Võ Nguyên Giáp

insan
cinsiyeti	erkek
vatandaşlığı	Vietnam
ana dilindeki ismi	Võ Nguyên Giáp
doğum adı	Võ Giáp
ön adı	Q118489443, Văn
Vietnamca göbek adı	Nguyên
soyadı	Võ
doğum tarihi	25 Ağustos 1911
doğum yeri	Lộc Thủy
ölüm tarihi	4 Ekim 2013
ölüm yeri	Hanoi
babası	Võ Quang Nghiêm
eşi	Nguyễn Thị Quang Thái, Đặng Bích Hà
konuştuğu, yazdığı diller	Vietnamca, Fransızca
tutulduğu yer	Lao Bao Prison
mesleği	askerî personel, siyasetçi, gazeteci, yazar, devlet görevlisi
işvereni	Office of Strategic Services
çalıştığı konum	member of the National Assembly of Vietnam, Commander in Chief of the Vietnam People's Army, Secretary of the Central Military Commission of the Communist Party of Vietnam, Minister of Defence, Minister of Defence
öğrenim gördüğü okul	Vietnam National University, Lycée Albert Sarraut
aktif yılları (başlangıç)	1944
siyasi parti üyeliği	Tân Việt Revolutionary Party, Vietnam Komünist Partisi
dini veya dünya görüşü	dinsizlik
askerî rütbesi	Orgeneral
komuta ettiği (KULLANIMDAN KALDIRILDI)	Vietnam Halk Ordusu
askerî branşı	Vietnamese Independence League, Vietnam Halk Ordusu
konudaki rolü	asırlık insan

General Võ Nguyên Giáp (25 Ağustos 1911 - 4 Ekim 2013) Vietnam Halk Ordusundan emekli eski asker ve politikacı. Katıldığı belli başlı savaşlar, I. Hindiçini Savaşı (1946-1954) ve Vietnam Savaşı'dır (1960-1975). Katıldığı belli başlı muharebeler ise Lang Son (1950); Hoa Binh (1951-1952); Dien Bien Phu (1954); Nguyen Hue Saldırısı (1972); ve son Ho Chi Minh harekâtıdır (1975). Giap aynı zamanda bir gazetecidir ve Ho Chi Minh’in Viet Minh hükûmetinde içişleri bakanlığı yapmıştır. Viet Minh ve Vietnam Halk Ordusu komutanıdır, savunma bakanlığı yapmıştır, Lao Dong Partisinin Politbüro üyesi olmuştur. Vietnam Bağımsızlık Savaşı'nda Ho Chi Minh’den sonra en tanınan askeri komutandır ve savaşın sonuna dek gerçekleşen bütün askerî operasyonlara önderlik etmiştir.

Gençliği

Giap, Quang Binh kentindeki An Xa köyünde dünyaya geldi. Babası ve annesi, Vo Quang Nghiem ve Nguyen Thi Kien tarımla uğraşmaktaydı, topraklarının bir kısmını komşularına kiraya vererek görece rahat bir hayat yaşamaktaydı. 14 yaşında Giap, Haiphong enerji Şirketine girecek ve Tan Viet Cach Mang Dang isimli devrimci gençlik grubuna üye oldu. İki yıl sonra He’de Fransızlarca eğitim verilen Quoc Hoc Lisesine girdi ve kendi anlatımına göre 2 yıl içinde öğrencilere eylem yaptırdığı için okuldan atıldı. 1930 yılında Lao Bao hapishanesine atılan Giap iki yıllık cezasının 13 ayını burada çekti ve salıverildi. Komünist Partisine 1931 yılında katılan Giap Hindiçinindeki Fransız egemenliğine karşı sayısız eylemde yer aldı. Askeri tarih ve felsefeye çok meraklıydı, özellikle Napolyon ve Sun Tzu’nun savaşa dair teorilerini benimsemeye çalıştı. 1933 yılında 22 yaşındaki Giap Hanoi Üniversitesine girdi. Giap bu üniversitede hem siyasal ekonomi ve hukuk eğitimi aldı. Mezun olduktan sonra Hanoi’deki Thang Long Okulunda bir yıl tarih öğretmenliği yaptı. 1930’lu yıllarda Giap, öğretmenlik ve gazetecilik yaptı, Tien Dang için yazılar yazdı ve değişik devrimci eylemlere katıldı. Yasadışı bir sosyalist gazete olan Hon Tre Tap Moş’nin çıkmasında önemli bir rol oynadı ve Le Travail adlı Fransızca dergiyi de çıkardı. 1939’da kendisi gibi komünist olan Nguyen Thi Quang Thi ile evlendi. Fransız yönetimi o yıl komünist faaliyeti yasaklayınca Giap, Çin’e kaçıp burada bulunan Vietnam Bağımsızlık Ligi Viet Minh lideri Ho Chi Minh’e katıldı. Kendisi sürgündeyken eşi, kardeşi, babası ve baldızı Fransız koloni yönetimince tutuklanacak ve işkenceyle öldürülecektir.

