2019 yerel seçimlerinde muhalefet uzun bir süre sonra AK Parti'ye karşı bir başarı elde etti.[90] AK Parti tarafından yapılan itirazlar sonucu Millet İttifakı'nın kazandığı İBB seçimleri, YSK tarafından iptal edildi[91] ve seçimler 23 Haziran 2019 tarihinde yeniden yapıldı. Yenilenen seçimde de Millet İttifakı'nın adayı Ekrem İmamoğlu, AK Parti adayı Binali Yıldırım'a karşı kazandı ve büyükşehir belediye başkanı oldu.[92] Bu dönemin ardından İmamoğlu, çeşitli anketlerde, kamuoyu tartışmalarında ve siyaset gündeminde Erdoğan'ın muhtemel rakibi olarak değerlendirilmeye başlandı.

Partinin kurucularından ve en uzun süre görev yapmış bakanı olan Ali Babacan, yaptığı açıklamada "Aklen ve kalben bir ayrışma yaşadım" diyerek Temmuz 2019'da parti üyeliğinden istifa etti.[93] Ardından 2020 yılında Babacan liderliğinde Demokrasi ve Atılım Partisi kuruldu.[94][95] Kurucuları arasında uzun yıllar AK Parti kabinelerinde bulunan Sadullah Ergin, Nihat Ergün, Selma Aliye Kavaf ve Ahmet Edip Uğur yer aldı.[96] Kurulan yeni parti hakkında Abdullah Gül'ün desteğini aldığı yönünde spekülasyonlar yapılmaktadır

Partinin eski genel başkanı Davutoğlu, 2019 yerel seçimleri sonrasında partisine yönelik eleştirilerde bulundu ve Eylül 2019'da partiden istifa etti.[97] Aralık 2019'da Davutoğlu liderliğinde Gelecek Partisi kuruldu.

Partinin 2021 yılında düzenlenen 7. Olağan Büyük Kongresinde Recep Tayyip Erdoğan yeniden genel başkan seçildi.[98]

2023 genel seçimlerinde Erdoğan, seçimlerin CHP iktidarının sona erdiği 14 Mayıs 1950 seçimlerine atfen 14 Mayıs'ta yapılacağını belirtti.[99] 10 Mart'ta Erdoğan, milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 14 Mayıs'ta yapılmasına dair karar aldı ve Resmi Gazete'de yayımlandı.[100] "Türkiye Yüzyılı" ve "Türkiye için hemen şimdi" sloganları kampanyanın temasını oluşturdu.[101] Erdoğan, seçimleri ikinci turda %52,18'lik bir oy oranı ile kazandı. Yeni döneminin başlamasının ardından Külliye'de yaptığı açılış konuşmasında, mevcut anayasanın 1980 darbesinin ürünü olduğunu ve demokrasiyi güçlendirecek "özgürlükçü, sivil ve kapsayıcı" bir anayasa ile değiştirilmesi gerektiğini söyledi.[102] Ekim 2023'te partinin 4. Olağanüstü Büyük Kongresi yapıldı. Erdoğan yeniden genel başkan olarak seçildi.[4]

2024 yerel seçimlerinde 22 yılın ardından parti ilk kez Türkiye genelinde ikinci parti konumuna geldi. Erdoğan, "Partimizin organlarında 31 Mart neticelerini değerlendireceğiz, özeleştirimizi yapacağız. Sandık sonuçları irtifa kaybı yaşadığımızı gösteriyor." dedi.[103]

İdeoloji ve politikalar

değiştir

2023 hedefleri

değiştir

AK Parti'nin Türkiye'yi ekonomi, adalet, sağlık, ulaşım, turizm, sanat alanında ilerletmek ve 2023 yılında dünyada ekonomisi gelişmiş ilk 10 ülke arasına girmesini sağlamak olarak koyduğu hedef "Hedef 2023" olarak slogan haline getirilmiştir. Kişi başına millî geliri artırmak, işsizliği düşük rakamlara indirmek, ekonomik sıkıntılardan tamamen uzaklaşmak, Türkiye'ye ait yerli tank, uçak, araba ve silahlı aletler yapmak gibi hedefler 2011 ve 2015 genel seçimlerinde partinin temel söylemleri arasında yer almıştır. Başkanlık sistemi de 2015 Seçim Beyannamesi'nde "Hedef 2023" arasında yer almıştır.

Ekonomi politikaları

değiştir
Ayrıca bakınız: Ekonomik liberalizm ve Neoliberalizm

Parti; ekonomik liberalizmi benimsemiş, parti programının 3. maddesindeki "Özelleştirme" başlığı altında "Özelleştirme daha rasyonel bir ekonomik yapının oluşması için önemlidir. Özelleştirme, ekonomide verimi artırmayı, devleti tam rekabet ortamını bozabilecek faaliyetlerden çıkarmayı sağlayacak bir uygulamadır."[104] şeklinde belirttiği özelleştirme işini çokça uygulamış, birçok devlet kurumunu özelleştirmiştir.

Muhafazakârlık

değiştir
Ayrıca bakınız: Muhafazakâr demokrasi ve Türk modeli

14 Ağustos 2001 tarihinde Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde kurulan AK Parti, kendisini “muhafazakâr demokrat” kimliğe ve siyasal vizyona sahip bir kitle partisi olarak tanımlamaktadır.[105] Recep Tayyip Erdoğan, partinin siyasi yelpazedeki yerinin muhafazakâr demokratlık olduğunu özellikle Türkiye'nin Avrupa Birliği üyelik sürecinde sık sık belirtmiştir.

