İspermeçet balinası

İspermeçet balinası (Physeter macrocephalus), Physeteroidea familyasından tüm okyanuslarda yaygın olan balina türü. Kaşalot da denilir. Yetişkin erkekler yazın kutup sularına göç eder. Akdeniz'de görülen en yaygın balina türüdür. Türkiye'de görülmüş 4 balina türünden biridir.

İspermeçet balinası Yaşadığı dönem aralığı: 3,6-0 myö Piasenziyen-Günümüz  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
Korunma durumu
Hassas (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Takım: Cetacea Familya: Physeteridae Alt familya: Physeterinae Cins: Physeter Tür: P. macrocephalus
İkili adlandırma
Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758
Dağılımı
Sinonimler
Physeter catodon Linnaeus, 1758 Physeter microps Linnaeus, 1758 Physeter tursio Linnaeus, 1758 Physeter australasianus Desmoulins, 1822

Özellikleri

Erkekleri 15–20 m ve 45-70 ton, dişiler 9–13 m ve 15-20 ton ağırlığında olur. Sırtı koyu gri, mavimsi siyaha kadar değişir, karın kısmı beyazımsıdır. Başı alışılmışın dışında iridir ve vücut büyüklüğünün üçte biri kadardır. Baş küt ve altçene dardır. Beyni yaşayan memeliler arasındaki en büyük beyindir, sırt yüzgeci yerini belirsiz bir tümseğe bırakmıştır. Kuyruk yüzgeci geniştir (4.6 m'ye kadar) ve dalarken suya vurulur. İspermeçet balinası dişli balinaların en büyüğüdür: 20 m'ye kadar olan boyu ve 50 tona kadar olan ağırlığıyla gerçek balinagiller (Balaenidae) ve çatalkuyruklu balinagillerin üyeleriyle büyüklük bakımından yarışır. Çok büyük olan başında yalnızca dişlerle (her biri 20 cm uzunlukta ve 500 g ağırlıkta koni biçiminde 40 diş) donanmış çenesi vardır. Dünyanın en büyük sesli hayvanıdır. Şekilleri biraz da olsa dikdörtgene benzer.

Yaşam şekli

Dev Kalamar emici izleri olan bir parça ispermeçet balinası derisi

Genellikle 10-30 bireylik gruplar halinde bulunur. Bir erkeğin çevresinde birçok dişi ve gençler, oldukça uzakta da erişkin erkekler bulunur. 1200 metre derinliğe dalıp, bir saat su altında kalabilirler. Nefes almak için 10 dakika kadar su yüzeyinde kalır. Kaşalotların nefes alma işlemi sırasında püskürttüğü hava, ileriye doğru 45º'lik bir eğimle karakteristik bir görünüm kazanır. Ortalama ömrü 60 yıldır.

Dişiler her zaman tropik ve subtropik denizlerde kalır, erkekler ise yazın soğuk denizlere göç eder.

Beslenme

Genellikle sadece büyük mürekkep balıklarını (boyu 2 metreyi bulanları tercih eder) yerler. Başka balıkları ve fok gibi diğer deniz memelilerini de yerler. Denizin altında hareketsiz yatarken geçen mürekkep balığı sürüsünü ağzını aniden açıp emerek avlar. Mürekkep balıklarının sindirilemeyen kesimleri, sindirim borusunda toplanır ve sonra da ağız ya da anüs yoluyla atılır. Bunlar koku sanayinde kullanılan gri amberi oluşturur.

Üreme

Kuzey yarıkürede Haziran ayında çiftleşirler. Gebelikleri 20-21 ay sürer. Dişiler 3-6 yılda bir ürerler. Nadiren ikiz, çoğunlukla tek yavru dünyaya getirirler. Doğumda 4 m boyunda ve yaklaşık 1 ton olan yavru, iki yıl kadar süt emer. Eşeysel olgunluğa 10 yaşlarında ulaşırlar.

Korunma durumu

Uzun yıllar eti ve yağı nedeniyle geniş çapta avlandıktan sonra 1979 sonrasında yasaklamaya dahil alınan önlemlerle tükenmenin eşiğinden dönmüştür. Birçok ülkede ticari amaçla avlanması yasaklanmıştır. Ancak bazı ülkelerde hala belirli şartlar altında balina avcılığı yapılmaktadır. İspermeçet balinasının eti hayvan yemi olarak, yağı da sanayi ürünlerinde, hatta el ve vücut kremlerinde kullanılır.