Vikipedi

Türk Devletleri Teşkilatı

uluslararası Türk birliği
(Türk Yatırım Fonu sayfasından yönlendirildi)
23 Aralık 2024 tarihinde kontrol edilmiş kararlı sürüm gösterilmektedir. İnceleme bekleyen 2 değişiklik bulunmaktadır.

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) veya eski adıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi), Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye'nin üye; Macaristan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkmenistan'ın gözlemci statüsünde yer aldığı Türk devletlerinden oluşan bir uluslararası kuruluştur.[1] Genel amacı, Türk dilleri konuşan devletler arasında kapsamlı iş birliğini teşvik etmek olan bir hükûmetlerarası kuruluştur.

Türk Devletleri Teşkilatı
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
Slogan
Biz birlikte daha güçlüyüz!
  • Biz birlikdə daha güclüyük! (Azerice)
  • Bız bırge myqtymyz! (Kazakça)
  • Биз бирге дагы күчтүүбүз! (Kırgızca)
  • Erősebbek vagyunk együtt! (Macarca)
  • Biz bilelikde has güýçli! (Türkmence)
  • Biz birgalikda kuchliroqmiz! (Özbekçe)
  Üye ülkeler   Gözlemci ülkeler
  Üye ülkeler
  Gözlemci ülkeler
Siyasi merkezler
Resmî dil(ler)
DemonimTürk halkları
TürUluslararası kuruluş
Üyelik
5 üye ülke
4 gözlemci
Liderler
Tarihçe
3 Ekim 2009
• Mevcut hâlin kabulü
12 Kasım 2021
Yüzölçümü
• Toplam
4.242.362 km2
Nüfus
• 2022 tahminî
156.616.392
GSYİH (SAGP)2021 tahminî
• Toplam
4.180.861 trilyon $
GSYİH (nominal)2021 tahminî
• Toplam
1.331.714 trilyon $
• Kişi başına
7.772 $
Resmî site
turkicstates.org
  • a. Parlamenter Asamblesi
  • b. Avrupa Ofisi
  • c. Genel Sekreterlik
  • d. Kültür başkenti
  • e. Bölgesel Diaspora Merkezi
  • f. Türk Akademisi
  • g. Manevi başkent
  • h. Medeniyet başkenti

Türk Devletleri Teşkilatının temeli, 1992 yılında Türkiye'nin başkenti Ankara’da ilki düzenlenen Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi ile atılmıştır.[2] 2006 yılında ise dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından teşkilat hâline getirilmesi önerilmiş olup 3 Ekim 2009 tarihinde Nahçıvan'da imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile konsey olarak yapılandırılmıştır.[3][4] 12 Kasım 2021 tarihinde düzenlenen 8. Türk Devletleri Teşkilatı İstanbul Zirvesi sırasında Türk Devletleri Teşkilatı olarak yeniden yapılandırılmıştır.[5][5][6][7][8][9]

Teşkilatın Genel Sekreterliği İstanbul'dadır. Kasım 2021 tarihinde gerçekleşen İstanbul zirvesine ilk kez gözlemci ülke statüsünde katılan Türkmenistan'ın, 11 Kasım 2022'de gerçekleştirilen 9. Türk Devletleri Teşkilatı Semerkant Zirvesi'nde tam üye olacağı duyurulmuş,[10][11] Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ise teşkilata gözlemci üye olarak katılmıştır.[12]

Tarihçe

değiştir

Örgüt; Türk Konseyi adıyla, 1992-2010 yılları arasında yapılan Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi sonrasında, Türk dilleri konuşan ülkeler arasındaki bağın güçlendirilmesi amacıyla 3 Ekim 2009 tarihinde Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile kurulmuştur.[13] Konseyin kurucu Genel Sekreteri Halil Akıncı'ya göre "Türk Konseyi, Türk devletlerinin tarihteki ilk gönüllü ittifakı olmuştur."[14][15]

30 Nisan 2018'de Özbekistan'ın Türk Dili Konuşan Ülkeler İş Birliği Konseyine katılacağı[16] ve örgütün yaklaşan Bişkek Zirvesi'ne katılacağı açıklandı[17] ve 14 Eylül 2019'da tam üye oldu.[18][19]

Macaristan ise 2018'in sonlarından bu yana gözlemci üye statüsündedir. Ancak gelecekte tam üyelik başvurusunda bulunabileceği açıklanmıştır.[20]

12 Kasım 2021 tarihinde İstanbul'daki Demokrasi ve Özgürlükler Adası'nda düzenlenen 8. Türk Devletleri Teşkilatı İstanbul Zirvesi'nde, örgütün adı Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirilmiş ve Türkmenistan gözlemci ülke olarak teşkilata dâhil olmuştur.[21]

Teşkilatın Genel Sekreterliği, İstanbul'da; ilişkili kurumları olan diğer Türk dünyası iş birliği kurumları olan Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı, Ankara'da; Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi ve Türk Kültür ve Miras Vakfı, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de; Türk Akademisi ise Kazakistan'ın başkenti Astana'da bulunmaktadır.

