Said Halim Paşa

213. Osmanlı sadrazamı

Said Halim Paşa, (Osmanlıcaسعيد حليم پاشا‎, 19 Şubat 1864, Kahire - 5 Aralık 1921, Roma[1]), 12 Haziran 1913 - 3 Şubat 1917 tarihleri arasında, fiili gücün İttihat ve Terakki ve özellikle de Talat Paşa - Enver Paşa - Cemal Paşa üçlüsü elinde olduğu bir dönemde sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Said Halim Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi
12 Haziran 1913 - 3 Şubat 1917
Hükümdar V. Mehmed
Yerine geldiği Mahmud Şevket Paşa
Yerine gelen Talat Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum 19 Şubat 1864
Kahire, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 5 Aralık 1921 (57 yaşında)
Roma, İtalya
Ölüm nedeni Suikast
Defin yeri II. Mahmud Türbesi, İstanbul
Partisi İttihat ve Terakki
Mesleği Siyasetçi, devlet adamı

İlk yılları

değiştir

19 Şubat 1864 tarihinde Kahire'de doğdu. Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın dört oğlundan biri olan Mehmet Abdülhalim Paşa'nın oğludur. Said Halim Paşa, ilk ve orta tahsilini Kahire'de özel olarak yaptı, Arapça, Farsça, İngilizce ve Fransızca öğrendi. Daha sonra İsviçre'de beş yıl siyasal bilgiler öğrenimi gördü.

Memurluğu ve siyasi kariyeri

değiştir

1888'de Mîr-i Mîran rütbesi ile ve Mecîdî nişanı ile Şûra-yı Devlet (Danıştay) âzâsı oldu. Kendisine, 1889'da II. ve 1892'de I. rütbe Osmânî ve 1899'da murassa Mecîdî nişanı, 1900'de de Rumeli Beylerbeyi pâyesi verildi. 1908'de ise bulunduğu Şûrâ-yı Devlet âzâlığından kadro dışı bırakıldı, ancak aynı dönemde Belediye genel seçimlerinde Yeniköy Belediye Dairesi Reisliği'ne tayin olundu. Daha sonra Cemiyet-i Umumiye-i Belediye İkinci Reisliği, 1908'de de Âyân Meclisi âzâlığı yaptı. 23 Ocak 1912-23 Temmuz 1912 tarihlerinde Şura-yı Devlet Reisliği de kendisine verildi.

 
Said Halim Paşa'nın gençlik resmi

1912'de Reislikten çekildi. Bu sırada İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin Genel Sekreterliği'ne seçildi, Mahmut Şevket Paşa'nın sadrazamlığı sırasında 1913'te de ikinci defa Şûrâ-yı Devlet Reisliği'ne ve üç gün sonra Hariciye Nezareti'ne (Dışişleri Bakanlığı'na) atandı. Mahmut Şevket Paşa'nın 11 Haziran 1913'te öldürülmesinin ardından, önce vezirlik rütbesi verilerek Sadâret Kaymakamlığı'na, ertesi gün de (12 Haziran 1913) Sadrazamlık (Başbakanlık) makamına getirildi.

1913 Eylül'ünde, Bulgarlarla Edirne'nin Osmanlı Devleti'nde kalması ve Meriç nehri hudut olmak üzere sulh imzalanması hizmeti sebebi ile Padişah tarafından İmtiyaz Nişanı ile onurlandırıldı.

 
II. Mahmud Türbesi haziresinde bulunan Said Halim Paşa'nın mezarı

Osmanlı Devleti 1914 yılında tarafsızlığının ihlal edilmesi nedeni ile I. Dünya Savaşı'na katıldı. Bu süreçte Almanya sefiri Baron Wangenheim ile Yeniköy'de Said Halim Paşa Yalısı'nda ittifak anlaşması imza edildi. 1915'te Hariciye Nazırlığı'ndan, 3 Şubat 1917'de Sadrazamlıktan çekildi (yerine Talat Paşa geçti).

