Türkiye'deki siyasi partiler listesi
Bu maddede, Türkiye'de resmî olarak faaliyet gösteren siyasi partiler listelenmektedir. Türkiye, cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemli cumhuriyet ile yönetilmektedir ve 1945 yılından beri çok partili sistem uygulanmaktadır. Siyasi parti illerin kuruluşları, teşkilatlanmaları, işleyişleri, faaliyetleri ve denetlenmeleri gibi esaslar 22 Nisan 1983 tarihinde kabul edilen Siyasi Partiler Kanunu ile düzenlenmektedir. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı herkes, yasa ile belirlenen şartları sağladığı sürece önceden izin almaksızın siyasi parti kurma hakkına sahiptir.[1]
Siyaset bilimcilerine göre Türkiye'de siyasi partilerin oluşumu, Osmanlı İmparatorluğu'ndan günümüze uzanan bir geçiş süreci olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, Türkiye'de kurulan siyasi parti sisteminin geçmişi, Osmanlı'dan devralınan parlamenter geleneğin oluşum süreçlerine bakılarak anlaşılmalıdır. Türk toplumlarında meclis kavramı, ilk devletlerin kurulduğu dönemlerden beri var olmuştur. Ancak anayasal bir süreç olarak parlamenter sistemin oluşumu, 19. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı siyasi sisteminde görülmeye başlamıştır. Bu anlamda Türkiye'nin ilk yazılı anayasası, 1876 yılında yürürlüğe giren Kanun-i Esasi'dir. Kanun-i Esasi'ye giden yolda ise 1808 Sened-i İttifak, 1839 Tanzimat Fermanı, 1856 Islahat Fermanı gibi gelişmeler, anayasa sürecine geçişte atılan önemli adımlar olarak kabul edilebilir.[2]
Türkiye'de etkin parti sayısı her yıl değişkenlik göstermektedir. Bir yıl içinde birçok parti kurulurken, bazıları da çeşitli nedenlerle siyasetten çekilmektedir. Etkin parti sayı çeltiğini İçişleri Bakanlığı tutmaktadır. Her parti kuruluşu sırasında İçişleri Bakanlığı'na dilekçe verir ve İçişleri Bakanlığı partilerin kongrelerini yapıp yapmadığını ve sürekliliğini takip eder. Etkin olmaktan kasıt, "siyasi düşüncelerini ortaya koymaya devam eden ve olağan toplantılarını yapan parti" anlamındadır.[3]
Partilerin seçime girebilmesi için siyasi partiler kanununun 36. maddesine göre, illerin en az yarısında oy verme gününden en az altı ay evvel yani 41 ilde teşkilat kurmuş ve büyük kongrelerini yapmış olması gerekmektedir.[4] Ancak etkin olan partilerin birçoğu bu sayıya sahip değildir. Bu partiler, "tabela partisi" olarak adlandırılan, belli bir seçmen kitlesi olmayan ve seçimlere girme yeterliliğini sağlamayan küçük partilerdir.[5] Partilerin adları eğer Yüksek Seçim Kurulunun şartlarını yerine getirirse oy pusulalarında bulunur.[6] Genel seçimlerde oyların %7'sinden fazlasını alan ve parlamentoda temsil edilir.[7]
Ekim 2024 itibarıyla Türkiye'de 155 siyasi parti etkin durumda bulunmaktadır.[8][9][10]
Mecliste temsil edilen siyasi partiler
değiştir2023 yılı itibarıyla TBMM'de sandalye sahibi partilere ilişkin genel bilgiler burada listelenmektedir. Milletvekili sayısı aynı olan siyasi partiler alfabetik olarak sıralanır.