1939 yılında Ho Chi Minh ile birlikte

II. Dünya Savaşı sonrası

1944 yılında Vietnam’a dönmüş ve 1945 yılına kadar Japon işgal kuvvetlerine karşı direniş hareketini örgütlemişti. II. Dünya Savaşı'nın sonunda Ağustos 1945'te Japonlar Müttefiklere teslim olduktan sonra özellikle işgalleri altındaki siyasal durumu karmaşıklaştırmak için ayarlamalar yapmışlardı. Buna göre Japonlar Fransız askerlerini tutuklayıp, ulusalcı Vietnamlı siyasal partilere sınırsız örgütlenme ve siyaset alanı açmış, müttefiklerin bölgeye geldiğinde karmaşık bir yapıyla karşılaşmasını istemişti. Japonların bıraktığı siyasal boşluk, işgalcilere karşı en örgütlü şekilde duran Viet Mnh tarafından hemen doldurulmuş, devlet kurumlarına el koyan grup üyeleri geçici bir hükûmet kurarak iktidarı almışlardı. Bu kurulan hükûmette Giap içişleri bakanı olacaktır. Durumdan yararlanan Ho Chi Minh Eylül 1945'te Demokratik Vietnam Cumhuriyetini ilan etti. Ancak Vietnamlıların bilmedikleri bir gerçek vardı. 1945 yazında Almanya’nın Potsdam kasabasında müttefikler arasında yapılan konferansta Stalin, Truman ve Churchill, Vietnam hakkında kararlarını çoktan vermişti. Buna göre Japon işgalciler atılıncaya kadar Vietnam müttefik kuvvetlerce işgal edilecek, daha sonra kuzey bölgesi milliyetçi Çin’e, güney bölgesi ise İngiltere’ye verilecekti. II. Dünya Savaşı'nda Vichy yönetimi aracılığıyla Nazi Almanyası ile işbirliği yapan Fransa, özellikle savaşın son yılı aktif olarak savaşa katılarak kötü şöhretini unutturmak istemişti. Ayrıca savaştan önceki kolonilerini de geri istediği için Vietnam ile ilgilenmekteydi. 1946 yılında İngiltere, Vietnam’dan kuvvetlerini Fransa lehine çekeceğini açıklarken, Çin ise Fransa’nın kendi ülkesinden toprak talebi olmayacağı garantisine karşılık olarak Vietnam’ın kendisine verilen kısmını Fransa’ya bıraktı. Böylece Japon işgalinden sonra bağımsızlık hayali kuran Vietnamlılar tekrar Fransız boyunduruğuna girmekle karşı karşıyaydı.