İslamcılık tartışmaları

değiştir

Bazı medya grupları tarafından İslamcı bir parti olarak nitelendirilse de parti yetkilileri bu iddiaları reddetmektedir.[106] AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Hüseyin Çelik, "Batı basınında, AK Parti yönetimi isimlendirilirken, bazen maalesef 'İslamcı', 'Ilımlı İslamcı' ve bunun gibi bir dil kullanılmakta. Bu tanımlamalar gerçeği yansıtmamakta ve bizi üzmektedir. AK Parti muhafazakâr demokrat bir partidir. AK Parti'nin muhafazakârlığı ahlaki ve sosyal konular ile sınırlıdır" demiştir.[107]

Erdoğan, 2001'de “AK Parti'ye İslamcı parti yakıştırması hem İslam'a saygısızlıktır hem de partimize saygısızlıktır” demiş,[108] 2005 yılında yapılan başka bir konuşmada "Biz İslamcı bir parti değiliz ve aynı zamanda 'Müslüman-demokrat' gibi etiketleri de kabul etmiyoruz" demiştir. Erdoğan, AK Parti'nin gündeminin "muhafazakâr demokrasi" olduğunu belirtmiş,[109] 2006'da yaptığı başka bir konuşmada “Biz din eksenli bir parti değiliz. Biz laik, demokratik, sosyal bir hukuk devletinin mensubuyuz ve bütün çalışmalarımızı bu çerçeve içerisinde yürütüyoruz. Bireysel olarak durumumu sorarsan dindar olmaya çalışan bir Müslümanım, ama bunun derecesini takdir etme yetkim yok." demiştir.[110]

Parti, Ocak 2016 tüzüğünün 129. sayfasında ve parti programının 2. maddesindeki "Temel Hak ve Özgürlükler" başlığı altında laiklik hakkındaki fikirlerini "Partimiz, dini insanlığın en önemli kurumlarından biri, laikliği ise demokrasinin vazgeçilmez şartı, din ve vicdan hürriyetinin teminatı olarak görür. Laikliğin, din düşmanlığı şeklinde yorumlanmasına ve örselenmesine karşıdır. Esasen laiklik her türlü din ve inanç mensuplarının ibadetlerini rahatça icra etmelerini, dini kanaatlerini açıklayıp bu doğrultuda yaşamalarını ancak inançsız insanların da hayatlarını tanzim etmelerini sağlar. Bu bakımdan laiklik, özgürlük ve toplumsal barış ilkesidir." şeklinde belirtmiştir.[104][111]

Nisan 2016'da TBMM Başkanı İsmail Kahraman, İstanbul Üniversitesi Rektörlüğünde, İslam Ülkeleri Akademisyen ve Yazarlar Birliğince düzenlenen “Yeni Türkiye ve Yeni Anayasa” başlıklı konferansta, "Yeni anayasada Laiklik maddesi olmamalı, dindar bir anayasa olmalı" diyerek pek çok kesimden, muhalefet partilerinden ve AK Parti'den tepki almış, daha sonra yanlış anlaşıldığını belirtmiştir.[112][113] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bu tartışmalar üzerine "...benim düşüncem AK Parti'yi kurduğum dönemden itibaren belli. Laiklikle ilgili düşüncemizin ne olduğu, kurucusu olduğum AK Parti'nin programında kayıtlı. Kaldı ki İsmail Bey de AK Parti'nin mensubu olarak Parlamento Başkanı seçildi. Bu da onun, AK Parti programında belirtilenleri kabul ederek oraya gelmiş olduğunu gösterir. Ama ne yapmış? Yeni hazırlanmakta olan anayasa ile ilgili bir bilimsel toplantıda kendine göre, dünyadan bazı örnekler vererek bazı şahsi kanaatlerini paylaşmış. Ben bu konudaki görüşümü, Mısır'da Kahire'de o dev opera binasındaki konuşmamda da söyledim. Laikliğin, devletin tüm farklı inanç grupları için bir güvence olduğunu, bütün farklı inanç gruplarına eşit mesafede durması olduğunu anlattım. Hatta o zaman, şimdi hapiste olan Müslüman Kardeşler yetkilisi Muhammed Bedii, ‘Bu dediğiniz nasıl bir şey' diyerek şaşkınlığını dile getirmişti. Kendisine anlatınca, ‘Böyle olduktan sonra ben de bunu tasvip ediyorum' demişti. Laikliği, ladinilik, din karşıtlığı gibi sunar ya da uygularsanız, elbette itirazlarla karşılaşırsınız. Oysa laiklik, devletin, tüm inançlara, ateistler dahil tüm gruplara eşit mesafede olması; tüm inanç gruplarının devletin güvencesi altında olmasıdır..." demiştir.[114]

Ancak partinin; bu konulardaki samimiyeti ve icraatları zaman zaman tartışma konusu olmuştur.[115][116][117] Partiye ayrıca "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin laikliğe aykırı eylemlerin odağı durumuna geldiği" gerekçesiyle 2008 yılında kapatma davası açılmış, dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanının ret oyu ile kapatılmamıştır.[64] Partinin İslamcı bir örgüt olan Müslüman Kardeşler ile ilişkileri vardır.[118]

Avrupa Birliği üyeliği

değiştir
Ana madde: Türkiye'nin Avrupa Birliği üyelik süreci

2005 yılında, partiye Avrupa Halk Partisi'nde gözlemci üyelik verildi. Ancak Kasım 2013'te, parti AHP'den ayrılarak onun yerine Avrupa Muhafazakârlar ve Reformcular İttifakı'na katıldı. Bu hamle, AK Parti'nin AHP'ye tam üyeliğinin henüz verilmemesinden kaynaklanan bir hayal kırıklığının ve AMRİ'de tam üyeliğe kabul edilmesinin bir sonucu olabileceği olarak yorumlandı. Ayrıca Türkiye ve Avrupa açısından; Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyelik isteğinde sürücü güç olan iktidar partisinin Avrupa Birliği karşıtı ve Avrupa Birliği'nde fazla gücü olmayan bir birlik olan AMRİ'ye katılması ve daha etkili Avrupa Birliği yanlısı bir muhafazakâr birlik olan AHP'den ayrılması, AK Parti'nin Avrupa Birliği üyelik sürecini sulandırdığını düşündürdü ve fazlaca tepki çekti.[119][120]