Mecliste temsil edilmeyen ancak diğer organlarda temsil edilen siyasi partiler
değiştir| Siyasi parti | Kuruluş | Siyasi pozisyon | İdeoloji | Lider | Ulusal üyelik | Belediye Meclisleri | İl Genel Meclisleri | Yerel yönetim | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Büyük Birlik Partisi | 1993 | Aşırı sağ | Türk milliyetçiliği Sosyal muhafazakârlık |
Mustafa Destici | Cumhur İttifakı | 261 / 20.953
|
11 / 1.282
|
19 / 1.393
| |
| Gelecek Partisi | 2019 | Sağ | Muhafazakârlık Ekonomik liberalizm |
Ahmet Davutoğlu | — | 11 / 20.953
|
0 / 1.282
|
0 / 1.393
| |
| Memleket Partisi | 2021 | Merkez | Atatürkçülük Popülizm |
Muharrem İnce | — | 10 / 20.953
|
0 / 1.282
|
1 / 1.393
| |
| Türkiye Komünist Partisi | 1993[14] | Aşırı sol | Komünizm Marksizm-Leninizm |
Kemal Okuyan | — | 9 / 20.953
|
0 / 1.282
|
0 / 1.393
| |
| Anavatan Partisi | 2011 | Merkez sağ | Sağ popülizm Muhafazakârlık |
İbrahim Çelebi | — | 6 / 20.953
|
0 / 1.282
|
0 / 1.393
| |
| Sol Parti | 2019 | Sol | Sosyalizm İlericilik |
Kolektif liderlik | — | 5 / 20.953
|
0 / 1.282
|
2 / 1.393
| |
| Bağımsız Türkiye Partisi | 2001 | Merkez | Muhafazakârlık Popülizm |
Hüseyin Baş | — | 2 / 20.953
|
0 / 1.282
|
0 / 1.393
| |
| Milli Yol Partisi | 2021 | Aşırı sağ | Türk milliyetçiliği Ülkücülük |
Remzi Çayır | — | 1 / 20.953
|
0 / 1.282
|
0 / 1.393
| |
Temsil edilmeyen siyasi partiler
değiştirKayda değer küçük partilerin bir tablosudur. Tüm küçük siyasi partiler Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na kayıtlıdır ve seçimlere girme yeterlilikleri vardır.[15] Ancak herhangi bir seçimde sandalye kazanamamışlardır. Siyasi partiler kanununa göre, siyasi partilerin seçimlere katılabilmesi için illerin en az yarısında teşkilat kurması ve büyük kongrelerini seçimlerden en az altı ay önce yapması gerekir.[16]
Diğer siyasi partiler
değiştirAşağıda listelenen siyasi partiler, resmi olarak seçime katılma yeterliliğini sağlayamamaktadır.[15]
| Siyasi parti | Kuruluş | Lider |
|---|---|---|
| Adalet ve Çağrı Partisi | 2024 | — |
| Adalet ve Demokrasi Partisi | 2022 | Yusuf Diril |
| Adalet ve Hürriyet Partisi | 2023 | İdris Menteş |
| Adaletin Aydınlığı Partisi | 2021 | Altuğ Ergüzel |
| Adil Türkiye Partisi | 2023 | Ata Barlas Aşkar |
| Al Sancak Partisi | 2021 | Nuri Çelebi |
| Anadolu Cumhuriyet Partisi | 2024 | Murat Altuntaş |
| Anadolu Medeniyet Partisi | 2023 | Muzaffer Kala |
| Ana Yol Partisi | 2023 | Ali Karakurt |
| Anka Partisi | 2024 | — |
| As Parti | 2015 | Cavit Kayıkçı |
| Ata Parti | 2023 | Namık Kemal Zeybek |
| Aydınlık Geleceğin Partisi | 2020 | Murat Danacı |
| Ayyıldız Partisi | 2003 | Serap Gülhan |
| Barış ve Eşitlik Partisi | 2020 | Çağlayan Garipoğlu |
| Bağımsız Cumhuriyet Partisi | 2002 | Hakkı Karğın |