Birinci Hindiçini Savaşı

Viet Minh ilk başlarda Fransızlarla müzakere yapar görünerek Çinlileri ülkeden uzaklaştırmayı düşünmüştür. Vietnam, tarihinde uzun süre Çin işgalinde kaldığından dolayı Fransız yönetimine dönülecek gibi gösterilerek Çin’den uzaklaşılmıştır. Ancak Fransızların Vietnam’ın bağımsızlığını tanımayacağı ve eski koloni yönetimini getireceği anlaşılınca Viet Minh ile Fransa arasında savaş çıkacaktı. Savaşın başlangıcı olarak 19 Aralık 1945 verilmekteydi. İyi silahlanma ve eğitimli Fransız ordusu Viet Minh kuvvetlerine büyük yenilgiler yaşatsa da tüm Vietnam’da denetimi sağlamaktan uzaklardı. Hem asker sayıları hem de Vietnam’ın yoğun nüfus yapısı buna müsaade etmemişti. General Giap bu sayede yeniden toplanabilmiş ve dağılan birliklerini yeniden güçlendirebilmişti. Belirli bir süre iki kuvvet arası bir pat durumu yaşandı. Yenişememe durumu Mao Zedung yönetimindeki Çin Komünist Partisinin Çin İç Savaşında milliyetçi Chiang Kai-shek ve ordusunu yenmesiyle bozuldu. Mao’nun ordusu Vietnam sınırına geldiklerinde Viet Minh önemli miktarda silah ve ekipmana sahip olmaya başlamıştı. Ayrıca Viet Minh birlikleri Çin’deki askeri kamplarda eğitim alacak, Çinli uzmanlar Vietnam’a gelecekti. Bu şekilde Viet Minh önemli bir savaş gücüne dönüştü. Değişim geçiren Viet Minh, Lang Son ve Cao Bang muharebelerinde Fransızları yendi. Çin sınırından böylelikle uzaklaştırılan Fransızların gitmesiyle Çin’den gelen yardımlar daha da rahat akmaya başladı. Bundan sonra Giap tarafından başlatılan aşırı iyimser saldırılar başarısız olacaksa da Viet Minh gittikçe güçlenmekte ve gerilla savaşında yetkinleşmekteydi. Fransa'nın uzun erimli ve pahalı bir gerilla savaşına doğru sürüklendiği aşikar olunca Fransa hükûmeti, Viet Minh ile anlaşma yollarını aramaya başladı. Fransa geçici hükûmete izin verileceğini ve yakın bir tarihte bağımsızlığının iade edileceğini önerse de özellikle başta Ho Chi Minh olmak üzere Viet Minh liderleri Fransızların sözüne güvenmeyecek ve savaşa devam edeceklerdi. Fransa’da ise kamuoyu savaşa karşı çıkmaktaydı. Bunun belli nedenleri vardı:

1946-1952 yılları arasında çok sayıda Fransız askeri öldürülmüş, yaralanmış veya esir düşmüştü.
II. Dünya Savaşının yarattığı yıkımın ardından Fransa ekonomisini düze çıkarmaya çalışmaktaydı. Vietnam'da sürmekte olan savaş, ülkenin Marshall Yardımı çerçevesinde aldığı ABD yardımının iki misline mal olmaktaydı.
Savaş 7 yıldır sürmekteydi ve Fransız zaferine dair hiçbir işaret ortada yoktu.
Fransa'da halk artık Vietnam’daki varlıklarının ahlaki bir anlamının bulunmadığını düşünmekteydi.
Fransa'nın güçlü sol ve komünist geleneği Viet Minh’in bağımsız bir sosyalist devlet kurma hakkını savunuyordu.

