Şeyh Cüneyd

Pir-i Türk
(Cüneyd-i Safevî sayfasından yönlendirildi)

Şeyh Cüneyd, Safeviye Tarikatı'nı devlet yapmak isteyen ve Şiiliğe temayül ettiren[1] ilk şeyhi.

Tarihçe

değiştir

Safeviye Tarikatı'nın reisi olan İbrahim vefat edince yerine oğlu Cüneyd (1447-1460) geçti. Şeyh Cüneyd posta oturuncaya kadar Erdebil Şeyhleri siyasetle ilgilenmez, sadece dinsel işlerle uğraşırlardı. Şeyhlikten şahlığa geçmek isteyen Şeyh Cüneyd, etrafında toplanan müritlerlerle savaş etmek için silahlanmaya başladı.

Kendisi de bir Şii olan Karakoyunlu Hükümdarı Cihanşah tarikat mensuplarının çoğalmasından ürkerek Şeyh Cüneyd'in amcası Şeyh Cafer'e başvurarak Cüneyd'in Azerbaycan'dan çıkmasını sağladı. Cihanşah tarafından sınır dışı edilen Şeyh Cüneyd, Anadolu'ya gelerek oradaki Türkmenler üzerinde amacına uygun çalışmalar yapmak istedi. Fakat Sultan Murat tarafından amacı anlaşıldığından kendisine yüz verilmedi. Buna rağmen Anadolu'da pek çok mürit kazanarak Erdebil Tekkesi, Anadolu'da güçlenmiş ve küçümsenmeyecek bir etki alanı oluşturmuştu.[2]

Şeyh Cüneyt Karaman Beyliği'ne gitti, fakat Konya’da mezhep tartışmasından dolayı orada da fazla tutunamadı ve Konya’dan ayrılarak Varsak Türklerinin bulunduğu, Toros Dağları'na doğru yola koyuldu. Ancak Karaman Beyi İbrahim, Varsak aşireti reisine, Şeyh Cüneyt’in yakalanıp hapsedilmesini emredince Memluk Sultanı Çakmak’a sığındı. Burada da Şii propagandası yaparak Anadolu, Suriye ve Irak’tan birçok kişiyi kendi etrafında toplaması üzerine Halep’teki Mevlevî şeyhi Ahmet Bekri, Şeyh Cüneyt’i Sultan Çakmak’a şikâyet etti. Memluk Sultanı da Halep valisini Şeyh Cüneyt’in üzerine gönderdi. Çıkan savaşta Şeyh Cüneyt yenildi ve merkezi Samsun olan Canik’e kaçtı.

Kısa zamanda başına birkaç bin mürit toplayan Şeyh Cüneyt, bu müritlerle Trabzon İmparatorluğu'na saldırdı, başkentini kuşatıp aldıysa da kaleyi alamadığı için geri çekildi. Osmanlı Sultanı II. Mehmet’in Trabzon’u almak için harekete geçtiğini duyunca Trabzon’u terk etti ve Amid’e (Diyarbakır) gitti.

Diyarbakır’a geldiğinde şehrin dışında karşılanan Şeyh Cüneyt, şehre Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’la birlikte girdi. Üç yıl Diyarbakır’da kaldı, Uzun Hasan’ın kız kardeşi Hatice Begüm ile evlendi.

10.000 kişilik ordusuyla Şiranşahların üzerine yürümüş, Şirvan hâkimi Halil ile yapılan savaşta bir ok ile vurularak ölmüş, cesedi müritleri tarafında yakın bir yere gömülmüştür.

Ölümünden sonra karısı Hatice Begüm’den doğan oğlu Haydar, dayısı Uzun Hasan’ın yardımları ile Erdebil postuna oturdu ve Uzun Hasan’ın kızını alarak ona damat oldu.

Safevî Hanedanı soyağacı

değiştir
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Pîrûz el-Kürdî es-Sencânî (Firüzşah Zerrin Külah)[3] [4]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I. Aleksios Komnenos
 
VIII. Mihail
 
 
 
 
 
 
 
 
Aved
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I. Manuil Komnenos
 
II. Andronikos
 
 
 
 
 
 
 
 
Kutbeddin Muhammed
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
II. İoannis Komnenos
 
IX. Mihail[5]
 
 
 
 
 
 
 
 
Selahaddin Raşid
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
II. Aleksios Komnenos
 
III. Andronikos
1297-1341
 
 
 
 
 
 
 