Genel Sekreterlik

değiştir

Türk Devletleri Teşkilatının genel sekreterliği İstanbul'un Beşiktaş ilçesinde yer almaktaydı. 12 Kasım 2021 tarihinde, Fatih ilçesinde yer alan Arif Paşa Konağı Türk Devletleri Teşkilatına tahsis edilmiş, düzenlenen bayrak çekme töreniyle hizmete açılmıştır.

  •  
    Üye devletlerin bayrakları ve devlet başkanları
  •  
    Yapının genel görünümü
  •  
    Yapının önden görünümü

Bayrak

değiştir
 
Türk Devletleri Teşkilatı bayrağı

Türk Devletleri Teşkilatı bayrağı, Türk Devletleri Teşkilatı tarafından kullanılan bayraktır.[22] 22 Ağustos 2012'de Bişkek'te düzenlenen Türk Keneşi 2. Zirvesi'nde tanıtılmıştır.[23] 12 Ekim 2012'de ise İstanbul'da, üye ülkelerin bayrakları ile beraber Kazakistan Kurucu devlet başkanı Nursultan Nazarbayev ve 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından göndere çekilmiştir.[24][25]

Tasarımı

değiştir

Bayrağın tasarımı üye ülkelerin bayraklarında bulunan unsurların bir araya getirilmesi ile oluşmuştur. Azerbaycan bayrağı'nın yıldızı, Kazakistan bayrağı'nın rengi, Kırgızistan bayrağı'nın güneşi (1992 versiyonu) ve Türk bayrağı'nın hilâli kullanılmıştır.

Galeri

değiştir
  •  
    Abdullah Gül ve Nursultan Nazarbayev tarafından gerçekleştirilen bayrak çekme töreni, İstanbul 2012.
  •  
    Bayrak çekme törenine katılan politikacılar
  •  
    Üye devletlerin bayraklarıyla beraber Türk Devletleri Teşkilatı bayrağı

Misyon ve hedefler

değiştir

Nominal olarak Nahçıvan Anlaşması'nın önsözü, üye devletlerin Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda yer alan amaç ve ilkelere bağlı kalma iradesini teyit etmekte ve Türk Devletleri Teşkilatının ana hedefini, bölgede ve dünyada barış ve istikrara ortak katkılarda bulunmanın yanı sıra Türk dilleri konuşan devletler arasındaki kapsamlı iş birliğini daha da derinleştirmek olarak tanımlamaktadır. Üye devletler, demokratik değerlere, insan haklarına, hukukun üstünlüğüne ve iyi yönetişim ilkelerine bağlılıklarını sözde teyit etmişlerdir.

Nahçıvan Anlaşması, teşkilatın temel amaç ve görevlerini şu şekilde ortaya koymaktadır:[4]

  • Taraflar arasında karşılıklı güven ve dostluğun güçlendirilmesi;
  • Dış politika konularında ortak tavırlar geliştirmek;
  • Uluslararası terörizm, ayrılıkçılık, aşırıcılık ve sınır ötesi suçlarla mücadele için eylemleri koordine etmek;
  • Tüm ortak çıkar alanlarında etkili bölgesel ve ikili iş birliğini teşvik etmek;
  • Ticaret ve yatırım için uygun koşullar yaratmak;
  • Kapsamlı ve dengeli ekonomik büyümeyi, sosyal ve kültürel kalkınmayı hedeflemek;
  • Bilim, teknoloji, eğitim, sağlık, kültür, spor ve turizm alanlarında etkileşimi genişletmek;
  • Kitle iletişim araçlarının ve diğer iletişim araçlarının etkileşimini teşvik etmek;
  • Üye devletler arasında iş birliği ve entegrasyonu güçlendirmek;
  • İlgili yasal bilgilerin alışverişini teşvik etmek ve yasal iş birliğini geliştirmektir.

