Basian Muharebesi

Basiani Muharebesi, 13. yüzyılda Gürcistan Krallığı orduları ile Anadolu Selçuklu Devleti arasında, Erzurum şehrinin 60 km kuzeydoğusundaki Basiani Vadisi'nde gerçekleşen savaş. Savaş, 1202 ve 1205 arasında çeşitli tarihlere dayanmaktadır, ancak son zamanlarda 1203 ve 1204 olarak geçmektedir. Müslüman tarihçi İbn Bîbî, savaşın hicri 598'de (1 Ekim 1201 – 19 Eylül 1202) olduğunu iddia etti. Türk tarihçileri, Micingerd (Malazgirt) Kalesi'ni savaşın yeri olarak tanımlamaktadır.

Basian Muharebesi
Gürcü-Selçuklu savaşları
Tarih 27 Temmuz 1202 Bölge Basian yakınlarında (günümüzde Pasinler, Türkiye), 39°58′47″K 41°40′32″D Sonuç Gürcü zaferi
Taraflar
Gürcü Krallığı	Rum Selçuklu Devleti
Komutanlar ve liderler
Davit Soslan Zakaria Mhargrdzeli Şalva Ahaltsiheli	II. Süleyman Şah
Güçler
65,000	150,000 (çeşitli Orta Çağ kaynaklarına göre)

Savaş öncesi

Savaş, Gürcü hükümdarları ile Anadolu Selçuklu hükümdarları arasında, bölgenin 11 - 13. yüzyıl tarihini dolduran çeşitli çatışmalardan biriydi. Bu, Selçukluların Gürcülerin güneye doğru ilerlemesini durdurmaya yönelik başka bir girişimine işaret ediyordu. Bu çatışmanın öyküsü; Gürcü, Ermeni ve İslam kaynaklarında anlatılmaktadır.

Rüm Sultanı II. Rükneddin Süleymanşah (y. 1196–1204), babası Kılıç Arslan yönetiminde parçalanmış büyük bir devleti yeniden bir araya getirmek için mücadele etti. Başlangıçta, komşu Gürcistan Krallığı ile ilişkileri ilk görünüşte barışçıldı. Ancak o dönemde Gürcü krallığının bir kolu olan son Saltuklu hükümdarı Ala ad-Din Muhammed'in yönetimindeki Erzurum'u Süleymanşah'ın 1201'de ele geçirmesi, II. Süleymanşah'ı Gürcülerle kaçınılmaz bir yüzleşmeye getirdi. Sultan, Gürcü hükümdarları tarafından komşu Müslüman beyliklere uygulanan haraçtan daha da öfkelendi ve Gürcü Kraliçesi Tamar'a sunulan bir ültimatom ile geri çekilmesini istedi. Gürcü vakayinamesine göre, Süleymanşah'ın elçisi Tamar'a, sultanın Gürcistan'ı fethi üzerine onu cariye olarak almakla tehdit ettiği son derece rahatsız edici bir mektup gönderdiği ve mektubu okuyan elçinin Zakaria Mhargrdzeli tarafından tokatlandığı kaydedilmiştir. Bu müzakereleri izleyen Orta Çağ bilginine göre, Süleymanşah'ın elçisi nakavt edildi ve "ölü gibi uzandı".

Muharebe

Süleymanşah, vasal beyleri ile birlikte Gürcü sınırlarını geçti ve Basiani vadisinde kamp kurdu. Tamar, mülkiyeti boyunca hızla bir ordu düzenledi ve orduyu eşi Davit Soslan'ın komutasına verdi. Cavaheti'deki üslerinden Soslan komutasındaki Gürcü birlikleri ve amirspasalari Zakaria Mhargrdzeli, Basiani'ye aniden ilerlediler ve düşmanın kampına saldırdılar. Bir meydan savaşında, Selçuklu kuvvetleri Gürcülerin birkaç saldırısını geri çevirmeyi başardı, ancak sonunda ezildiler ve yenildiler. Sultanın bayrağını Gürcülere kaybetmesi Selçuklu saflarında paniğe neden oldu. Süleymanşah'ın kendisi de yaralanarak Erzurum'a çekildi.

Savaş sonrası

Gürcüler, daha sonra bir at nalı ile değiştirilen Rükneddin Süleymanşah'ın kardeşini ele geçirdi. Bu eylem, Tamar'ın Kafkasya, Anadolu, Ermeni Yaylaları, Şirvan ve Karadeniz'in batı kesimlerinde mutlak güce sahip olduğunu gösterdi. Basiani'deki zafer, Gürcistan'ın güneybatıdaki pozisyonunu sağlamlaştırmasına ve Selçuklu dirilişini kontrol altında tutmasına izin verdi. Savaştan kısa bir süre sonra Gürcistan Krallığı, bir devlet kurmak için Trabzon'u işgal etti. Tamar, kardeşinin kocası olan Trabzonlu I. Aleksios'a yetki verdi. Bu nedenle Gürcistan Krallığı, Türk devletleri ile feodal Gürcü toprakları arasında etkili bir tampon bölge oluşturdu.

Kaynakça

• (Gürcüce) D. Ivane Javakhishvili, (1983), ქართველი ერის ისტორია (History of Georgian Nation), [1] 27 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tiflis: Gürcistan, USSR.
• (Gürcüce) Melikishvili, Giorgi et al. (1970), საქართველოს ისტორიის ნარკვევები (Studies in the History of Georgia), Vol. 2. 4 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tiflis: Sabch'ota Sakartvelo.
• (Türkçe) Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul, 1971.
• (Rusça) V. Dondua et al. (çev., 1985), Жизнь царицы цариц Тамар (The Life of the Queen of Queens Tamar), N. Berdzenishvili'nin yorumları 24 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Tiflis: Metsniereba.