Yapılanma

değiştir

Partinin ekonomisi

değiştir

Partinin kendi web sitesinde yayınladığına göre 1 Ocak 2019 tarihinde partiye yapılan devletçe yardımlar 335.533.239 Türk lirasıdır parti gelirinin %87,5'luk bir oranını oluşturmaktadır. Ayrıca 2018, 2017, 2016 yılları devletçe yapılan yardımlar sırasıyla şu şekildedir: 2018 yılı için 417.050.988, 2017 yılı için 119.170.658, 2016 yılı için 104.678.215 Türk lirasıdır. AK Parti'nin 4 yıllık devlet yardımı 976.433.100 Türk lirasıdır. Partinin 2019 yılında bankalarda bulunan parası 137.096.716 Türk lirasıdır.[121] 2023 genel seçimlerinde, daha önceki seçimlerde en yüksek oyu alan AK Parti, Hazine yardımlarında öne çıktı. 10 Ocak 2023 tarihinde, partiye Hazine'den gelen yardım nedeniyle 653.8 milyon TL gelir verildi.[122] 2024 yerel seçimlerinde, hazine yardımı, seçimde seçim barajını aşan partilerin oy oranlarına göre dağıtıldığı için AK Parti'nin oy oranı nedeniyle Hazine yardımından en yüksek miktarı alması bekleniyor. 2024 yılının Ocak ayında, AK Parti'ye 1 milyar 329 milyon lira Hazine yardımı verilmesi planlandığı güncel bilgiler arasında yer aldı.[123]

Genel başkanlar

değiştir
Ana madde: Adalet ve Kalkınma Partisi genel başkanları listesi
# İsim Resim Görev Başlangıcı Görev Bitişi Görev Süresi
1 Recep Tayyip Erdoğan
26 Şubat 1954 (70 yaşında) 		  14 Ağustos 2001 27 Ağustos 2014 13 yıl, 13 gün
2 Ahmet Davutoğlu
26 Şubat 1959 (65 yaşında) 		  27 Ağustos 2014 22 Mayıs 2016 1 yıl, 269 gün
3 Binali Yıldırım
20 Aralık 1955 (68 yaşında) 		  22 Mayıs 2016 21 Mayıs 2017 364 gün
(1) Recep Tayyip Erdoğan
26 Şubat 1954 (70 yaşında) 		  21 Mayıs 2017 Görevde 7 yıl, 179 gün

Merkez Yürütme Kurulu üyeleri

değiştir

2024'te AK Parti'nin Merkez Yürütme Kurulunu (MYK) oluşturan üyeleri:[124]

# Adı Görevi
1 Recep Tayyip Erdoğan Genel Başkan
2 Efkan Âlâ Genel Başkan Vekili
3 Mustafa Elitaş
4 Hayati Yazıcı Genel Başkan Yardımcısı (Siyasi ve Hukuki İşler)
5 Erkan Kandemir Genel Başkan Yardımcısı (Teşkilat İşleri)
6 Ali İhsan Yavuz Genel Başkan Yardımcısı (Seçim İşleri)
7 Hamza Dağ Genel Başkan Yardımcısı (Tanıtım ve Medya)
8 Zafer Sarıkaya Genel Başkan Yardımcısı (Dış İlişkiler)
9 Fatma Betül Sayan Kaya Genel Başkan Yardımcısı (Sosyal Politikalar)
10 Belgin Uygur Genel Başkan Yardımcısı (Sivil Toplum ve Halkla İlişkiler)
11 Yusuf Ziya Yılmaz Genel Başkan Yardımcısı (Yerel Yönetimler)
12 Nihat Zeybekci Genel Başkan Yardımcısı (Ekonomi İşleri)
13 Vedat Demiröz Genel Başkan Yardımcısı (Mali ve İdari İşler)
14 Mustafa Şen Genel Başkan Yardımcısı (Ar-Ge)
15 Hasan Basri Yalçın Genel Başkan Yardımcısı (İnsan Hakları)
16 Ömer İleri Genel Başkan Yardımcısı (Bilgi ve İletişim Teknolojileri)
17 Çiğdem Karaaslan Genel Başkan Yardımcısı (Çevre, Şehir ve Kültür)
18 Fatih Şahin Genel Sekreter
19 Ömer Çelik Parti Sözcüsü
20 Abdullah Güler TBMM Grup Başkanı
21 Özlem Zengin TBMM Grup Başkan Vekili
22 Abdülhamit Gül
23 Leyla Şahin Usta
24 Muhammet Emin Akbaşoğlu
25 Bahadır Yenişehirlioğlu
26 Ayşe Keşir Kadın Kolları Başkanı
27 Eyyüp Kadir İnan Gençlik Kolları Başkanı

Merkez Karar ve Yönetim Kurulu üyeleri

değiştir

2024'te AK Parti'nin Merkez Karar ve Yönetim Kurulunu (MKYK) oluşturan üyeleri:[125]

# Adı
1 Adnan Günnar
2 Ahmet Arslan
3 Ahmet Bilal Kıymaz
4 Ahmet Büyükgümüş
5 Ahmet Mücahit Arınç
6 Ali Demirel
7 Ali İhsan Yavuz
8 Ali Karakaş
9 Atakan Yılmaz
10 Ayşe Nevin Sert
11 Aziz Babuşcu
12 Belgin Uygur
13 Betül Altınsoy
14 Cem Duran Uzun
15 Cemal Donat
16 Ceren Tuncer
17 Çiğdem Karaaslan
18 Dilek Yıldız Büyükdağ
19 Efkan Âlâ
20 Emir Yasin Kekeç
21 Emre Ete
22 Erdoğan Özegen
23 Erkan Güral
24 Erkan Kandemir
25 Eyüp Gökhan Özekin
26 Fahrettin Yahşi
27 Fatih Şahin
28 Fatma Betül Sayan Kaya
29 Fevzi Polat
30 Hamza Dağ
31 Hasan Basri Yalçın
32 Hasan Sert
33 Hatice Kübra Öztürk Gökkaya
34 Nurhayati İnanç
35 Hayati Yazıcı
36 Hülya Terzioğlu
37 İbrahim Halil Yıldız
38 İlyas Şeker
39 Kuddusi Müftüoğlu
40 Lütfiye Selva Çam
41 Mahir Ünal
42 Mehmet Sait Kirazoğlu
43 Mehmet Şükrü Erdinç
44 Mehmet Umut Tuncer
45 Melek Şimşek
46 Menderes Türel
47 Metin Tarhan
48 Muhammed Ali Kaldırım
49 Mustafa Elitaş
50 Mustafa Sever
51 Mustafa Şen
52 Nihat Zeybekci
53 Orhan Karasayar
54 Orhan Miroğlu
55 Ömer Çelik
56 Ömer Faruk Besli
57 Ömer İleri
58 Ömer Serdar
59 Önder Matlı
60 Remzi Albasan
61 Reşide Yüksel
62 Sena İpşirli
63 Serdar Kılıç
64 Serpil Kavrak
65 Sevan Sıvacıoğlu
66 Sevilay Tuncer
67 Sibel Betül Birer
68 Sümeyye Bozkurt
69 Şebnem Koçakelçi Elgörmüş
70 Türk İslam Karakoç
71 Umut Arman Sonay
72 Vedat Demiröz
73 Yelda Erol Gökcan
74 Yusuf Ziya Yılmaz
75 Zafer Sırakaya