Viet Minh Vietnam’daki savaşta güçlenirken, savaşı Fransızlar için çok zor bölgelere yaymaya özen gösterecek ve bu kapsamda Laos gibi ulaşımı zor bölgelere saldıracaktı. Hindiçin'deki Fransız komutan General Henri Navarre, Laos gibi ücra bölgeleri savunabilmek için binlerce askerini yeniden konuşlandırmak zorunda kamıştı. Aralık 1953’te Navarre, Dien Bien Phu’da bir savunma kompleksi inşa etti ve Laos’a saldırmak için bölgeden geçmek zorunda ola Viet Minh güçlerine engel olmak istedi. Yaptığı planlara göre Viet Minh güçleri Laos’a saldırmak için Dien Bien Phu’ya saldırmak zorunda kalacak ve geleneksel savaşta da Fransızlar galip gelecekti. Navarre’nin planı tuttu ve Giap, Dien Bien Phu’ya saldırmayı planladı. Hazırladıkları savunma mevzilerinde saldırıya hazır bekleyen Fransız askerlerine karşı Viet Minh de hazırlanmaktaydı. Giap tüm Vietnam’daki askerlerini bölgeye kaydırdı ve saldırıdan önce 70.000 askeri hazır olacaktı. Bu sayı savunma mevzilerindeki Fransız askerlerinin beş katıydı. Çin’den alınan son teknoloji uçaksavar silahları ve 105 mm toplar sayesinde Fransız müstahkem bölgesine dışarıdan gelecek yardımı engelleyebilmekteydi. Uçaksavar ve topçu ateşi Fransız topçu ateşini bastırdı ve üsteki hava ikmali için vazgeçilmez olan pistin kullanılmasını engelledi. Fransız uçakları ise üsse getirdikleri ikmal malzemelerini çok yüksek irtifalardan bırakmak zorunda kaldı, böylece yardım malzemeleri Viet Minh'in eline geçti. Giap üsse doğrudan saldırmaktansa üssü tamamen muhasara edip siper kazdırmayı ve beklemeyi tercih etti. En ileri siperlerden ise üsse doğru yeraltı tünelleri kazılacaktı. Navarre tuzağa düşüp kapana kısıldığını anladığında yardım talebinde bulundu. Yardım istenen ABD’den Viet Minh’e karşı taktik nükleer silahların kullaılması önerildiyse de kabul edilmedi. Giap’ın birliklerini dağıtmak için önerilen taktik hava saldırıları ise İngiltere ve diğer Batılı ülkeler olmaksızın gerçekleşmeyeceği gerekçesiyle ABD Başkanı Eisenhower tarafından reddedildi. İngiltere Başbakanı Churchill ise Cenevre’de sürmekte olan barış müzakerelerinin sonucunun beklenmesini istedi. 13 Mart 1954 günü Giap saldırıya geçti. 56 gün boyunca Viet Minh adım adım üssün etrafındaki çemberi daralttı ve sonunda Fransız birlikleri Dien Bien Phu’da çok küçük bir yere sıkıştı. Askeri başarısızlıktan dolayı kendisini suçlayan topçu birliklerinin komutanı Albay Piroth intihar etti. Fransız birlikleri ise 7 Mayıs 1954 günü teslim oldu. Fransa’nın zayiatı 2000 ölü, 5600 yaralı ve 6500 esirdir. Ertesi gün Fransız hükûmeti Vietnam’dan çekilmekte olduğunu açıkladı.

Vietnam Savaşı

Ayrıntılı bilgi için bakınız: Vietnam Savaşı

Giap ABD’ye karşı verilen savaş süresince Vietnam Halk Ordusunun başında kaldı. Savaş sırasında ordusunun küçük bir direniş kuvvetinden büyük, geleneksel bir orduya dönüşümünü örgütledi. Ordu diğer komünist ülkelerden alınan karmaşık silahlarla güçlendirildi. Ordunun silah ve mühimmatı ABD ordusunun ölçeğine gelmese de vurucu gücü yüksek olan bir kuvvete dönüştü. Giap’ın 1968 yılındaki Tet Saldırısını planladığı iddia edilse de bu doğru değildir. Bunun için en sağlam kanıt, kendisini karşı çıktığı plan Le Duan ve Van Tien Dung tarafından ısrarla desteklenince Vietnam’dan Macaristan’a tedavi için gitmiş ve saldırının sonuna kadar da dönmemiş olmasıdır. Saldırının amacı olan güney Vietnam’da genel bir ayaklanmanın başlaması sağlanamasa da Tet Saldırısından sonra Amerikalı politikacılara ve kamuoyuna Güney Vietnam’daki konumlarının sallantıda olduğunu kuvvetli bir şekilde vurgulamıştır. ABD, Vietnam Cumhuriyeti (Güney Vietnam) ve Vietnam Halk Cumhuriyeti (Kuzey Vietnam) arasında temsilciler düzeyinde görüşmeler Ocak 1969’da Paris’te başladı. ABD Başkanı Richard Nixon, ABD birliklerinin geri çekilmesinden yana olmasına rağmen ABD askerlerinin Güney Vietnam’dan ayrılması 5 yıl sürdü. Ekim 1972’de taraflar anlaşmaya varmaya yaklaşmışlardı. Anlaşmaya göre ABD birlikleri geri çekilecek, ateşkes ilan edilecek, Hanoi’deki ABD esirleri salıverilecekti. Ayrıca yenilenecek seçimlere kadar Kuzey ve Güney Vietnam yönetimleri iktidarda kalacak, ülkenin yeniden birleşmesi seçimle olacaktı. 1972 baharındaki Nguyen Hue saldırısı askeri anlamda başarısız olsa da Vietnam Ordusu Güney Vietnam’da bölgesel kazanç sağlayacak şekilde toprak ele geçirdi. ABD askerleri geri çekilse de Vietnam Ordusu mevzilerinden geri çekilmedi. Görüşmeler sırasında baskı unsuru olması için Nixon, Hanoi ve Hai Phong şehirlerinin havadan vurulmasını istedi ve izleyen 27 Ocak 1973 günü Paris Barış Antlaşması imzalandı.