Yapı ve işleyiş

değiştir

Türk Devletleri Teşkilatının ana organları şunlardır:[26]

  • Devlet Başkanları Konseyi
  • Dışişleri Bakanları Konseyi
  • Kıdemli Memurlar Komitesi
  • Aksakallar Konseyi
  • Genel Sekreterlik, İstanbul

Türk Devletleri Teşkilatının ana karar alma ve yönetim organı, üye ülkelerin görevdeki cumhurbaşkanlarından oluşan Devlet Başkanları Konseyidir. Başkanlık yıllık olarak değişir. Türk Devletleri Teşkilatının tüm faaliyetleri, Nahçıvan Anlaşması'na uygun olarak İstanbul'da bulunan Genel Sekreterlik tarafından koordine edilmekte ve izlenmektedir. Cumhurbaşkanları daha önceden belirlenmiş bir Türk şehrinde yılda bir kez toplanır. Üst düzey yetkililer, aksakallar, diğer bakanlar ve hükûmet yetkilileri düzenli olarak bir araya gelmektedir.

Devlet Başkanları Konseyi

değiştir

Devlet Başkanları Konseyi (DBK), tarafların devlet başkanlarının aşağıda belirtilen çerçevelerde bir araya geldikleri düzenli toplantılarla faaliyetlerini sürdürür;

  • Güncel uluslararası sorunların çözümüne ilişkin olarak taraflar arasındaki etkileşimin değerlendirilmesi,
  • Türk Devletleri Teşkilatı kapsamında öncelikli iş birliği alanlarının belirlenmesi,
  • Türk Devletleri Teşkilatının faaliyetlerinin değerlendirilmesi.
  • Bir sonraki DBK toplantısının yeri, kural olarak tarafların İngilizce adlarının alfabetik sırasına göre belirlenir. Olağanüstü DBK toplantısının yeri taraflar arasında sağlanacak mutabakat uyarınca tespit edilir.[27]

Aksakallar Konseyi

değiştir
 
Aksakallar Konseyi Heyeti, Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile birlikte.

Türk halklarının en köklü töresi “ata”ya ve “akil” kişiye müracaat ve istişare müessesesinin Teşkilat kapsamında tesis edilmiş karşılığı olan Aksakallar Konseyi, Türk Devletleri Teşkilatının daimî istişare organıdır. İstanbul’da düzenlenen 8. Zirve sırasında Aksakallar Konseyi’ni daha etkin hâle getirmek ve her biri engin tecrübeye sahip aksakallardan müteşekkil Konseyden daha fazla istifade edebilmek amacıyla devlet başkanları tarafından Aksakallar Konseyinin yönetmeliği yenilenmiş ve Konseyin başkanlığına Türkiye aksakalı Binali Yıldırım atanmıştır.[28]

Bağlı kurum ve kuruluşlar

değiştir
 
Ankara'daki TÜRKSOY genel merkezi

Türk Devletleri Teşkilatı, aşağıdakiler gibi diğer tüm iş birliği mekanizmaları için bir şemsiye teşkilat işlevi görür:

Uluslararası iş birlikleri

değiştir

Türk Devletleri Teşkilatı, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nda gözlemcidir. Teşkilat ayrıca Birleşmiş Milletler ve İslam İşbirliği Teşkilatı'nda gözlemci statüsü için başvuruda bulunmuştur. Ayrıca Türk Devletleri Teşkilatı, Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı ve Asya'da İş Birliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı ile yakın iş birliği ilişkilerini sürdürmektedir.

Nahçıvan Antlaşması

değiştir
Nahçıvan Anlaşması
TürKuruluş anlaşması
İmzalanma3 Ekim 2009
YerNahçıvan, Azerbaycan

Nahçıvan Anlaşması, 3 Ekim 2009 tarihinde 9. Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirvesi'nde katılımcı devletler olan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye tarafından imzalanan ve Türk Keneşi'nin kurulmasına önayak olan anlaşmadır.[3] Anlaşmanın temel amacı katılımcı devletler arasındaki işbirliğinin kurumsallaştırılmasıdır. Bu anlaşma ile Türk Konseyi adında bir uluslararası örgütün kurulmasına karar verilmiştir.[3] Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in ev sahipliği yaptığı zirveye Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Kurmanbek Bakiyev ve Türkmenistan Devlet Başkanı Yardımcısı Hıdır Saparliyev katılmıştır.[31]