Merkez Disiplin Kurulu üyeleri

değiştir
# Adı Görevi
1 Mehmet Sarı MDK Başkanı
2 Mehmet Altay MDK Başkan vekili
3 Saliha Dönmez MDK Sekreteri
4 Abbas Aydın MDK Üyeleri
5 Ayşe Deniz Çelik
6 Büşra Koyuncu
7 Halit Coşkan
8 Mehmet Hakan Yılmaz
9 Muhammet Ali Yılmaz
10 Nazif Barış Çiftçioğlu
11 Salih Çetinkaya
12 Vahit Atalan
13 Zahir Soğanda
14 Zeynep Gül Yılmaz

Kurucu Milletvekilleri ve Üyeleri

değiştir

Adalet ve Kalkınma Partisi'nin kurucu milletvekilleri ve üyeleri[126]

Parti içi gruplar

değiştir

Bazı iddialara göre parti aşağıdaki gruplardan oluşmaktadır:

Gençlik kolları

değiştir

14 Ağustos 2001 tarihinde, AK Parti'nin kuruluşuyla birlikte kurulmuştur. Türkiye'nin 81 ilinde ve illere bağlı ilçelerde teşkilatları bulunmaktadır. AK Parti Gençlik Kolları İl veya İlçe Başkanları, AK Parti parti tüzüğüne göre bulunduğu teşkilat kademesi ana kademe Yönetim ve Yürütme Kurulları'nın doğal üyesidir. Ayrıca Genel Merkez Gençlik Kolları Başkanı da hem MYK hem de MKYK tabii üyesidir. Mevcut genel başkan Eyyüp Kadir İnan'dır.

Gençlik kolları, parti yönetimi ile eşgüdüm hâlinde çalışır, gençlik kolu başkanları aynı zamanda parti yönetim ve yürütme kurullarının doğal üyesidir. Bir üye parti üyeliğinden çıktığı zaman otomatik olarak gençlik kolu üyeliğinden de çıkar ayrıca gençlik kolu yönetiminde görev almayanların üyeliği 30 yaşını doldurduklarında sona erer.

Genel merkez gençlik kolları başkanlığı yapmış olanlar, AK Parti MKYK'sı kararıyla toplanan büyük kongrenin onur konuğu sayılırlar.[36]

Kongreler

değiştir
Kongre Tarih Seçilen başkan Aday Seçim Nedeni
1. Olağan Kongre 12 Ekim 2003 Recep Tayyip Erdoğan Recep Tayyip Erdoğan (Tek aday) Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
2. Olağan Kongre 11 Kasım 2006
3. Olağan Kongre 9 Ekim 2009
4. Olağan Kongre 30 Eylül 2012
1. Olağanüstü Kongre 27 Ağustos 2014 Ahmet Davutoğlu Ahmet Davutoğlu (Tek aday) Erdoğan'ın cumhurbaşkanı seçilmesi
5. Olağan Kongre 12 Eylül 2015 Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
2. Olağanüstü Kongre 22 Mayıs 2016 Binali Yıldırım Binali Yıldırım (Tek aday) Davutoğlu'nun genel başkanlıktan ayrılması
3. Olağanüstü Kongre 21 Mayıs 2017 Recep Tayyip Erdoğan Recep Tayyip Erdoğan (Tek aday) Yıldırım'ın genel başkanlıktan ayrılması
6. Olağan Kongre 18 Ağustos 2018 Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
7. Olağan Kongre 24 Mart 2021
4. Olağanüstü Kongre 7 Ekim 2023 Erdoğan'ın kongre çağrısı

Belediye başkanları

değiştir
# İl Başkan Büyükşehir
1 Bingöl Erdal Arıkan
2 Bitlis Nesrullah Tanğlay
3 Çorum Halil İbrahim Aşkın
4 Elazığ Şahin Şerifoğulları
5 Erzurum Mehmet Sekmen ✓
6 Gaziantep Fatma Şahin ✓
7 Hatay Mehmet Öntürk ✓
8 Isparta Şükrü Başdeğirmen
9 Kahramanmaraş Fırat Görgel ✓
10 Kayseri Memduh Büyükkılıç ✓
11 Kocaeli Tahir Büyükakın ✓
12 Konya Uğur İbrahim Altay ✓
13 Malatya Sami Er ✓
14 Niğde Emrah Özdemir
15 Ordu Mehmet Hilmi Güler ✓
16 Rize Rahmi Metin
17 Sakarya Yusuf Alemdar ✓
18 Samsun Halit Doğan ✓
19 Trabzon Ahmet Metin Genç ✓
20 Aksaray Evren Dinçer
21 Bayburt Mete Memiş
22 Şırnak Mehmet Yarka
23 Karabük Özkan Çetinkaya
24 Düzce Faruk Özlü

Adalet ve Kalkınma Partisi ve seçimler

değiştir

Adalet ve Kalkınma Partisi kuruluşundan bu yana yedi genel seçime, beş yerel seçime ve bir milletvekili ara seçimine katılmıştır.