| Bağımsızlık Partisi | 2021 | Yener Bozkurt |
| Birleşik Devrimci Parti | 2015 | Elif Torun Öneren |
| Birleşik Komünist Parti | 2024 | — |
| Büyük Parti | 2023 | Mikdat Ertem |
| Büyük İktidar Partisi | 2023 | Selamettin Tellioğlu |
| Büyük Türkiye Partisi | 2024 | Ali Gökhan |
| Cihan Partisi | 2014 | Kürşad Emre Öğretmek |
| Cumhuriyet Partisi | 2023 | Osman Karakuş |
| Cumhuriyet ve Adalet Partisi | 2021 | Ahmet Sevim |
| Cumhuriyet ve İstiklal Partisi | 2020 | Atakan Bozyayla |
| Cumhuriyetçi Aydınlık Partisi | 2024 | — |
| Cumhuriyetçi Sol Parti | 2024 | Devrim İpekdal |
| Cumhuriyetçi Vatanseverler Partisi | 2024 | — |
| Çoğulcu Demokrasi Partisi | 2014 | Faruk Arslandok |
| Demokrasi Zamanı Partisi | 2016 | İlhami Çağrıtekin |
| Devlet Partisi | 2020 | Yaşar Epçaçan |
| Devrim Hareketi | 2020 | Erçin Fırat |
| Devrimci İşçi Partisi | 2007 | Ömer Sungur Savran |
| Devrimci Sosyalist İşçi Partisi | 1997 | Tuna Emren Şenol Karakaş |
| Doğru Parti | 2020 | Arda Ateş |
| Doğru Yol Partisi | 2007 | Cenk Küpeli |
| Doğuş Partisi | 2021 | Mahmut Karalar |
| Ebedi Nizam Partisi | 2007 | Seyfettin Koçan |
| Emekçi Hareket Partisi | 2004 | Hakan Öztürk |
| Evrensel Medeniyet Partisi | 2024 | Burhan Erol |
| Ezilenlerin Sosyalist Partisi | 2010 | Özlem Gümüştaş Şahin Tümüklü |
| Genç Türkiye Partisi | 2023 | Ali Alemdaroğlu |
| Güçlü Anadolu Partisi | 2024 | — |
| Güçlü Türkiye Partisi | 2024 | Muharrem Gözkaya |
| Güven Adalet ve Aydınlık Partisi | 2017 | Zeynep Göksu |
| Güzel Parti | 2020 | Hüseyin Akbulut |
| Hak ve Adalet Partisi | 2012 | Burhan Ataş |
| Hak ve Hakikat Partisi | 2008 | Kenan Güneş Serkan Arslan |
| Hak ve Huzur Partisi | 2014 | Gürsel Yıldız |
| Halkın Sesi Partisi | 2023 | Banu Sevim |
| Halkların Demokratik Partisi | 2012 | Cahit Kırkazak |
| İnsan ve Özgürlük Partisi | 2023 | Davut Güler Ahmet Kaya |
| İşçi Demokrasisi Partisi | 2015 | Oktay Çelik |
| İşçinin Kendi Partisi | 2006 | Sevim Kaçmaz |
| Kadın Partisi | 2014 | Fatma Benal Yazgan |
| Kızılelma Partisi | 2023 | Yalçın Dursun |
| Komünist Parti | 2014 | Erkan Yıldız |
| Kutlu Parti | 2024 | Yusuf Halaçoğlu |
| Küresel Adalet ve Liyakat Partisi | 2023 | Volkan Sırma |
| Liberal Demokrat Parti | 1994 | Gültekin Tırpancı |
| Liberal Parti | 2021 | Süleyman Halid Soysal |
| Merkez Ana Partisi | 2020 | Nuriye Bakkal |
| Merkez Parti | 2014 | Pelin Gündeş Bakır |
| Merkez Sağ Parti | 2023 | Ömer Bilgin |
| Milli Birlik ve Gelişim Partisi | 2021 | Turgut Cumhur Şanlı |
| Milli Mücadele Partisi | 2014 | Ahmet Kaya |
| Milli Parti | 2020 | Muhammet Uzun |
| Milli Beraberlik Partisi | 2023 | Peyami Sefa Atıcı |
| Milli Oluşum Partisi | 2024 | — |
| Milli Ulusal Parti | 2024 | — |
| Milliyetçi Sol Parti | 2023 | Hüseyin Alpay |