Projeler

değiştir

Kuruluş anlaşması, Türk devletleri arasında kapsamlı işbirliğini örgütün temel amacı ve varlık nedeni olarak belirlediğinden teşkilat çeşitli projeler üzerinde çalışmaktadır. Projeler; ekonomi, kültür, eğitim, ulaşım, gümrük ve diaspora olmak üzere altı işbirliği süreci altında gruplandırılmıştır. Projelere örnek olarak Türk Üniversiteler Birliğinin kurulması[32] ve ortak bir tarih ders kitabının yazılması gösterilebilir. Türk Devletleri Teşkilatı, üye devletlerin az gelişmiş bölgelerinde ekonomik kalkınmayı artırmanın yolları üzerinde de çalışmaktadır. Genel Sekreterlik, ilgili alanlarda işbirliğini teşvik etmenin yolları üzerinde çalışmak üzere ekonomi bakanlarını, eğitim bakanlarını, ulaştırma bakanlarını, gümrük idareleri başkanlarını ve farklı bakanlıklardan ve kurumlardan diğer üst düzey yetkilileri bir araya getirir. Projeler ve iş birliği konuları bakanların ve idare başkanlarının önüne çıkarılmadan önce çalışma grupları tarafından detaylandırılır. Yakın zamanda başlatılan bir proje, tüm dünyadaki Türk halkları diasporaları arasında daha yakın iş birliği için bir mekanizmanın kurulmasıdır.

Ortak yatırım fonu

değiştir

Kırgızistan Dışişleri Bakanı Ruslan Kazakbayev; Kasım 2020'de, Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile yaptığı görüşmede, Türk Devletleri Teşkilatı üyelerinin ekonomik ilişkilerini güçlendirmeleri, ortak bir yatırım fonu kurmaları ve merkezini Kırgızistan'a kurmaları gerektiğine dikkat çekti.[33] Genel Sekreter Bağdad Amreyev, dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan'ı ziyaret ederek Ortak Yatırım Fonu'nun kurulması hakkında görüştü.[34] Eylül 2021'de, ekonomiden sorumlu Türk bakanlarının toplantısında taraflar, bir Türk Ortak Yatırım Fonu fizibilite çalışması ve fonun kurulması için anlaşma hakkında müzakerelerde bulundu.[35]

Ortak fon, Türk Yatırım Fonu adıyla 16 Mart 2023'te kurulmuştur.[36] Türk Devletleri Teşkilatı'nın ekonomik kuruluşudur; Türk devletleri teşkilatının 5 üyesi tarafından kurulmuş olup İstanbul'dan yönetilecektir.[37][38]

Sermayesinin 500 milyon dolar olması beklenmektedir ve 10.000 hisseye bölünen fonda üye devletlerin eşit hisse hakkı vardır.[39]

Orhun Değişim Programı

değiştir

Orhun Değişim Programı Türk Üniversiteler Birliği üyeleri arasında imzalanan protokoller kapsamında 6 ülkeden 30'dan fazla üniversitenin katıldığı öğrenci değişim programıdır.

Ortak Alfabe Komisyonu

değiştir

Eylül 2022'de Türk Dil Bayramı'nın 90. yıl dönümü sebebiyle Türk Devletleri Teşkilatı, Türk dünyasının ortak alfabesi için teşkilat bünyesinde "Ortak Alfabe Komisyonu" kurulmasına karar verdi.[40] Türk devletlerinden katılan çeşitli bilim insanları, kendi ülkelerinde kullanılan alfabeler ve tarihi süreçler hakkında bilgi vererek, ortak alfabeye geçiş süreçlerinin hızlandırılması ve uygulamanın yaygınlaştırılması gerektiği vurguladı. İlk toplantı, Kazakistan'ın başkenti Astana'da 28-29 Mayıs 2023 tarihlerinde yapıldı.[41]

Basitleştirilmiş Gümrük Hattı

değiştir

11 Kasım 2022 tarihinde Özbekistan'ın başkenti Semerkant'ta, Türk Devletleri Teşkilatı'na üye ülkeler arasında “Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru Tesisi Hakkında Anlaşma” imzalandı.[42] Anlaşmayı yürürlüğe koyan ilk üye ülke Azerbaycan oldu, Mayıs 2023'te Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev basitleştirilmiş gümrük koridorunu oluşturan bir yasayı imzaladı.[43]

Zirveler

değiştir
 
Semerkant'ta düzenlenen 9. Türk Devletleri Teşkilatı Semerkant Zirvesi

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını yeni kazanan Türk devletleri olan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan ile Türkiye, ilki 1992 yılında Ankara'da olmak üzere Türk Dili Konuşan Ülke Başkanları Zirveleri düzenlemiştir. Türk Konseyinin kurulmasıyla onuncu zirvede üst düzey toplantıların adının Türk Konseyi Zirveleri olarak değiştirilmesine karar verildi.

