Türkiye'de hava kirliliği
Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Türkiye'de hava kirliliği, ülkedeki en ölümcül çevre sorunudur: her yıl binlerce insan hava kirliliği ile ilişkili hastalıktan ölmektedir.[1] Türkiye'de hava kirliliği ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ilgilenmektedir.
Temiz Hava Hakkı Platformu'nun hazırladığı ve 2016-2019 yılları arasındaki istatistikleri baz alan rapora göre, 3 yıl üst üste Türkiye'de havası en temiz olarak ölçülen iller Rize, Artvin, Ardahan ve Tunceli'yken; son dört yıl boyunca yüksek miktarlarda kirli hava soluyan Muş, Denizli, Ağrı, Kayseri, Iğdır, Tokat, Malatya, Çorum, Erzincan ve Edirne, hava kirliliği sorununun çözülemeyen kronik bir sorun haline geldiğini gösteriyor.[1]
Hava kirliliğin önlememesinin nedenleri olarak; 25 ilde alım gücü düşük vatandaşların kalitesiz kömür kullanımı, 15 ilde arazi şartları, 14 il toplumsal bilincin eksikliği, 6 ilde yetersiz denetim, 6 ilde ateşçi eğitimsizliği, 6 ilde meteorolojik nedenler, belirlenmiştir.
Kirliliğin kaynakları
değiştirTrafik
değiştirTrafikte solunan kirli hava sonucu her yıl İstanbul'da yüz binde 460, Ankara'da ise yüz binde 410 çocuğa astım teşhisi konuyor.[2] 2023 yılı rakamlarına göre 11 milyon 23 bin 923 araca egzoz emisyon ölçümü yapıldı ve bu araçlardan %2,6'sına denk gelen 287 bin 275 araç ilk muayenede uygunluk alamadı.[3]
Kömür yakan termik santraller
değiştirGreenpeace Akdeniz'e göre Afşin-Elbistan ve Soma termik santralleri sağlığa, Avrupa'daki termik santrallerinden daha fazla tehlikelidir. Kömür yakan termik santrallerin bazıları yüksek miktarlarda kükürt dioksit salınmaktadır, bunların arasında Kemerköy, Afşin-Elbistan, Seyitömer, Kangal ve Çayırhan termik santralleri bulunur.[4]
Türler
değiştirPartikül
değiştirDünya Sağlık Örgütüne göre bazı şehirlerde partikül seviyesi tehlikeli miktarlara ulaşmıştır. Türkiye'deki mevzuatlarda, insanların sağlığını tehdit eden en zehirli hava kirletici PM 2,5'lere dair hiçbir kısıtlama yer almamaktadır.[5]
Sera gazlar
değiştirKonumlar
değiştirIğdır'ın hava kirliliği 5 yıldır artmış durumda.[6] İstanbul, Bursa, Karabük, Düzce, Kocaeli, Hatay ve Bilecik sanayi nedeniyle hava kirliliği yaşamaktadır. Sakarya, Aydın, Eskişehir, Malatya ve Kayseri'de kara yolu trafiği, Çanakkale'de termik santral öncelikli kirleticilerdir.
Sağlık
değiştirGöğüs hastalıklarına[hangileri?]} neden olan PM 2,5 gibi kirleticilere dair de herhangi bir kısıtlama Türkiye'deki mevzuatlarda yer almamaktadır.[5][7][8]
Masraflar
değiştirErzincan'da yapılan araştırmaya göre PM10 hastane masraflarını yükseltiyor.[9]
Çözümler
değiştirİstanbul için trafiğin yoğun olduğu yerleri araçlara düşük emisyon alanı[10][11] ve Türkiye'nin vergi sisteminin emisyonları da dikkate alacak şekilde revize edilmesi gerekir.[12]
Dış bağlantılar
değiştir- OECD Çevresel Performans İncelemeleri TÜRKİYE 2019 28 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kara Rapor 2020 - Temiz Hava Vakfı 24 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- HAVA KALİTESİ İNDEKSİ
- BreatheLife 2 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Temiz Hava Hakkı Platformu 13 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ISINMADAN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ 20 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ 20 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TMMOB HAVA KİRLİLİĞİ RAPORU – 2019 15 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- WRI Türkiye Sürdürülebilir Şehirler 3 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- BBC hava kirliliği 11 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
değiştir- ^ a b Kara Rapor 2021: Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri 20.sayfa. Temiz Hava Hakkı. 30 Eylül 2021. 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022.
- ^ "Trafikte solunan kirli hava sonucu 'her yıl 4 milyon çocuğa astım teşhisi konuyor' - BBC News Türkçe". BBC Online. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
- ^ "Geçen yıl 282 bin 229 araç egzoz muayene tekrarı yaptı". TRT Haber. 21 Ocak 2024. 22 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024.
- ^ Türkiye'de Kronik Kömür Kirliliği: Kömürün Sağlık Yükü ve Kömür Bağımlılığını Sonlandırmak. Health and Environment Alliance. 4 Şubat 2021. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021.
- ^ a b "Hava Kirliliği ve İstanbul; Alarm zilleri". Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019.
- ^ "Iğdır'da hava kirliliği sorunu neden çözülemiyor, 'kenti taşımak' gerçekçi mi?". BBC News Türkçe. 29 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2022.
- ^ "Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri KARA RAPOR" (PDF). 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019.
- ^ "Kömürlü termik santraller tüm Türkiye'ye zehir yayıyor". 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "The Effect of Air Pollution on Respiratory System Disease Admissions and Health Expenditures". doi:10.14744/ejmi.2019.56609.
- ^ Melis Alphan. "Yetti artık İstanbul'un trafiği!". Hürriyet. 18 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019.
- ^ "DIŞ ORTAM HAVA KALİTESİNİN YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ". 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Türkiye'de Ulaşım Emisyonlarının Azaltılmasında Motorlu Araç Vergileri ve Trafik Yoğunluğu Ücreti Nasıl Kullanılabilir?" (PDF). SABANCI ÜNİVERSİTESİ-. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019.