| Milliyetçi Cumhuriyet Partisi | 2020 | Fehmi Hataş |
| Milliyetçi Türkiye Partisi | 2023 | Ahmet Yılmaz |
| Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisi | 2006 | Ufuk Erdüvenci |
| Osmanlı Partisi | 2016 | Habip Geleş |
| Ötüken Birliği Partisi | 2017 | Çağatay Korkut Körüklü |
| Özgürlük ve Sosyalizm Partisi | 2011 | Sinan Çiftyürek |
| Sağ Parti | 2024 | — |
| Sağduyu Partisi | 2002 | Mehmet Yücel Ağargün |
| Sevgi ve Saygı Partisi | 2021 | Ahmet Fatih Erdilli |
| Sosyal Demokrat Halkçı Parti | 2024 | Burak Çelik |
| Sosyalist Cumhuriyet Partisi | 2021 | Yılmaz Ersezer |
| Sosyalist Emekçiler Partisi | 2016 | Güneş Gümüş |
| Sosyalist İktidar Partisi | 2024 | — |
| Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi | 2013 | Feray Mertoğlu Mertcan Titiz |
| Sosyalistler Partisi | 2024 | — |
| Şahlanış Partisi | 2022 | Murat Altun |
| Tek Parti | 1998 | Süleyman Yağcıoğlu |
| Toplumcu Kurtuluş Partisi | 2012 | İsmail Kaplan |
| Toplumsal Özgürlük Partisi | 2020 | Şilan Sürmeli |
| Turan Partisi | 2023 | Cengiz Çiftçi |
| Turan Hareketi Partisi | 2014 | Varol Esen |
| Tuğra Partisi | 2021 | Hatice Çelik İlközen |
| Türkiye Ekonomi ve Kalkınma Partisi | 2014 | Rahim Oluç |
| Türkiye Emeklilier ve Çalışanlar Partisi | 2024 | Cengiz Erten |
| Türkiye Emeklilier ve Emekçiler Partisi | 2024 | Ergin Dursun |
| Türkiye Emekliler Partisi | 2023 | Metin İmer |
| Türkiye İttifakı Partisi | 2020 | Mehmet Sağlam |
| Türkiye Güven Partisi | 2023 | Mehmet Ali Kumru |
| Türkiye'nin Sesi Altınçağ Partisi | 2022 | Ayhan Bilgen |
| Türkiye Sosyalist İşçi Partisi | 1993 | Turgut Koçak |
| Türkiye Uyanış Partisi | 2023 | Ahmet İmrek |
| Türkiye Yüzyılı Partisi | 2024 | — |
| Türkiye'm Partisi | 2023 | Önder Genç |
| Ulusal Parti | 2010 | Gökçe Fırat |
| Ulusun Partisi | 2023 | Tuba Koylan |
| Umuda Yürüyüş Partisi | 2023 | Adnan İldemir |
| Ülkem Partisi | 2019 | Neşet Doğan |
| Vatanseverler Partisi | 2021 | Yılmaz Gülümser |
| Vatan ve Hürriyet Partisi | 2020 | Yalçın Doğan |
| Yeni Yüzyıl Partisi | 2024 | Hasan Fatih Yumak |
| Yeniden Diriliş Partisi | 2021 | İsa İlyasoğlu |
| Yerli Ve Milli Parti | 2023 | Teoman Mutlu |
| Yeşil Sol Parti | 2023 | Ahmet Asena Didem Betül Göçer |
| Yurt Partisi | 2002 | Sadettin Tantan |
| Yüce Diriliş Partisi | 2007 | Lütfü Yılmaz |
| Yükseliş Partisi | 2021 | Nail Çakır |
Faaliyette bulunamayan siyasi partiler
değiştirBu partiler Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının yayımladığı faaliyette olan siyasi partiler arasında yer almamaktadır.[8] Ayrıca resmi olarak kapatılmış, kapanmış ya da resmi olarak kurulmuş değillerdir. Devam eden mahkeme süreçleri bulunmaktadır. Türkiye'deki yasa dışı siyasi partiler listesi arasında da listelenmemektedirler.