Türk Konseyi Zirvesi, devlet başkanlarının geçmiş dönemin sonuçlarını değerlendirdiği ve gelecek yıl için hedefler belirlediği yılın en önemli zirvesidir. Birinci Zirve, 20-21 Ekim 2011 tarihlerinde Kazakistan'ın Almatı şehrinde ekonomik iş birliği teması önceliğiyle düzenlendi. İkinci zirve, 22-23 Ağustos 2012 tarihlerinde Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te eğitim, bilim ve kültürel iş birliği temasıyla düzenlendi. Üçüncü Zirve, 15-16 Ağustos 2013 tarihlerinde Azerbaycan'ın Kebele şehrinde ulaşım ve bağlantı temasıyla düzenlendi.[44]

15 Ekim 2019 tarihinde Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de, üye devletlerin cumhurbaşkanları İlham Aliyev, Sooronbay Ceenbekov, Recep Tayyip Erdoğan, Şevket Mirziyoyev ile Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı Purli Agamyradov'un konuk, Macaristan Başbakanı Viktor Orbán'ın gözlemci olarak katılımıyla Yedinci Türk Keneşi Zirvesi düzenlenmiştir. Katılımcılar, Özbekistan'ın teşkilata tam üye olarak katılmasının yanı sıra Türk Konseyinin kuruluşuna ilişkin Nahçıvan Anlaşması'nın 10. yıl dönümünü kutladılar. Zirvede Türkiye'nin önerisiyle Türk Devletleri Teşkilatı Onursal Başkanı unvanı Kazakistan'ın eski Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'e verildi.[45] Zirvenin sonunda, devlet başkanları Bakü Deklarasyonu'nu imzaladılar.[46][47]

Olağanüstü zirveler

değiştir
 
16 Mart 2023 tarihinde Ankara'da düzenlenen olağanüstü zirve

Türk Devletleri Teşkilatı'nın COVID-19 pandemisiyle mücadeleye odaklanan Olağanüstü Zirvesi, 10 Nisan 2020 tarihinde dönem başkanı İlham Aliyev'in girişimiyle videokonferans yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus ve üye ülke devlet başkanlarının katılımıyla "COVID-19 salgınıyla mücadelede iş birliği ve dayanışma" başlıklı konferans düzenlendi. Katılımcılar, korona virüsü salgınıyla mücadele etmek, sağlık alanında çok taraflı işbirliğini geliştirmek ve COVID-19 salgınının neden olduğu ortak zorlukların üstesinden gelmek için ulusal düzeyde alınan önlemleri tartıştı.[48][49]

11 Ocak 2022 tarihinde, Kazakistan'da başlayan protestolar nedeniyle üye ülkelerin dışişleri bakanları, dönem başkanı Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın başkanlığında toplanmıştır.[50][51]

16 Mart 2023 tarihinde 2023 Kahramanmaraş depremleri sebebiyle "Afet-Acil Durum Yönetimi ve İnsani Yardım" temasıyla Türkiye'nin başkenti Ankara'da olağanüstü toplandı. Toplantıda "Türk Devletleri Teşkilatı Sivil Koruma Mekanizmasının Kurulmasına İlişkin Anlaşma" imzalandı.[52]

Üyeler

değiştir

Mevcut

değiştir
Ülke Katılım Nüfus (2021)[53][54] Yüz ölçümü (km2) Nom. GSYİH (2023)[55] SAGP GSYİH (2023)[55] Kişi başına nom. GSYİH (2023)[55] Kişi başına SAGP GSYİH (2023)[55]
  Azerbaycan Kurucu 10.312.992 86.600 70.030 milyar $ 193.478 milyar $ 6,757 $ 18,669 $
  Kazakistan 19.196.465 2.724.900 390.695 milyar $ 652.597 milyar $ 12,307 $ 32,688 $
  Kırgızistan 6.527.743 199.900 12.039 milyar $ 43.318 milyar $ 1,737 $ 6,250 $
  Türkiye 84.775.404 783.562 1,154.000 milyar $ 3,752.551 milyar $ 11,902 $ 41,412 $
  Özbekistan 2019 34.081.449 447.400 92.332 milyar $ $371.346 milyar $ 2,563 $ 10,308 $
  Türk Devletleri Teşkilatı 156.112.604 4.242.362 1,449.399 milyar $ 4,833.290 milyar $ 9,360 $ 31,200 $

