Devlet Mezarlığı

Devlet Mezarlığı
Devlet Mezarlığı
	Otağ adlı tören alanı
Konum	Yenimahalle, Ankara, Türkiye
Koordinatlar	39°56′13″K 32°48′26″D / 39.93694°K 32.80722°D
Tür	Anıt mezar
Açılış	30 Ağustos 1988 (36 yıl önce)
Yüzölçümü	0,54 km2 (0,21 sq mi)
Yapım süresi	6 Kasım 1981 - ; 30 Ağustos 1988
Sorumlu	Millî Savunma Bakanlığı
Durum	Kullanımda
Özellikler	Defin kriterleri var

Devlet Mezarlığı, Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ile Türk Kurtuluş Savaşı sırasında en az tümen komutanlığı yapmış ve 1988 yılında Genelkurmay Başkanlığının politik kriterlerine uyan (Örnek: Sakallı Nurettin Paşa politik kriterlere uygun bulunmamıştır.) 61 komutanın mezarlarının yer aldığı, 1988 yılında hizmete açılmış "anıt-park" niteliğindeki mezarlıktır.^[1] 12 Eylül Darbesi ile yönetime gelen Kenan Evren'in, "Anıtkabir'in mezarlık olmaması, cumhurbaşkanlarını ve Kurtuluş Savaşı'nda büyük yararlılıkları görülmüş ve Atatürk'ün yakın silah arkadaşı olan komutanları bir araya toplamak" düşüncesiyle Evren tarafından yaptırılmıştır.^[2] Ankara'da, Atatürk Orman Çiftliği arazisi içinde yer alır. 536.000 metrekarelik alanda yer alan ve 356.000 metrekaresi yeşil alan olan park, halka açıktır. Millî Savunma Bakanlığı tarafından yönetilir.

Türkiye'de, Devlet Mezarlığı'nın yaptırılması için 6 Kasım 1981 Tarihli ve 2549 Sayılı Kanun 11 Kasım 1981'de Resmî Gazete'de yayımlandı. Mezarlık için Millî Savunma Bakanlığı'nın 1982 yılında açtığı yarışma sonucu 42 proje arasından seçilen Y. Müh. Mimar Özgür Ecevit ile, Y. Ziraat Müh. Ekrem Gürenli'nin projesi uygulanmıştır. Bu projede İslam kültürüne uygun olarak gösterişli mezarlardan kaçınılmış, işlevsel olmayan anıtsal formlar kullanılmamış ve hüzünlü bir hava oluşmamasına dikkat edilmiştir. 30 Ağustos 1988 günü devlet töreni ile hizmete açılmıştır.

8 Kasım 2006 tarihinde TBMM'de yapılan yasal düzenleme ile başbakanların yanı sıra TBMM başkanlarının da ailelerinin talebi doğrultusunda Devlet Mezarlığı'na defnedilmesi sağlanmıştır. Bu şekilde cumhurbaşkanı ve kurmay komutanların dışında ilk defnedilen başbakan (11 Kasım 2006) Mustafa Bülent Ecevit'tir.^[3]

Cumhuriyet Tarih Yolu

Park içinde, 19 Mayıs 1919'dan Cumhuriyetin kurulduğu güne kadar olan tarih döneminde ülke tarihi açısından önemli olaylar heykel ve simgelerle canlandırılmıştır. "Cumhuriyet Tarih Yolu" olarak adlandırılan bu alan, Türkiye'deki ilk büyük kapsamlı heykel düzenlemesidir. Bu düzenleme için 600 ton Marmara mermeri kullanılmıştır. Mezarlık alanındaki heykeller, Prof. Dr. Rahmi Aksungur tarafından yapılmıştır. Heykel düzenlenmesinin uygulanmasında ayrıca şu heykel sanatçılarının emeği geçmiştir: Ayla Aksungur, Ömer Yavuz, Elvide Akdağ, Ulaş Korkmaz, Mustafa Yılmaz, Deniz Erol, Ferit Yazıcı.