Mondros mütarekesinin imzalanmasından sonra Ermeni kırımında rol oynadığı suçlaması ile 10 Mart 1919'da tutuklandı ve 28 Mayıs 1919’da önce Limni'ye ardından Malta'ya sürüldü. Ankara Hükûmeti'nin İngilizlerle yaptığı 23 Ekim 1921 tarihli anlaşma gereğince serbest kaldığı 29 Nisan 1921'de İtalya'nın başkenti Roma'ya yerleşti.[2]

Öldürülmesi

değiştir

6 Aralık 1921 akşamı araba ile otelinin kapısına geldiği sırada Arşavir Şıracıyan adlı bir Ermeni bir militanın silahlı saldırısına uğrayarak hayatını kaybetti.

Cinayet günü katil tarafından anlatılanlara göre Said Halim Paşa kahvaltıdan sonra dostu Azmi Bey ile Capitol’deki müzeleri ziyaret ettikten sonra Guglielmo Fiori’nin idaresindeki arabayla eve döndü. Eve döndüğünde saat 17.35'ti. Azmi Bey ödemeyi yaparken kısa boylu, tıknaz, koyu renk giyinmiş biri arabaya yöneldi ve Said Halim Paşayı alnından tek el ateş ederek vurdu. Kovalamaca sonrası katil kaçarken hastaneye kaldırılan eski paşanın vefat ettiği öğrenildi.[3]

Naaşı İstanbul'a getirildi, Yeniköy'deki yalısından alınarak 20 Ocak 1922 günü büyük bir törenle II. Mahmut Türbesi'nin bahçesine, babası Halim Paşa'nın yanına defnedildi.[2][4][5]

Galatasaray Spor Kulübü ile ilişkisi

değiştir

Tevfik Fikret'in ardından Galatasaray Spor Kulübü'nün hâmi Başkanlığını üstlenmiş, savaş şartlarında kulübün zarar görmemesini sağlamıştır.[6]

Yayınlanmış Eserleri

değiştir
  • Buhranlarımız ve Son Eserleri İz Yayıncılık
  • Buhran-ı ictimaimiz- Kubbealtı Sahaf
  • Said Halim Paşa - Bütün Eserleri Anka Yayınları 2003

İlgili eserler

değiştir
  • Ahmet Şeyhun. Said Halim Pasha: Ottoman Statesman and Islamist Thinker (1865-1921) Istanbul: Isis Press, 2003
  • Ahmet Şeyhun. Said Halim Paşa: Osmanlı Devlet Adamı ve İslamcı Düşünür (1865-1921) İstanbul: Everest Yayınları, 2010.
  • M. Cengiz Yıldız, Said Halim Paşa’da Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçilik (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloj;
  • M. Cengiz Yıldız, "Osmanlı'nın Son Dönemindeki Üç Düşünce Akımının Sosyolojik Analizi: Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçilik", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 7, 1995.
  • M. Cengiz Yıldız, "Said Halim Paşa'da Üç Tarz-ı Siyaset: Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçlik", TYB Akademi Dergisi, Sayı: 3, Eylül 2011.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018. 
  2. ^ a b Çelebi, Mevlüt (1 Kasım 2022). "İtalya'da Ermeni Terörü: İtalya basınında Sait Halim Paşa suikasti". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. ss. 476, 477. 7 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023. 
  3. ^ Çelebi, Mevlüt (1 Kasım 2022). "İtalya'da Ermeni Terörü: İtalya basınında Sait Halim Paşa suikasti". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. ss. 477, 478. 7 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023. 
  4. ^ Şimşir, Bilal (2000). Şehit Diplomatlarımız (1973-1994) (2015 bas.). Ankara: Bilgi Yayınevi. ISBN 975-494-924-7. 
  5. ^ İbnülemin Mahmut Kemal İnal, “Mehmed Said Halim Paşa”, Son Sadrazamlar IV, Dergȃh Yayınları, İstanbul 1982, s.1893-1932; M. Hanefi Bostan, “Said Halim Paşa (1864- 1921)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 35. Cilt, s.557-560.
  6. ^ Tekil, Süleyman. Galatasaray Tarihi, 1905-1985, sf (17). İstanbul: Galatasaray Spor Kulübü, 1986.

Dış bağlantılar

değiştir
Siyasi görevi
Önce gelen:
Mahmud Şevket Paşa
 
Osmanlı Sadrazamı

12 Haziran 1913 - 3 Şubat 1917
Sonra gelen:
Talat Paşa