Aşağıdurak
Aşağıdurak, Rize ilinin Ardeşen ilçesine bağlı bir köydür.
| Aşağıdurak | |
|---|---|
 | |
 Rize'nin Türkiye'deki konumu | |
  Aşağıdurak Aşağıdurak'ın Rize'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Rize |
| İlçe | Ardeşen |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 764 m |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 201 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0464 |
| İl plaka kodu | 53 |
| Posta kodu | 53480 |
Tarihçe
değiştirAşağıdurak ile Yukarıdurak köylerinin eski ortak adı Dzğemi'dir. Aşağıdurak köyü Tzaleni Dzğemi (წალენი ძღემი), Yukarıdurak köyü de Cileni Dzğemi (ჯილენი ძღემი) olarak bilinir. Dzğemi adı Zğemi (ზღემი) şeklinde de yazılmıştır.[3] Bu yer adı Türkçeye de Zğem (زغم) olarak girmiştir. Ancak 1876 Trabzon vilayeti salnamesinin yeni basımında "Zoga", 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Ziam" şeklinde okunmuştur.[4][5]
Dzğemi veya Zğemi köyünün bulunduğu Lazeti bölgesi, Antik Çağ'da Kolheti Krallığı'nın sınırları içinde bulunuyordu. Osmanlılar, Trabzon İmparatorluğu'nu 1461'de ortadan kaldırdıktan sonra, 1547 yılında bu bölgeyi de tamamen ele geçirmiştir.[6] Bu yerleşim 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Zğem-i Süfla (Aşağı Zğem) köyü Trabzon vilayetinin Lazistan sancağının Atina kazasına bağlıydı. Nüfusu 78 hanede yaşayan 300 kişiden oluşuyordu. Bu sayının sadece erkek nüfusunu ihtiva etme ihtimali bulunmaktadır. Köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 69 koyun, 126 keçi, 150 inek ve 15 öküz kaydedilmiştir.[7]
Aşağı Dzğemi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nda Rusların eline geçti. Rus idaresi sırasında, 1917 yılında Lazistan bölgesine araştırma gezisi yapmış olan Gürcü dilbilimci İoseb Kipşidze, köyü adını Gürcü alfabesiyle "Tzaleni Dzğemi" (წალენი ძღემი), Rus alfabesiyle "Zgemi Sufla" (Згеми-Суфла) şeklinde yazmıştır. Bu tarihte köyde 173 hanede 963 kişi yaşıyordu.[8] Nikolay Marr ise, 1910 yılındaki araştırma gezisinde Atina kazasında 69 köy bulunduğunu ve bu köylerden 64'ünde Lazca konuşulduğunu yazmış, Aşağı Dzğem köyünü de Lazcanın konuşulduğu yerleşim yerleri arasında saymıştır.[9]
Zğem-i Süfla veya Aşağı Zğemi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Rize vilayetinin Atina kazasının Ardeşen nahiyesine bağlıydı.[5] 1935 genel nüfus sayımında "Zeğnisüfla" şeklinde kaydedilmiş olan Aşağı Zğemi köyü, Artvin ve Rize vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinde aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 993 kişiden oluşuyordu.[10] Zğemi veya Zğem Türkçe olmadığı için Aşağı Zğemi köyünün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Aşağıdurak olarak değiştirilmiştir.[11] 1965 genel nüfus sayımında Aşağıdurak köyünün nüfusu 880 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 227 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Coğrafya
değiştirKöy; Rize il merkezine 68 km, Ardeşen ilçe merkezine 18 km uzaklıktadır.[13] Aşağıdurak Yaylaları ve sınırları içinde bulunana Kaçkar Dağı zirvesi ve Çiftegöl, Soğanlı Gölü gibi turistik özellikler taşıyan krater gölleri bulunmaktadır. Tabrika Yaylası da bu köye oldukça yakındır.[14] Köyde Çirihinci Mahallesi bulunmaktadır.
Nüfus
değiştir| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2020 | 201[2] |
| 2019 | 196[2] |
| 2018 | 651[2] |
| 2017 | 358[2] |
| 2016 | 377[2] |
| 2015 | 390[2] |
| 2014 | 430[2] |
| 2013 | 464[2] |
| 2012 | 406[2] |
| 2011 | 485[2] |
| 2010 | 416[2] |
| 2009 | 480[2] |
| 2008 | 453[2] |
| 2007 | 359[2] |
| 2000 | 833[13] |
| 1990 | 1.578[13] |
| 1985 | 1.696[13] |
| 1876 | 300[15] |
| 1842 | 249 (erkek nüfus)[15] |
Kaynakça
değiştir- ^ "Asagidurak, Turkey Page". 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o "Rize Ardeşen Aşağıdurak Köy Nüfusu". Nufusune.com. 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ İrfan Aleksiva - İsmail Bucaklişi, Svacoxo - Laz Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2009, s. 130, 147, ISBN 978-605-89094-0-3
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 372, ISBN 9789157871117.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 620.
- ^ ,,კოლხური (მეგრულ-ლაზური) ენა", (Hazırlayanlar) Rusudan Amirecibi-Mullen (editör), Nana Danelia, İnga Gundua, Tiflis, 2006, s. 22. 19 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 99940-61-43-7
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 373, ISBN 9789157871117.
- ^ "İoseb Kipşidze, "Çaneti'de Yolculuk" (ჭანეთში მოგზაურება), მოამბე / Bulletin, I. Cilt, Tiflis 1937, s. 168". 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2024.
- ^ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 74, ISBN 9786055753634.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 402.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 788". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 524.
- ^ a b c d "Aşağıdurak Köyü". YerelNet.org.tr. 29 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.
- ^ "Rize Yaylaları". rizeliyiz.biz. 1 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2023.
- ^ a b Murat Ümit Hiçyılmaz, “Ardeşen Nüfus Kütüğü 1842 Ardeşen Sülaleleri”, Ardeşen Belediyesi Kültür Sanat Tanıtım Eserleri Serisi-13, 2011, Rize, ss. 18-25