Cumhuriyet Tarih Yolu'ndaki ilk heykel, Atatürk’ün Samsun’a çıkışını ifade eden bir kayadır. Kayanın gölgesi, haritadaki Samsun limanının siluetini ortaya çıkarır. Kayadaki bir delik, gölgenin içinde bir ışık belirmesine neden olur. Özellikle 11.00-14.00 saatleri arasında bu ışık, Atatürk’ün profili olarak belirir. Böylece Atatürk’ün Samsun’a çıkışı toprağa düşen nur olarak canlandırılmıştır. 19 Mayıs bölümünden sonra "Kongreler Bölümü" yer alır. Bu bölümdeki iki basamak, Kongreler sonucu Meclis'in kurulmasını simgeler. Kongreler bölümünden sonraki "Savaşlar Bölümü"'nde 5 sütun yer alır. Sütunların üzerinde Nutuk'tan sözler vardır. Bölümün sonundaki heykel, Lozan Anlaşması'nı simgeler; sağda ve soldaki rölyeflerin her biri ise bir savaşı anlatmaktadır. En son heykel bölümünde "Cumhuriyet" tek bir soyut heykel ile sembolleştirilmiştir.

Devlet Mezarlığı Müzesi

Devlet Mezarlığı'nda yer alan müzede defnedilen Cumhurbaşkanları ve Kurtuluş Savaşı Komutanlarına ait eşyalar, resimler ve dergiler sergilenir.

Karadeniz Havuzu

1931 yılında Atatürk tarafından yaptırılan "Karadeniz Havuzu" adlı havuz, Devlet Mezarlığı inşaatı sırasında restore edilmiştir. Çevresi, dinlenme havuzu olarak kullanılmaktadır.

Tören Alanı

Mezarlık alanı sınırlarındaki tören alanı üzerinde "otağ çadırı" formunda tasarlanmış bir yapı bulunur. "Simge" olarak adlandırılan sekizgen planlı bu yapı, tören alanını güneş ve yağmurdan korur. Simgenin altındaki "Anısal Duvar", mezarlıkta yatanların adlarından oluşmuş, bitmemiş bir duvar görünümündedir. Her yeni Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı için yeni bir taş konularak örülmesine devam edilmektedir. Böylece Cumhuriyet'in sürekliliği ifade edilir.

Mezar alanlarına giden tören yolunun iki yanında İstiklal Savaşı'nı simgeleyen iki heykel grubu, Cumhurbaşkanları mezar alanı içinde cumhuriyetin gelişimini simgeleyen heykel ve 25 metre uzunluğundaki bayrak direği bulunur.

Devlet Mezarlığı’na defnedilenler

Not: Devlet Mezarlığında 61 Kurtuluş Savaşı Komutanı ve 60 Cumhurbaşkanı mezarı hazırlanmıştır. 2006 Yılında Yapılan Kanun değişikliği ile artık Başbakanlar ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanları da buraya defnedilebilecektir.

Cumhurbaşkanları

#	Cumhurbaşkanı^[4]	Sırası	Doğum Tarihi	Ölüm Tarihi	Açıklama
1.	Cemal Gürsel	4. Cumhurbaşkanı	1895	1966	Naaşı, Anıtkabir devrim şehitleri bölümünde defnedilmiş, 1988 yılında Devlet Mezarlığı'na nakledilmiştir.^[5]
2.	Cevdet Sunay	5. Cumhurbaşkanı	1899	1982	Naaşı, Cebeci Asri Mezarlığında defnedilmiş, 1988 yılında Devlet Mezarlığı'na nakledilmiştir
3.	Fahri Korutürk	6. Cumhurbaşkanı	1903	1987	Devlet Mezarlığı'nın yapımı sürerken 16 Ekim 1987 tarihinde defnedilen ilk Cumhurbaşkanı olmuştur
4.	Kenan Evren	7. Cumhurbaşkanı	1917	2015	Cenazesi, 12 Mayıs 2015 tarihinde Ahmet Hamdi Akseki Camii'nde kılınan öğle namazını müteakip Devlet Mezarlığı’nda toprağa verildi. ^[6]^[7]

Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanları

#	TBMM Başkanı	Sırası	Doğum Tarihi	Ölüm Tarihi	Açıklama
1	Ferruh Bozbeyli	10. TBMM Başkanı	1927	2019
2	Sabit Osman Avcı	12. TBMM Başkanı	1921	2009
3	Kemal Güven	13. TBMM Başkanı	1921	2013
4	İsmet Sezgin	18. TBMM Başkanı	1928	2016
5	Yıldırım Akbulut	15. TBMM Başkanı	1935	2021
6	Deniz Baykal	25. ve 26. Geçici TBMM Başkanı	1938	2023	Devlet Mezarlığı’na defnedilen ilk geçici TBMM başkanıdır.