Gözlemciler

değiştir
Ülke Katılım Nüfus (2021)[53][54] Yüz ölçümü (km2) Nom. GSYİH (2023)[55] Kişi başına nom. GSYİH (2023)[55]
  Macaristan 2018 9.709.786 93.030 188.505 milyar $ 19,386 $
  Kuzey Kıbrıs 2022 382.836 3.355 4,234 milyar $ 14.942 $
  Türkmenistan 2021 6.341.855 491.210 82.649 milyar $ 13,065 $
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 2023[56]

Gelecekteki olası üyeler ve gözlemciler

değiştir

2020 yılında Kırım Tatar asıllı Ukrayna Dışişleri Bakan yardımcısı Emine Ceppar, Ukrayna'nın gözlemci olmak istediğini açıklamıştı.[57]

Eski başvuranlar

değiştir

3 Mayıs 2021'de Afganistan İslam Cumhuriyeti resmî olarak gözlemci statüsü için başvurmuştu.[58][59] Ancak başvurunun Taliban'ın Afganistan İslam Cumhuriyeti'ni Afganistan İslam Emirliği'ne çevirmesinden hemen önce olması sebebiyle başvuru durumu şu an belirsizdir.

Etkinlikler

değiştir
# Tarih Yer Notlar Katılımcılar
Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirveleri                
I 30 Ekim 1992   Türkiye Ankara İlk Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi C C C C C C — —
— 12 Temmuz 1993   Kazakistan Almatı TÜRKSOY'un kuruluşu için Almatı Anlaşması D D D D D D — —
II 18 Ekim 1994   Türkiye İstanbul İkinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi C C C C C C — —
III 28 Ağustos 1995   Kırgızistan Bişkek Üçüncü Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi C C C C C C — —
IV 21 Ekim 1996   Özbekistan Taşkent Dördüncü Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi C C C C C C — —
V 9 Temmuz 1998   Kazakistan Astana Beşinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi C C C C C C — —
VI 8 Nisan 2000   Azerbaycan Bakü Altıncı Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi C C C C C C — —
VII 26 Nisan 2001   Türkiye İstanbul Yedinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi C C C C C D — —
VIII 17 Kasım 2006   Türkiye Antalya Sekizinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi C C C C D   — —
— 21 Kasım 2008   Türkiye İstanbul TÜRKPA'nın kuruluşu için İstanbul Anlaşması D D D D     — —
IX 3 Ekim 2009   Azerbaycan Nahçıvan Dokuzuncu Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi, Türk Konseyi'nin kurulmasına ilişkin Nahçıvan Anlaşması C C C C D   — —
X 15 Eylül 2010   Türkiye İstanbul Onuncu Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi (Türk Dili Konuşan Ülkelerin Kurumsal Olmayan Zirvelerinin sonu) C C C C C   — —
Türk Konseyi Zirveleri
I 21 Ekim 2011   Kazakistan Almatı Birinci Türk Konseyi Zirvesi, ekonomik ve ticaret alanında iş birliği C C C D — — — —
II 23 Ağustos 2012   Kırgızistan Bişkek Eğitim, bilim ve kültür alanında iş birliği[60] C C C C — — — —
III 16 Ağustos 2013   Azerbaycan Kebele Ulaşımda iş birliği[61] C C C C — — — —
IV 5 Haziran 2014   Türkiye Bodrum Turizmde iş birliği[62] C C C C C — — —
— 24 Aralık 2014   Ukrayna Kiev İlk Türk Konseyi Bölgesel Diaspora Merkezinin açılışı[63] D D D D — — — —
V 11 Eylül 2015   Kazakistan Astana Medya ve bilişimde iş birliği C C C D D — — —
VI 2 Eylül 2018   Kırgızistan Çolpon-Ata Gençlik ve ulusal sporlar[64] C C C C — C C —
VII 15 Ekim 2019   Azerbaycan Bakü Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin desteklenmesi[65] C C C C D C C —
— 10 Nisan 2020 Telekonferans COVID-19 pandemisi[66] C C C C C C C —
— 31 Mart 2021 Telekonferans Türkistan'ın manevi başkent ilan edilmesi, Türk Konseyi'nin örgüt seviyesine yükseltilmesi[67] C C C C C C C —
VIII 12 Kasım 2021   Türkiye İstanbul Dijital çağda yeşil teknolojiler ve akıllı şehirler, Türk Konseyi'nin adının Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirilmesi.[68][69] C C C C C C C —
— 11 Ocak 2022 Telekonferans 2022 Kazakistan protestoları[50][51] D D D D D D D —
Türk Devletleri Teşkilatı Zirveleri
IX 11 Kasım 2022   Özbekistan Semerkant[70] Birinci Türk Devletleri Teşkilatı Zirvesi[71][72] C C C C D C C —
— 16 Mart 2023   Türkiye Ankara 2023 Kahramanmaraş depremleri C C C C D C C C
X 3 Kasım 2023   Kazakistan Astana Onuncu Türk Devletleri Teşkilatı Zirvesi[73] C C C C D C C  
— 6 Temmuz 2024   Azerbaycan Şuşa Gayriresmî zirve[74] C C C D   C C C
XI 6 Kasım 2024   Kırgızistan Bişkek On birinci Türk Devletleri Teşkilatı Zirvesi[74] C C C C D C C C
C Cumhurbaşkanı veya hükûmet başkanı düzeyinde katılım
D Devlet görevlisi düzeyinde katılım
  Katılım yok
- Henüz üye/gözlemci değil