Milletvekilliği seçimleri

değiştir
Seçim Lider Seçim sonuçları Sandalye Hükûmet
Oy sayısı % ± # ±
2002 Recep Tayyip Erdoğan 10.808.229 34,28 (#1) Yeni
363 / 550
 Yeni Gül (2002-2003)
I. Erdoğan (2003-2007)
2007 16.327.291 46,58 (#1)   12,9
341 / 550
   22 II. Erdoğan
2011 21.399.082 49,83 (#1)   3,25
327 / 550
   14 III. Erdoğan (2011-2014)
I. Davutoğlu (2014-2015)
2015 (Haziran) Ahmet Davutoğlu 18.867.411 40,87 (#1)   8,96
258 / 550
   69 Seçim hükûmeti
2015 (Kasım) 23.681.926 49,50 (#1)   8,63
317 / 550
   25 III. Davutoğlu (2015-2016)
Yıldırım (2016-2018)
2018 Recep Tayyip Erdoğan 21.335.581 42,56 (#1)   6,94
295 / 600
   22 IV. Erdoğan
2023 19.392.462 35,62 (#1)   6,94
268 / 600
   27 V. Erdoğan

Cumhurbaşkanlığı seçimleri

değiştir

İki dereceli

değiştir
Seçim Aday Turlar Sonuç
Oy sayısı % Son tur
2007  
Abdullah Gül
352 / 550
 63.9% (#1) 1. AYM tarafından iptal edildi
2007 (Ağustos)
339 / 550
 61.6% (#1) 3.   Seçildi

Tek dereceli

değiştir
Seçim Aday Birinci tur İkinci tur Sonuç
Oy sayısı % ± Oy sayısı %
2014  
Recep Tayyip Erdoğan		 21.000.143 51.79% (#1) Yeni — —   Seçildi
2018  
Recep Tayyip Erdoğan
Cumhur İttifakı ortak adayı		 26.324.482 52.59% (#1)   0,80 — —   Seçildi
2023  
Recep Tayyip Erdoğan
Cumhur İttifakı ortak adayı		 27.133.849 49.52% (#1)   3,07 27.725.131 52.16% (#1)   Seçildi

Yerel seçimler

değiştir
Seçim Lider Belediye Meclisleri Belediye Başkanlığı
Oy sayısı % ± Oy sayısı % # ±
2004 Recep Tayyip Erdoğan 9.635.145 40,33 (#1) Yeni 9.674.306 40,19 (#1)
1.750 / 3.193
 Yeni
2009 12.237.325 38,16 (#1)   2,17 12.449.187 38,64 (#1)
1.442 / 2.903
   308
2014 17.802.976 42,87 (#1)   4,71 17.952.504 43,13 (#1)
812 / 1.381
   630
2019 18.299.576 42,56 (#1)   0,31 18.368.421 42,55 (#1)
757 / 1.389
   55
2024 13.874.511 32,38 (#2)   10,18 14.224.559 33,05 (#2)
526 / 1.389
   231

Ara genel seçimler

değiştir
Seçim Lider Oy sayısı % Sandalye Not
2003 Recep Tayyip Erdoğan 55.203 84,8 (#1)
3 / 3
 Erdoğan, Siirt milletvekili seçildi.

Başbakanlığında 59. Hükûmet kuruldu.

Ara yerel seçimler

değiştir
Seçim Aday Seçim sonuçları Not
Oy sayısı % ±
2019
İstanbul 		Binali Yıldırım 3.936.068 45,0 (#2)   3,61 Ekrem İmamoğlu, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına seçildi.

1989 yılında belediyeyi kazanan SHP'nin ardından CHP ilk kez İstanbul'u kazandı.

Seçim sloganları

değiştir

'Onlar Konuşur AK Parti Yapar, Daima Adalet Daima Kalkınma, Birlikte Daha Güçlü, Yeni Türkiye Yolunda İkinci Yarı Başlıyor, Yeni Güç Büyük Türkiye', Adalet ve Kalkınma Partisi'nin 2015 genel seçimlerinde kullandığı sloganlardır.