Başbakanlar

#	Başbakan^[8]	Sırası	Doğum Tarihi	Ölüm Tarihi	Açıklama
1.	Bülent Ecevit	16. Başbakan	1925	2006	2006'da TBMM’deki partilerin ortaklaşa aldığı karar ile Başbakanların da Devlet Mezarlığı’na defni mümkün hale geldi.
2.	Yıldırım Akbulut	20. Başbakan	1935	2021

Başbakan eşleri

#	Başbakan Eşi	Sırası	Doğum Tarihi	Ölüm Tarihi	Açıklama
1.	Rahşan Ecevit	16. Başbakan Eşi	1923	2020	2020'de TBMM’deki partilerin ortaklaşa aldığı karar ile Başbakanların eşlerinin de Devlet Mezarlığı’na defni mümkün hale geldi.

Komutanlar

Not1: Mezarlığa defnedilecek Kurtuluş Savaşı Komutanları 1988 yılında Genelkurmay Başkanlığı tarafından belirlenmiştir (Parantez içindeki rütbeler Genelkurmay'ın çevirilerine dayanmaktadır).

#	Adı	Rütbesi	Rütbe yılı	Açıklama
1.	Fevzi Çakmak	Müşir (Mareşal)	1922	(Sembolik Mezar) İstanbul'daki Eyüp Sultan Mezarlığında Hüseyin Şeyh türbesine defnedilmiş ve ailesinin isteğiyle Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir.
2.	Ali Fuat Cebesoy	Ferik (Korgeneral)	1923	(Sembolik Mezar) Geyve'de Alifuatpaşa köyündeki Merkez Camii avlusuna defnedilmiş ve ailesinin isteğiyle Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir.
3.	Cevat Çobanlı	Birinci Ferik (Orgeneral)	1926	(Sembolik Mezar) Erenköy Mezarlığı'nda defnedilmiş,1988 yılında Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir.
4.	Yakup Şevki Subaşı	Birinci Ferik (Orgeneral)	1926
5.	Fahrettin Altay	Birinci Ferik (Orgeneral)	1926
6.	Kazım Özalp	Birinci Ferik (Orgeneral)	1926
7.	Kâzım Karabekir	Ferik (Korgeneral)	1920
8.	İzzettin Çalışlar	Birinci Ferik (Orgeneral)	1930
9.	Kazım Orbay	Orgeneral	1935
10.	Nafiz Gürman	Orgeneral	1940
11.	Salih Omurtak	Orgeneral	1940
12.	Mustafa Muğlalı	Orgeneral	1942
13.	Cemil Cahit Toydemir	Orgeneral	1942
14.	Sabit Noyan	Orgeneral	1945
15.	Kazım İnanç	Ferik (Korgeneral)	1924
16.	Şükrü Naili Gökberk	Ferik (Korgeneral)	1926
17.	Ali Hikmet Ayerdem	Ferik (Korgeneral)	1926
18.	Kemalettin Sami Gökçen	Ferik (Korgeneral)	1926
19.	Ahmet Naci Eldeniz	Ferik (Korgeneral)	1927
20.	Nihat Anılmış	Ferik (Korgeneral)	1928
21.	Mehmet Kâzım Dirik	Ferik (Korgeneral)	1928
22.	Nazmi Solok	Ferik (Korgeneral)	1930
23.	Ahmet Naci Tınaz	Ferik (Korgeneral)	1930
24.	Ahmet Derviş	Ferik (Korgeneral)	1930
25.	Mehmet Kenan Dalbaşar	Ferik (Korgeneral)	1931
26.	Ömer Halis Bıyıktay	Ferik (Korgeneral)	1934
27.	Yusuf İzzet Met	Mirliva (Tümgeneral)	1915
28.	Refet Bele	Mirliva (Tümgeneral)	1922	(Sembolik Mezar) İstanbul'daki Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki aile mezarlığına defnedilmiş ve ailesinin isteğiyle Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir.
29.	Rüştü Sakarya	Mirliva (Tümgeneral)	1921
30.	Selahattin Adil	Mirliva (Tümgeneral)	1923
31.	Kazım Sevüktekin	Mirliva (Tümgeneral)	1922
32.	Osman Nuri Koptagel	Mirliva (Tümgeneral)	1922
33.	Hüseyin Nurettin Özsu	Mirliva (Tümgeneral)	1922
34.	Mehmet Sabri Erçetin	Mirliva (Tümgeneral)	1922
35.	Mürsel Bakü	Mirliva (Tümgeneral)	1922
36.	Halit Karsıalan	Mirliva (Tümgeneral)	1922
37.	Âşir Atlı	Mirliva (Tümgeneral)	1925
38.	Akif Erdemgil	Mirliva (Tümgeneral)	1927
39.	Sıtkı Üke	Mirliva (Tümgeneral)	1927
40.	Mehmet Suphi Kula	Mirliva (Tümgeneral)	1927
41.	Cavit Erdel	Mirliva (Tümgeneral)	1927
42.	Alaâddin Koval	Mirliva (Tümgeneral)	1927
43.	Osman Zati Korol	Mirliva (Tümgeneral)	1926
44.	Ahmet Zeki Soydemir	Mirliva (Tümgeneral)	1927
45.	Nazif Kayacık	Mirliva (Tümgeneral)	1928
46.	Mehmet Hayri Tarhan	Mirliva (Tümgeneral)	1929
47.	Münip Uzsoy	Albay	1921
48.	Veysel Özgür	Albay	1921
49.	Mehmet Arif Örgüç	Albay	1921
50.	Şerif Yaçağaz	Albay	1921
51.	Ethem Servet Boral	Albay	1921
52.	Ahmet Nuri Öztekin	Albay	1921
53.	Mehmet Nâzım	Şehit Albay	1921
54.	Hasan Mümtaz Çeçen	Albay	1921
55.	Reşat Çiğiltepe	Albay	1922
56.	İbrahim Çolak	Albay	1922
57.	Mehmet Hulusi Conk	Albay	1922
58.	Halit Akmansü	Albay	1922
59.	Mehmet Nuri Conker	Albay	1920
60.	Ahmet Fuat Bulca	Albay	1924
61.	Mahmut Nedim Hendek	Yarbay	1922