 
Kutbeddin Ebu Bekir
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Basileios Komnenos
Ölüm 1340
 
İrini Paleologina
Ölüm 1341
 
 
 
 
Zahid Gilani
 
Emin el-Din Cebrail
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
V. Bagrat
ö. 1393
 
 
 
 
 
 
III. Aleksios Komnenos
 
Theodora Kantakuzini
 
 
Bibi Fatıma
 
Şeyh Safiyüddin İshak Erdebili
1252-1334
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I. Konstantin (Gürcü Kralı)[6]
1369-1412 veya 13
 
 
 
I. Alexandr İmeretili
 
 
III. Manuil Komnenos
1364-1417
 
 
 
 
 
 
 
 
Şeyh Sadreddin Musa
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I. Aleksandr (Gürcü Kralı)
1386-1446
 
 
 
Prenses Tamar
İmeretili
Ölüm 1455
 
 
IV. Aleksios Komnenos
1382-1429
 
 
Kara Yülük Osman Bey[7]
 
 
 
Hoca Alâ ed-Dîn Ali
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gürcistan Prensesi Bagrationi
(Bagrationi Hanedanından) 1415-1463
 
 
 
 
 
IV. İoannis Komnenos
1403-1459
 
 
Ali Bey
 
 
 
Şeyh İbrahim
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aleksios
1455-1463
 
 
 
Teodora Megale Komnini
(Despina Hatun)
 
Hasan (Akkoyunlu)
1423-1478
 
Hatice Hatun
 
Cüneyd-i Safevî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Chatrina
(Alemşah Halime Begüm)
 
 
 
 
 
Şeyh Haydar
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sultan Ali
1488 - 1494
&
I. İsmail
Temmuz 17 1487-Mayıs 23 1524
Hükümdârlık Müddeti: 1502-1524
 
 
 
 
 
İbrahim
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I. Tahmasb
22 Şubat 1514-14 Mayıs 1576
Hükümdârlık Müddeti: 1524-1576
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
II. İsmail
1537-1577
Hükümdârlık Müddeti: 1576-1577
 
 
 
Muhammed Hüdabende
1532-1595
Hükümdârlık Müddeti: 1577-1587
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I. Abbas
Ocak 27 1571-Ocak 19 1629
Hükümdârlık Müddeti: 1587-1629
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Safi Mirza
Doğum. 1587 Ölüm 1615
Taht varisi 1587-1615
 
 
 
Imam Kulu Mirza
Taht varisi 1627
Ölümü 1627
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şah I. Safi
1611- 12 Mayıs 1624
R. 1629-1642
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
II. Abbas
31 Aralık 1632-25 Ekim 1666
Hükümdârlık Müddeti: 1642-1666
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I. Süleyman (Şah II. Safi)
1659-Temmuz 29 1694
Hükümdârlık Müddeti: 1666-1694
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I. Hüseyin
1669-Nisan 25 1726
Hükümdârlık Müddeti: 1694-1722
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
II. Süleyman
Hükümdârlık Müddeti: 1749-1759
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
II. Tahmasb
1704 - 1740
Hükümdârlık Müddeti: 1729-1732
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
III. Abbas
? - 1740
Hükümdârlık Müddeti: 7 Eylûl 1732 - 1736
 
 
 
 
 
 
 
 


Kaynakça

değiştir
  1. ^ Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, 5. baskı, s. 24
  2. ^ Uzunçarşılı, İ.Hakkı. Osmanlı Tarihi Cilt II, Ankara, T.T.K Yayanı, 1949
  3. ^ Serap Şah, Safvetü's-Safâ'da Safiyyüddîn-i Erdebîlî'nin hayatı, tasavvufi görüşleri ve menkibeleri, Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü / Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, İstanbul 2007, s. 26 ve s.224
  4. ^ http://www.iranica.com/newsite/index.isc?Article=http://www.iranica.com/newsite/articles/v8f1/v8f1010.html
  5. ^ Anthony Bryer 1975 Greeks and Türkmens: The Pontic Exception", Dumbarton Oaks Papers, Vol. 29., (1975), Appendix II - Genealogy of the Muslim Marriages of the Princesses of Trebizond
  6. ^ http://www.iranica.com/newsite/index.isc?Article=http://www.iranica.com/newsite/articles/unicode/v10f5/v10f504a.html
  7. ^ http://www.iranica.com/newsite/articles/v13f3/v13f3004a.html Encyclopaedia Iranica. R. N. Frye. Peoples of Iran

Ayrıca bakınız

değiştir