Seçim şarkıları

değiştir
Ana madde: AK Parti'nin seçim şarkıları listesi

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir
  1. ^ Parti, kendi siyasi ideolojisini ve politik pozisyonunu bu şekilde tanımlamıştır.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Parti Tüzüğü". 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2015. 
  2. ^ "AK Parti mi AKP mi". 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2016. 
  3. ^ "Hangisi doğru.. AK Parti mi, AKP mi". 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2016. 
  4. ^ a b "AK Parti'de yeni MYK belli oldu". TRT Haber. 7 Ekim 2023. 8 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023. 
  5. ^ Ak Parti, Bize Ulaşın, akparti.org.tr, 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Eylül 2019 
  6. ^ "Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı". 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2020. 
  7. ^ "The AK Party's Islamic Realist Political Vision: Theory and Practice". June 2014. 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Çağliyan‐iÇener, Zeyneb (Dec 2009). "The Justice and Development Party's Conception of "Conservative Democracy": Invention or Reinterpretation?". Turkish Studies. 10 (4): 595-612. doi:10.1080/14683840903384851. hdl:11693/22548. ISSN 1468-3849. 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2022. 
  9. ^ Kaddorah, Emad Y. (18 Mayıs 2015). "Conservative Democracy and the Future of Turkish Secularism" (İngilizce). Arab Center for Research & Policy Studies. 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2016. 
  10. ^ Gunes, Cengiz (2013). "The Kurdish Question in Turkey" (İngilizce). Routledge. s. 270. 
  11. ^ Konak, Nahide (2015). Waves of Social Movement Mobilizations in the Twenty-First Century: Challenges to the Neo-Liberal World Order and Democracy. Lexington Books. s. 64. 
    Jones, Jeremy (2007). Negotiating Change: The New Politics of the Middle East (İngilizce). I.B. Tauris. s. 219. 
  12. ^ İbrahim, Osman Rıfat (23 Mayıs 2014). "AKP and the great neo-Ottoman travesty". AlJezeera. 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2015. 
  13. ^ Yavuz, M. Hakan. "Turkish identity and foreign policy in flux: The rise of Neo‐Ottomanism". Critique: Journal for Critical Studies of the Middle East. 7 (12). ss. 19-41. doi:10.1080/10669929808720119. 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2015. 
  14. ^ Kardaş, Şaban (15 Mart 2010). "Turkey: Redrawing the Middle East Map Or Building Sandcastles?". Middle East Policy. 17 (1). doi:10.1111/j.1475-4967.2010.00430.x. 5 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2015. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  16. ^ Baris Gulmez, Seckin (Şubat 2013). "Rising euroscepticism in Turkish politics: The cases of the AKP and the CHP". Acta Politica. 48 (3): 326-344. doi:10.1057/ap.2013.2. 3 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2021. 
  17. ^ Gülmez, Seçkin Barış (Nisan 2020). "Rethinking Euroscepticism in Turkey: Government, Opposition and Public Opinion". Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi. 5 (1): 1-22. doi:10.30784/epfad.684764. 3 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2021. 
  18. ^ Borger, Julian (26 Ekim 2020). "Republicans closely resemble autocratic parties in Hungary and Turkey – study". The Guardian. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2021. 
  19. ^ Kastoryano, Riva (2013). Turkey between Nationalism and Globalization. Routledge. s. 97. 
  20. ^ Picq, Manuela (2015). Sexualities in World Politics. Routledge. s. 126. 
  21. ^ Bugra, Ayse (2014). New Capitalism in Turkey: The Relationship between Politics, Religion and Business. Edward Elgar Publishing. s. 49. 
  22. ^ Yesilada, Birol (2013). Islamization of Turkey under the AKP Rule. Routledge. s. 63. 
  23. ^ "AK PARTİ'nin Neoliberalizm Çerçevesinde Yükselişi ve Ekonomi Politikaları". 18 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022. 
  24. ^ "Neoliberal Yapısal Uyum Sürecinde Son Evre: AKP Hükümeti". 31 Temmuz 2022. 31 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022. 
  25. ^ Guerin, Selen Sarisoy (2011). On the Road to EU Membership: The Economic Transformation of Turkey. Brussels University Press. s. 63. 
  26. ^ Bugra, Ayse (2014). New Capitalism in Turkey: The Relationship between Politics, Religion and Business. Edward Elgar Publishing. s. 60. 
  27. ^ "When democratic spin conceals a descent into dictatorship". Financial Times. 13 Mayıs 2022. 13 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2022. 
  28. ^ "Are the fortunes of Turkey's AKP on the wane?". openDemocracy (İngilizce). 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2022. 
  29. ^ "CHP'nin ABD karşıtı olması talihsizlik". Hürriyet. 8 Haziran 2005. 20 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023. 
  30. ^ Çevik, Savaş; Batrancea, Larissa; Erdoğdu, M. Mustafa, (Ed.) (19 Kasım 2020). Behavioural Public Finance Individuals, Society, and the State. United Kingdom: Taylor & Francis. s. 135. ISBN 9781351107365. 22 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023. 
  31. ^ Erisen, Cengiz (2016). Political Psychology of Turkish Political Behavior. Routledge. s. 102. 
  32. ^ McKeever, Vicky (15 Ocak 2020). "Turkish soccer star Hakan Sukur is now an Uber driver in the US". CNBC. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2023. After retiring from soccer Sukur went into politics, winning a seat in Turkey’s parliament as a member of President Recep Tayyip Erdogan’s right-wing Justice and Development Party in 2011. 
  33. ^ a b Aditya, Prasanna (31 Ağustos 2020). "'Neo-Ottomanism' in Turkish foreign policy". Observer Research Foundation. 21 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2023. 
  34. ^ Coşar, Simten; Özman, Aylin (2004). "Centre-right politics in Turkey after the November 2002 general election: Neo-liberalism with a Muslim face". Contemporary Politics. 10: 57-74. doi:10.1080/13569770410001701233. 
  35. ^ "Turkey | Location, Geography, People, Economy, Culture, & History". 14 Haziran 2023. 14 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  36. ^ a b "AK PARTİ Tüzük Ocak 2019" (PDF). AKP. 13 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021. 
  37. ^ "Muhafazakâr demokrat bir partiyiz!". haberturk.com. 11 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2022. 
  38. ^ "Muhafazakâr Demokrat Siyasi Kimlik" (PDF). akparti.org.tr. 15 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2022. 
  39. ^ Osman Rifat Ibrahim (23 Mayıs 2014). "AKP and the great neo-Ottoman travesty". Al Jazeera. 24 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2015. 
  40. ^ Yavuz, M. Hakan (1998). "Turkish identity and foreign policy in flux: The rise of Neo‐Ottomanism". Critique: Critical Middle Eastern Studies. 7 (12): 19-41. doi:10.1080/10669929808720119. 
  41. ^ Kardaş, Şaban (2010). "Turkey: Redrawing the Middle East Map or Building Sandcastles?". Middle East Policy. 17: 115-136. doi:10.1111/j.1475-4967.2010.00430.x. 
  42. ^ Jongerden, Joost; Gunes, Cengiz; Day, Bahar Simsek (18 Aralık 2021). The Commentaries – Volume 1, 2021 (İngilizce). Transnational Press London. ISBN 978-1-80135-107-2. 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  43. ^ "Twitter suspends, reinstates key Syria coverage account". The Jerusalem Post | JPost.com (İngilizce). 12 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023. 
