II. Mahmud Türbesi
II. Mahmud Türbesi, Osmanlı padişahı Abdülmecid'in babası II. Mahmud için İstanbul'da inşa ettirdiği ve sonradan diğer padişah ve Osmanlı Hanedanı üyelerinin de defnedildiği bir türbedir.[1] 1840 yılında tamamlanan türbe İstanbul'un Fatih ilçesi Çemberlitaş semtinde Divanyolu caddesinde yer almaktadır.
 Türbenin girişi | |
 | |
| Ad kökeni | II. Mahmud |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Tür | Türbe |
| Şehir | İstanbul |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 41°00′31″K 28°58′21″D / 41.00861°K 28.97250°D |
| Mevcut kullanan | Türbeler Müze Müdürlüğü |
| Başlama | 1839 |
| Tamamlanma | 1839 |
| Açılış | 1840 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Mimar Kemaleddin |
II. Mahmud'un 1839 yılında vefat etmesinden sonra yerine geçen oğlu Abdülmecit hemen babası için Mimar kardeşler Ohannes Dadyan ve Boğos Dadyan'dan bir türbe inşa etmelerini istemiştir. Türbenin yapılması için kullanılan arazi II. Mahmud'un çok sevdiği kızkardeşi Esma Sultan tarafından tahsis edilmiştir. Esma Sultan'ın o zamanlar bu arazide kendine ait bir yalısı bulunmaktaydı. Can Selman'a göre ise türbe, iki dönem Ebniye Müdürlüğü yapmış olan Mühendis Abdülhalim Efendi'nin eseridir. Pars Tuğlacı ise eserin Garabed Balyan'ın olduğunu iddia etmektedir. Ancak, bu iddiayı destekleyecek kaynak göstermemiştir. Ohannes ve Bogos Dadyan'ı da kesin bir delil olmadan mimar olarak gösteren çalışmalar mevcuttur. Divanyolu üzerinde, daha önce Sultan II. Mahmud'un kız kardeşi Esma Sultan'ın sarayının bulunduğu alana inşa edilen yapı türbe, sebil, çeşme ve bir hazire ile bekçi odalarından oluşmaktadır. Türbede Sultan Abdülaziz ve Sultan II. Abdülhamid'in de mezarları bulunmaktadır. Mühendis Abdülhalim Efendi, türbenin yanında Mekteb-i Maarif-i Adliye ve bir de kütüphane inşa eder. Aslında II. Mahmud döneminde Mekteb-i Maarif-i Adliye olmak üzere bir bina inşa edilir. Ancak Babâli'nin yanması nedeniyle yeni Babıâli'nin inşası tamamlanıncaya kadar Maarif-i Adliye olarak yapılan binanın kullanımına karar verilir. Sultan II. Mahmud'un ölümü üzerine türbesinin yanında yapılması düşünülen medresenin yerine kendi eseri olan bu okulun yapılması uygun görülür. Yeni Babıâli'nin yapılmasından sonra da eskisinin misafir konağına çevrilmesine kara verilir.[2]
Ampir üsluptaki türbe beyaz mermerlerle kaplıdır. Basamaklarla çıkılan türbe sekiz köşelidir. Kubbesi kabartma çelenk ve çiçeklerle süslüdür. Yapının içinde Hattat Mehmet Haşim tarafından yazılmış mermer bir yazıt bulunur. Türbenin içinde kubbeye asılı kristal avize Birleşik Krallık Kraliçesi I. Victoria tarafından gönderilmiştir. Kapının iki yanındaki altın yaldızlı duvar saatleri de Fransa İmparatoru III. Napolyon'un hediyesidir.
Türbenin yanındaki avlu 1861 yılında hazireye (türbeye bağlı mezarlık) dönüştürülmüş ve büyük çoğunluğu 1840–1920 tarihleri arasında görev yapmış devlet adamları ve yazarlar, şairler bu avluya defnedilmişlerdir. Burada Osmanlı taş işleme sanatının en güzel örneklerini yansıtan mezar taşları ve lahitler bulunmaktadır.
Türbede gömülü kişiler
değiştir
Türbede 11 sanduka bulunmaktadır:
- II. Mahmud (1839)
- Esma Sultan (1848), II. Mahmud'un ablası
- Bezmiâlem Valide Sultan (1853), II. Mahmud'un eşi, Abdülmecit'in annesi
- Abdülaziz (1876), II. Mahmud'un oğlu
- II. Abdülhamid (1918), II. Mahmud'un torunu
- Veliaht Yusuf İzzeddin Efendi, Abdülaziz'in oğlu
- Mehmed Şevket Efendi, (1899) Abdülaziz'in oğlu
- Şadiye Sultan, (1977) II. Abdülhamit'in kızı
Hazirede (avluda) gömülü kişilerden bazıları
değiştir
- Şeyh Bedreddin (1420), Mutasavvıf (sonradan kemikleri gömülmüştür)
- Abdülhak Molla (1854), II. Mahmud ve Abdülmecid devrinin hekimbaşısı
- Abdülhamid Ferid Paşa (1875), Evkaf-ı Hümâyun, Hazîne-i Hâssa ve Bahriye Nazırı
- Ahmet Fethi Paşa (1858), II. Mahmud'un damadı
- Serasker Rıza Paşa (1877), Serasker
- Agah Efendi (1885), Gazeteci
- Damat Mahmud Edhem Paşa, (1886), Sadrazam Damat Mehmed Ali Paşa'nın oğlu, Abdülmecit'in kızı Refia Sultan'ın eşi.
- Server Paşa (1821-1886) İstanbul Belediye Başkanı
- Muallim Naci (1893), öğretmen ve yazar
- Ahmed Eyüb Paşa, (1893) 93 Harbi kumandanlarından müşir general
- Lofçalı İbrahim Derviş Paşa, (1812-1896) Fırka-i Islahiye Ordu müşiri
- Galib Paşa, (1829-1905) İstanbul Belediye Başkanı
- İshak Sükûti (1868-1902) İttihat ve Terakki Cemiyeti kurucularından, doktor ve siyasetçi
- Ahmed Samim (1910), yazar
- Hekim İsmail Paşa, Aydın ve Girit valisi, İstanbul Belediye Başkanı
- Mehmed Atâ Bey (1919), Maliye Nazırı
- Sait Halim Paşa (1921), Sadrazam
- Server Paşa, Bürokrat
- Abdurrahman Sami Paşa
- Ziya Gökalp (1924), Türkçü yazar
- Süleyman Numan Paşa (1868-1925), Askeri tabip
- Seyyid Bey (1925), Adalet Bakanı, milletvekili
- Ömer Faruk Efendi (1969), Son halife Abdülmecid'in oğlu.
- Ertuğrul Osman (2009), Osmanlı Hanedanı reisi, Sultan II. Abdülhamit'in torunu
Kaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020.
- ^ Can,Selman;Bilinmeyen Aktörleri ve Olayları ile Son Dönem Osmanlı Mimarlığı, İstanbul 2010, s.106.
Dış bağlantılar
değiştir
- Köşklü, Z., Tığcı, S. "İstanbul Divanyolu’nda Sultan II. Mahmud Türbesi’nin Haziresindeki Kadın Mezar Taşları / Grave Stones Belonging to Women in the Graveyard of the Tomb of Sultan Mahmud II in Divanyolu 1 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İstanbul." Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10 (2018): 47-66.