Genel sekreterler listesi

değiştir
Sıra Ad Ülkesi Görev başlangıcı Görev sonu
1 Halil Akıncı   Türkiye 15 Eylül 2010 16 Eylül 2014
2 Ramil Hasan   Azerbaycan 16 Eylül 2014 3 Eylül 2018
3 Bağdad Amreyev   Kazakistan 3 Eylül 2018 14 Kasım 2022
4 Kubanıçbek Ömüraliyev   Kırgızistan 14 Kasım 2022 Görevde

Dönem başkanları listesi

değiştir
Ana madde: Türk devletleri teşkilatı dönem başkanları listesi

Nahçıvan Anlaşması'nın 8. maddesine göre olağan zirveye ev sahipliği yapan devlet bir sonraki toplantıya kadar başkanlığı üstlenecek.[75]

Sıra Ad Ülkesi Görev başlangıcı Görev sonu
1 Nursultan Nazarbayev   Kazakistan 21 Ekim 2011 23 Ağustos 2012
2 Almazbek Atambayev   Kırgızistan 23 Ağustos 2012 16 Ağustos 2013[76]
3 İlham Aliyev   Azerbaycan 16 Ağustos 2013[76] 5 Haziran 2014
4 Abdullah Gül   Türkiye 5 Haziran 2014 28 Ağustos 2014
5 Recep Tayyip Erdoğan 28 Ağustos 2014 11 Eylül 2015
ikinci kez Nursultan Nazarbayev   Kazakistan 11 Eylül 2015 3 Eylül 2018
6 Sooronbay Ceenbekov   Kırgızistan 3 Eylül 2018[77] 15 Ekim 2019
ikinci kez İlham Aliyev   Azerbaycan 15 Ekim 2019[78] 12 Kasım 2021[79]
ikinci kez Recep Tayyip Erdoğan   Türkiye 12 Kasım 2021[79] 11 Kasım 2022
7 Şevket Mirziyoyev   Özbekistan 11 Kasım 2022 3 Kasım 2023
8 Kasım Cömert Tokayev   Kazakistan 3 Kasım 2023[80] 6 Kasım 2024
9 Sadır Caparov   Kırgızistan 6 Kasım 2024[81] Görevde