  44. ^ "A Mob Boss's YouTube Channel Is Causing Political Havoc in Turkey". www.vice.com (İngilizce). 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023. 
  45. ^ Çınar, Alev (2011). "The Justice and Development Party: Turkey's Experience with Islam, Democracy, Liberalism, and Secularism". International Journal of Middle East Studies. 43 (3): 529-541. doi:10.1017/S0020743811000651. hdl:11693/38147. JSTOR 23017316. 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  46. ^ "Milli Görüş gömleğini 28 Şubat'ta çıkardık". Akşam. İHA. 8 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2009. 
  47. ^ Yalnız, Murat. "Akp'nin Kapatılmaması Uygun Olur!". Yeni Aktüel. 17 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2009. 
  48. ^ "YÜKSEK SEÇİM KURULUNDAN DUYURU" (PDF). Yüksek Seçim Kurulu. 22 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2015. 
  49. ^ "26.DÖNEM MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMİ SONUCU" (PDF). Yüksek Seçim Kurumu. 22 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2015. 
  50. ^ "Davutoğlu'na hükûmeti kurma görevi verildi". Milliyet. 17 Kasım 2015. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2015. 
  51. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2023. 
  52. ^ "AK Parti'ye 7 seçim kazandıran reklamcı". NTV. 27 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2018. 
  53. ^ "AK Parti'nin isim babası". Yeni Şafak. 27 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2018. 
  54. ^ "2002 yılı seçim sonuçları". secim-sonuclari.com. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. 
  55. ^ "58. Hükümet kuruldu... İşte yeni kabine". Radikal. 18 Kasım 2002. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. 
  56. ^ "Tayyip Erdoğan'a siyaset yasağı nasıl kaldırıldı?". dunya48.com. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. 
  57. ^ "9 MART 2003 SİİRT SEÇİM SONUÇLARI". Siirt Mücadele Gazetesi. 23 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. 
  58. ^ "59. Hükümet kuruldu". bigpara. Hürriyet. 14 Mart 2003. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021. 
  59. ^ "2004 yerel seçim sonuçları". yerelsecim.com. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. 
  60. ^ a b Çarkoğlu, Ali (20 Ekim 2009). "A New Electoral Victory for the 'Pro-Islamists' or the 'New Centre-Right'? The Justice and Development Party Phenomenon in the July 2007 Parliamentary Elections in Turkey". South European Society and Politics. 12 (4). ss. 501-519. doi:10.1080/13608740701731457  . 
  61. ^ "Anayasa değişiklik paketi bugün yayımlandı, referandum süreci başladı". memurlar.net. 16 Haziran 2007. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014. 
  62. ^ "Referandumdan "Evet" çıktı". Sabah. 21 Ekim 2007. 3 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014. 
  63. ^ Koylu, Hilal. "Köşk'e ilk davet eşsiz". Radikal. 16 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015. 
  64. ^ a b "Başsavcı, AK Partiye kapatma davası açtı". NTV-MSNBC. 13 Mart 2008. 17 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  65. ^ "2009 Yerel Seçim Sonuçları". secim.haberler.com. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. 
  66. ^ "Davos'ta kriz". cnnturk.com. CNN Türk. 29 Ocak 2009. 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021. 
  67. ^ "Dünya basını Davos şokunu böyle duyurdu". Radikal. 30 Ocak 2009. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. 
  68. ^ "Ahmet Davutoğlu kimdir?". cumhuriyet.com.tr. Cumhuriyet. 29 Ağustos 2014. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021. 
  69. ^ "İşte 61 hükümet kabine listesi". 6 Temmuz 2011. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. 
  70. ^ "AK Parti'nin cumhurbaşkanı adayı Recep Tayyip Erdoğan". hurriyet.com.tr. Hürriyet. 1 Temmuz 2014. 28 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. 
  71. ^ "62. Hükümet kuruldu! İşte yeni kabine ve yeni bakanlar". Türkiye Gazetesi. 28 Ağustos 2014. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. 
  72. ^ Toksabay, Ece (25 Ağustos 2016). "Turkish opposition leader targeted by Kurdish militants - minister". Reuters. 27 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2024. 
  73. ^ "AK Parti 5. Olağan kongresi tamamlandı". sabah.com.tr. Sabah. 12 Eylül 2015. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020. 
  74. ^ a b "Erdoğan Davutoğlu krizinin geçmişi". Sözcü. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. 
  75. ^ "AKP'li kaynaklar: 'Pelikan Dosyası'nın ardındaki isim Nasuhi Güngör". Diken. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. 
  76. ^ "'Reis'çiler düğmeye bastı: 'Pelikan Dosyası' adlı blogda 'Hoca' yerden yere vuruldu". Diken.com.tr. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. 
  77. ^ "Turkish prime minister quits after rift with Erdogan". Financial Times. 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. 
  78. ^ "Ahmet Davutoglu, Turkey's Prime Minister, Is Expected to Be Replaced". The New York Times. 5 Mayıs 2016. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. 
  79. ^ a b "Davutoğlu, Erdoğan'ı yalanlayıp gitti: Tercih değil, zaruret". Cumhuriyet. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016. 
  80. ^ "Binali Yıldırım AK Parti'nin 3'üncü genel başkanı oldu". haberturk.com. Haber Türk. 22 Mayıs 2016. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2016. 
  81. ^ "Hükümetin ilk hedefi başkanlık yolunda yeni yönetim sistemi". cumhuriyet.com.tr. Cumhuriyet. 24 Mayıs 2016. 20 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2016. 
  82. ^ "Binali Yıldırım Yeni Anayasa'yı Gerçekleştirmek İçin Çalışmalara Hemen Başlayacağız -2". haberler.com. 24 Mayıs 2016. 15 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2016. 
  83. ^ "Binali Yıldırım'dan muhalefete yeni anayasa çağrısı". cnnturk.com. CNN Türk. 24 Mayıs 2016. 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2016. 
  84. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2021. 
  85. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2021. 
  86. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2021. 
  87. ^ ""Seçim İttifakı" Kanunu Resmi Gazete'de yayımlandı". Habertürk. 16 Mart 2018. 16 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021. 
  88. ^ "İktidarın yüzde 50 artı bir oy paniği". Medyascope. 2 Ekim 2019. 28 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021. 
  89. ^ "TBMM'nin yeni başkanı Binali Yıldırım". DW Türkçe. 12 Temmuz 2018. 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021. 
  90. ^ "Seçim Sonuçları: Mart 2019 Yerel Seçim Sonuçları". Sözcü. 11 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  91. ^ "İstanbul seçimleri iptal edildi!". birgun.net. 11 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  92. ^ "Seçim Sonuçları: 23 Haziran 2019 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Seçim Sonuçları". Sözcü. 23 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022. 
  93. ^ "Ali Babacan: Çalışmaları başlatmış bulunmaktayız". BBC News Türkçe. 9 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2024. 
  94. ^ "Babacan'dan Erdoğan'a Sert Eleştiriler". Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish. 29 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2021. 