ABD’nin Vietnam’dan çekilmesinin ardından

Son ABD muharip askerlerinin ayrıldığı tarih Mart 1973'tü. Anlaşma olmasına rağmen çatışmalar sürdü ve Güney Vietnam yönetimi Vietkong’a karşı saldırılarını şiddetlendirdi. Bu durumda komünistler stratejilerini değiştirdi. Mart ayında komünist liderler Hanoi’de toplanarak Güneye saldırı planlarını hazırladı. Haziran 1973'te ABD Kongresi ABD ordusunun Vietnam’daki askeri varlığını sona erdiren kararı aldıktan sonra komünistlerin ABD hava saldırısından çekincesi kalmamıştı. Güney Vietnam Başkanı Nguyen Van Thieu, mali yardım için Nixon’dan destek istese de Kongre yardım talebini reddetti. ABD yardımları önceden yılda 30 milyar dolar mertebesindeyken 1974 yılında 1 milyar dolara kadar düştü. Mali darboğaza giren Güney Vietnam yönetimi askerlerin bile maaşlarını ödeyemez hale geldi. Ordudan firar edenler arttı. Diğer tarafta ise Vietnam Ordusu Sovyetler Birliği'nden yeni ekipman ve silah yardımı almaktaydı. 1975 baharında Vietnam Ordusu Giap’ın yerine geçen General Van Tien Dung komutasında yeni bir harekâta başlayacak ve ABD’nin tepkisinden çekinen Vietnam yönetimi sınırlı olan askerî operasyonu genişletecek ve tüm Güneyin ele geçirilmesini sağlayacaktı. Ho Chi Minh Operasyonu olarak anılan harekât zırhlı birlikler ve topçu desteğiyle geniş ölçekte gerçekleştirilmişti. Da Nang ve Hue gibi önemli merkezler elden çıkınca Güney yönetimi panik içerisinde dağılacak ve işlemez hale gelecekti. Başkan Thieu ülkesinin kuzeyini terk ederek güneye yığınak yapsa da sonuç alamayacak ve başkent Saygon 30 Nisan 1975 günü düşecekti. Bunu Sosyalist Vietnam Cumhuriyetinin kurulması izledi.

2008 yılında

Sosyalist Vietnam Cumhuriyeti

Yeni hükûmette Giap, Savunma Bakanı olan görevini sürdürdü ve Haziran 1976’da Başbakan Yardımcısı oldu. 1980 yılında bakanlıktan, 1982 yılında ise Politbüro'dan ayrıldı ve emekli oldu.

General Giap, askeri teori ve strateji ile ilgili çok sayıda yazılı eser vermiştir. Eserleri arasında Halk Savaşı, Dien Bien Phu, Kazanacağız dikkat çekici olanlarıdır. Giap, askeri tarihçi Stanley Karnow tarafından Wellington, Grant, Lee, Rommel seviyesinde değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmeye katılmayanlar ve Giap’ın askeri taktiklerinde çok sayıda askerin feda edilmesini eleştirenler de bulunmaktadır. 1995 yılında ABD Savunma Bakanı Robert McNamara, eski düşmanı Giap ile bir araya gelerek 1964 yılında meydana gelen ve ABD’nin Vietnam’a müdahalesine bahane edilen Tonkin Körfezi Olayında ne olduğunu sormuş ve Giap’tan “Hiçbir şey.” yanıtını almıştır. ABD Başkanı Lyndon Johnson’un Vietnam’a müdahale için bahane ettiği olayın hayali olma ihtimali yüksektir.

Dilimize çevrilmiş bazı eserleri

Vietnam Halk Savaşı, V.N. Giap, Bilim ve Sosyalizm Yayınları, 1999
Halk Savaşı Halk Ordusu, V.N.Giap, Sol Yayınları, 1968

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Võ Nguyên Giáp ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Giap’ın yazıları 6 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
PBS Röportajı 29 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Spartacus sitesindeki özgeçmişi