| Siyasi parti | Kuruluş | Lider | İdeoloji | Siyasi pozisyon | |
|---|---|---|---|---|---|
| Kürdistan Özgürlük Partisi[17] | 2014 | Mustafa Özçelik | Kürt milliyetçiliği | — | |
| Kürdistan Sosyalist Partisi[17] | 2016 | Mesut Tek | Kürt milliyetçiliği | Sol | |
| Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi[17] | 2014 | Mehmet Emin Kardaş | Kürt milliyetçiliği | Aşırı sol | |
| Yeşiller Partisi[18][19] | 2020 | Özlem Teke Taşdemir Koray Doğan Urbarlı |
Yeşil siyaset, feminizm, LGBT hakları | Merkez sol | |
Eski siyasi partiler
değiştirTürkiye'nin tarihi boyunca Askerî ve sivil mahkemeler ile Bakanlar Kurulu kararları ile yasal olarak kapatılan siyasi partiler olmuştur.[20][21][22]
12 Eylül 1980 Darbesi'nin ardından 16 Ekim 1981'de Millî Güvenlik Konseyi 2533 sayılı kanunla tüm siyasi partilerin kapatılmasına ve mallarının Hazine'ye devredilmesine karar verdi. Bu karar, o güne kadar Türkiye'de var olan tüm siyasi partileri kapattı ve ülke tarihinde ilk kez siyasi partisiz bir dönem başlattı.[23] Askeri darbe döneminin ardından kapatıldıktan sonra aynı isimle tekrar açılan ilk siyasi parti Cumhuriyet Halk Partisi'dir. Yasaklı eski siyasi liderler ise farklı oluşumları de-facto olarak kurdurtmuş ve yönlendirmişlerdir. Adalet Partisi'nin kapatılmasının ardından Süleyman Demirel, Büyük Türkiye Partisi ve Doğru Yol Partisi'ni, Millî Selamet Partisi'nin kapatılmasının ardından Necmettin Erbakan ise Refah Partisi'ni eski oluşumlarının ardılı olarak yönlendirmişlerdir.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Siyasi Partiler Kanunu" (PDF). 22 Nisan 1983. 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ "SIYASAL PARTILERIN DOĞUŞU: TARIHSEL VE TOPLUMSAL KÖKENLERİ". Gökhan GÖKTÜRK. Sosyoloji Konferansları No: 54 (2016-2) / 245-273. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ "Siyasi Parti Kuruluşu Nasıl Yapılır?". 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021.
- ^ "Siyasi Partiler Kanunu" (PDF). Mevzuat.gov.tr. 5 Temmuz 2022. 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mart 2023.
- ^ "Türkiye'de 105 siyasi parti var | Hedefleri ne?". DW Türkçe. 5 Nisan 2021. 5 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021.
- ^ "2007 yılına kadar kurulan siyasi partiler". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2011.
- ^ "Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun". Resmi Gazete. 6 Nisan 2022. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022.
- ^ a b "Faaliyette Olan Siyasi Partiler". Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı. 16 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2024.
- ^ "Siyasi parti genel bilgileri". yargitaycb.gov.tr. 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2024.
- ^ "FAALİYETTE OLAN SİYASİ PARTİLER (PDF)" (PDF). yargitaycb.gov.tr. Erişim tarihi: 15 Ekim 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
- ^ a b "YSK Başkanı yerel seçime girebilecek partileri açıkladı". Yeniçağ Gazetesi. 2 Ocak 2024. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mart 2023.
- ^ a b c ""Yargıtay'dan Kürdistan sansürü: Adında Kürdistan kelimesi olan partiler listede anılmadı"". Artı Gerçek. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
- ^ ERGİN, Sedat. "Mahkeme, Yeşiller ile İçişleri Bakanlığı arasındaki kritik davada kimi haklı buldu?". Hürriyet. 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
- ^ "Yürütmesi durdurulmuştu: Yeşiller, İçişleri Bakanlığı'na açtığı engelleme davasını kazandı - Yeşil Gazete". 27 Şubat 2023. 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
- ^ "Siyasi Partiler". TBMM Kütüphane ve Arşiv İşleri Başkanlığı. 1 Nisan 2015. 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2020.
- ^ "Cumhuriyet Döneminde Kurulan ve Kapanan Siyasi Partiler" (PDF). tesav.org.tr. 7 Nisan 2016. 27 Ocak 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2022.
- ^ Atatürk Döneminde Parlamento Faaliyetleri. Ankara: Cengiz Şavkılı. 2011. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Eylül 2023.
Notlar
değiştir- ^ Kolektif liderlik ilkesi gereği en yetkili karar organı parti kongresinde seçilen Merkezi Komitedir.