  95. ^ "Ali Babacan Eski AKP'lilerle Yeni Parti Kuruyor". Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2021. 
  96. ^ "Ali Babacan'ın partisinin kuruluş dilekçesi, İçişleri Bakanlığı'na sunuldu". Cumhuriyet. 10 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2021. 
  97. ^ "Ahmet Davutoğlu AK Parti üyeliğinden istifa etti". 18 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2021. 
  98. ^ "Erdoğan 7. Büyük Olağan Kongresi'nde AK Parti Genel Başkanı seçildi". euronews. 24 Mart 2021. 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2021. 
  99. ^ "Erdoğan seçim tarihi için 14 Mayıs'ı işaret etti: 73 yıl sonra bir daha aynı gün". Evrensel. 18 Ocak 2023. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  100. ^ "Erdoğan imzayı attı, tarih netleşti: Seçim kararnamesi Resmi Gazete'de". Türkiye Gazetesi. 10 Mart 2023. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  101. ^ SELVİ, Abdulkadir. "AK Parti'nin seçim kampanyasında sürprizler var". Hürriyet. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023. 
  102. ^ "Erdogan vows introduction of new constitution in inauguration speech - China.org.cn". www.china.org.cn. 3 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023. 
  103. ^ "Erdoğan: Sonuçlar irtifa kaybı yaşadığımızı gösteriyor, özeleştirimizi yapacağız". Independent Türkçe. 1 Nisan 2024. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2024. 
  104. ^ a b "Parti programı". akparti.org.tr. AK Parti. 8 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  105. ^ Erler, Özgün (2007). "Yeni Muhafazakarlık, AKP ve "Muhafazakar Demokrat" Kimliği" (PDF). Stratejik Araştırmalar Dergisi, 10. TASAM. ss. 126-132. 12 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  106. ^ "Justice and Development Party" (İngilizce). Encyclopaedia Britannica. 11 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2016. Unlike its predecessors, the AKP did not centre its image around an Islamic identity; indeed, its leaders underscored that it was not an Islamist party and emphasized that its focus was democratization, not the politicization of religion 
  107. ^ "AKP explains charter changes, slams foreign descriptions". Hürriyet Daily News (İngilizce). Hürriyet. 28 Mart 2010. 20 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  108. ^ "Erdoğan: AKP İslamcı değil". arsiv.ntv.com.tr. NTV. 4 Eylül 2001. 11 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  109. ^ Taşpınar, Ömer (26 Nisan 2012). "Turkey: The New Model?". brookings.edu (İngilizce). Brookings Institution. 6 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  110. ^ "Erdoğan: Din eksenli bir parti değiliz". hurriyet.com.tr. Hürriyet. AA. 21 Mayıs 2006. 12 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  111. ^ "Ocak 2016 AK Parti Tüzüğü" (PDF). Ak Parti. 19 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  112. ^ "AK Parti'den laiklik yanıtı: Tartışmadık bile". haberturk.com. Haber Türk. 26 Nisan 2016. 14 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. Anayasa Komisyonu Başkanı, AK Parti İstanbul Milletvekili Mustafa Şentop, "Laikliğin anayasadan çıkarılmasını tartışmadık bile" dedi. Şentop, AK Parti'nin teklifinde laikliğin olduğunu söyledi. 
  113. ^ "TBMM Başkanı İsmail Kahraman: Laiklik yeni anayasada olmamalı". hurriyet.com.tr. Hürriyet. AA. 26 Nisan 2016. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  114. ^ Munyar, Vahap (28 Nisan 2016). "Erdoğan'dan anayasa çıkışı: İslam vurgusuna ihtiyaç yok". hurriyet.com.tr. Hürriyet. 12 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  115. ^ Çalışkan, Koray (6 Ağustos 2015). "AK Parti'nin kara günleri". BirGün. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  116. ^ Keyif, Ömer Şahin (5 Haziran 2016). "'Erdoğanizm'le beraber İslamcılık devletleşiyor". BirGün. 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. ABD’nin saygın üniversitelerinden Stanford’da Osmanlı ve İslam Dünyası Tarihi dersleri veren Ali Yaycıoğlu, Türkiye’de siyasal İslamcılığın kökenlerini en iyi bilen isimlerden biri. AK Parti’nin siyasal İslamcı kimliğini konuştuğumuz Yaycıoğlu, bugün Türkiye’nin içinde bulunduğu siyasi durumu “İslamın devletleşmesi” olarak tespit ediyor. Yaycıoğlu bu “yeni” İslamcılığa ise “Erdoğanizm” diyor. 
  117. ^ Akdoğan, Yalçın (23 Mayıs 2013). "İslamcılık ve AK Parti". Star Gazetesi. Star. 11 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. Oysa biz yıllardır farklı sebeplerle AK Parti’nin İslamcılık kategorisinde tanımlanmasının doğru olmadığını söylüyoruz. AK Parti, RP ile temsil olunan İslamcı siyasi çizgiden AB, özelleştirme gibi temel politikalarda ayrışmıştır. Siyaset tarzı, yöntemi ve üslubu açısından da AK Parti farklıdır. 
  118. ^ Aydın-Düzgit, Senem (24 Temmuz 2014). "The Seesaw Friendship Between Turkey's AKP and Egypt's Muslim Brotherhood". carnegieendowment.com (İngilizce). Carnegie Endowment for International Peace. 14 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  119. ^ Yinanç, Barçın (19 Kasım 2013). "By abandoning conservatives AKP helps anti-Turkey bloc in EU". Hürriyet Daily News (İngilizce). Hürriyet. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  120. ^ "Erdogan's AKP party joins Cameron's conservative political family". euractiv.com. Euractiv. 13 Kasım 2013. 13 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  121. ^ "Parti Gelir Gider". www.akparti.org.tr. 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021. 
  122. ^ Büro, Ankara (13 Mart 2023). "YSK, seçim takvimini açıklayınca siyasi partilere 3 milyar TL daha Hazine yardımı yapılacak". Medyascope. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2023. 
  123. ^ Gazetesi, Dünya (20 Ekim 2023). "Olası İstanbul depremi Marmara'da tsunamiye neden olabilir". www.dunya.com/gundem/olasi-istanbul-depremi-marmarada-tsunamiye-neden-olabilir-haberi-708427. 21 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2023. 
  124. ^ "Merkez Yürütme Kurulu". 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023. 
  125. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024. 
  126. ^ "Kurucu Üyeler". AK Parti. 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  127. ^ "AK Parti içinde 3 grup çekişiyor: Albayrak, Soylu ve Erdoğan". milligazete.com.tr. Milli Gazete. 10 Temmuz 2019. 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2021. 
  128. ^ "Ak Parti içindeki Pelikancılar kimdir? Yerel seçim sonuçlarına Pelikan itirazı". Gözlem Gazetesi. 2 Nisan 2019. 10 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  129. ^ "AKP içinde ekip çekişmesi: 'Beratçılar', 'Soylucular' ve 'Bilalciler' olarak bölünen gruplar sıkıntı yaratıyor". t24.com.tr. T24. 3 Aralık 2018. 27 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2021. 
  130. ^ "AK Parti küskünleri kimlerdir? Parti mi kuracaklar?". SuperHaber. 22 Nisan 2019. 22 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2021. 
  131. ^ "Davutoğluculardan AKP'ye isyan". odatv4.com. oda TV. 27 Nisan 2018. 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2021. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Adalet ve Kalkınma Partisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Adalet_ve_Kalkınma_Partisi&oldid=34220308" sayfasından alınmıştır