Görüntüler

Samsun'a çıkış
Kongreler Bölümü
Kongreler Bölümü
Savaşlar Bölümü
Savaşlar Bölümü kabartması
Savaşlar Bölümü kabartması
Savaşlar Bölümü kabartması
Lozan
Cumhuriyet

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "Devlet Mezarlığı'na kimler gömülür? Devlet Mezarlığı nerede? - Günün Haberleri". web.archive.org. 18 Ocak 2020. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2023.
^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 2, 1991: 6 KASIM 1981 CUMA. 12 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2010.
^ msb.gov.tr. "Devlet Mezarlığına Defnedilenler". 30 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2015.
^ "Cemal Gürsel (1895-1966) - Atatürk Ansiklopedisi". web.archive.org. 4 Şubat 2023. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2023.
^ milliyet.com.tr. "Kenan Evren'e cenaze namazında protesto". 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2015.
^ tsk.tr. "Basın açıklaması". 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2015.
^ milliyet.com.tr. "Ecevit'e büyük jest". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2015.

Dış bağlantılar

Savunma Bakanlığı Devlet Mezarlığı Müdürlüğü web sitesi
Anıtkabir’in Hatırlanmayan Yılları(1974-1988)10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Devlet Mezarlığı'na kimler gömülür? Devlet Mezarlığı nerede? - Günün Haberleri". web.archive.org. 18 Ocak 2020. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2023.

[2] Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 2, 1991: 6 KASIM 1981 CUMA. 12 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2022.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2010.

[4] sb.gov.tr. "Devlet Mezarlığına Defnedilenler". 30 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2015.

[5] "Cemal Gürsel (1895-1966) - Atatürk Ansiklopedisi". web.archive.org. 4 Şubat 2023. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2023.

[6] yet.com.tr. "Kenan Evren'e cenaze namazında protesto". 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2015.

[7] tsk.tr. "Basın açıklaması". 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2015.

[8] yet.com.tr. "Ecevit'e büyük jest". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]