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "TÜRKİYE CUMHURİYETİ HÜKUMETİ İLE TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER İŞBİRLİĞİ KONSEYİ ARASINDA TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER İŞBİRLİĞİ KONSEYİ SEKRETARYASINA DAİR EVSAHİBİ ÜLKE ANLAŞMASI" (PDF). www.turkkon.org. 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  2. ^ "Türk Devletleri Teşkilatı'nın resmî hesabındaki video". 50. Saniyeden sonra. Türk Devletleri Teşkilatı. 8 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ a b c "Dışişleri Bakanı Sayın Ahmet Davutoğlu'nun Türk Konseyi Dışişleri Bakanları Konseyi'nde Yaptıkları Konuşma, 22 Ağustos 2012, Bişkek". mfa.gov.tr. 22 Ağustos 2012. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2012. 
  4. ^ a b "Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi'nin Kurulmasına Dair Nahçıvan Anlaşması" (PDF). Türk Devletleri Teşkilatı. 2009. 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  5. ^ a b Cumhurbaşkanı Erdoğan: Konseyimizin adı artık Türk Devletleri Teşkilatı'dır 12 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., TRT Haber
  6. ^ "Turkic Council reforms into Organization of Turkic States". TRTWorld. 12 Kasım 2021. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  7. ^ "Turkic grouping to change its name to Organization of Turkic States: Turkish FM". Hürriyet Daily News. 12 Kasım 2021. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  8. ^ "Turkic Council's name changed to Organization of Turkic States". Anadolu Agency. 13 Kasım 2021. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  9. ^ ""We are changing the name of the Turkic Council to the Organization of Turkic States"". Directorate of Communications. 12 Kasım 2021. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  10. ^ "Bakan Çavuşoğlu: Ekonominin güç merkezi Asya olmaya başladı". www.hurriyet.com.tr. 30 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2022. 
  11. ^ "Turk Dili Konusan Ulkeler Isbirligi Konseyi'nin Kurulmasina Dair Nahcivan Anlasmasi" (PDF). Turkkon.org. 6 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2014. 
  12. ^ "Çavuşoğlu: KKTC, Türk Devletleri Teşkilatı'na gözlemci üye olarak kabul edildi". NTV. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2022. 
  13. ^ "Türk Keneşi nedir, ne iş yapar? İşte Türk Keneşi hakkında bilgi". Hürriyet. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2021. 
  14. ^ ERCİLASUN, Ahmet B. (24 Ekim 2021). "Türk Keneşi - Ahmet B. ERCİLASUN". Yeni Çağ Gazetesi. 23 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  15. ^ Akıncı, Halil (1 Kasım 2021). "Türk Dünyasının Jeopolitiği ve Türk Dış Politikasındaki Yeri". Kriter Dergi. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  16. ^ "Uzbekistan decides to join 'Turkic alliance' during Erdogan's visit". hurriyetdailynews.com. 30 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2018. 
  17. ^ "Uzbekistan decides to join 'Turkic alliance' during Erdogan's visit". hurriyetdailynews.com. 30 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2018. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2019. 
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  20. ^ "Hungary is now part of the assembly of "Turkic Speaking Countries"". Hungarian Free Press (İngilizce). 25 Kasım 2018. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2019. 
  21. ^ "Erdoğan: Türk Devletleri Teşkilatı'yla bundan sonra daha hızlı büyüyeceğiz". www.aa.com.tr. 12 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021. 
  22. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2019. 
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2019. 
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2019. 
  25. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2019. 
  26. ^ "Organization Chart Principal organs of Organization of Turkic States". Turkkon. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  27. ^ "Nahçıvan Anlaşması Madde-5" (PDF). 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  28. ^ "Binali Yıldırım Türkiye'nin Aksakalı olarak atandı". Aydınlık. 11 Aralık 2021. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  29. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  30. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  31. ^ http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=898907[ölü/kırık bağlantı]
  32. ^ "Turkic University Union". Turkic Council. 9 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2020. 
  33. ^ "Kyrgz and Turkish Ministers of Foreign Affairs meeting". Youtube - Turkic Council channel. 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  34. ^ "Turkic Council official account's tweet". Twitter. 15 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  35. ^ "Turkic Council Ministers in charge of economy got together". TRT Avaz. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  36. ^ "Türk Yatırım Fonu Anlaşması TBMM'de kabul edildi". TRT Haber. 1 Kasım 2023. 7 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024. 
  37. ^ Kirenci, Ayse Isin. "Erdogan's dream of a Turkic fund is now a reality. Here's how it works". Turkic Investment Fund: Empowering Turkic States and Fostering Economic Independence. 7 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024. 
  38. ^ Gazetesi, Dünya (11 Kasım 2023). "'Türk Yatırım Fonu' resmen kuruldu". 7 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024. 
  39. ^ Sozcu.com.tr (13 Aralık 2023). "Türk Yatırım Fonu resmen kuruldu - Sözcü Gazetesi". Sözcü. 7 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024. 
  40. ^ Özdener, Eda (20 Ekim 2022). "Türk devletleri dilde birlik için "Ortak Alfabe Komisyonu" kurdu". www.aa.com.tr. Anadolu Ajansı. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023. 
  41. ^ "Kazakistan'da, Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu'nun ilk toplantısı düzenlendi - Avrasya'dan - Haber". TRT Avaz. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023. 
  42. ^ "Между тюркскими государствами будет создан упрощенный таможенный коридор". Vesti.az (Rusça). 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023. 
  43. ^ "Azerbaijan approves agreement on creation of simplified customs corridor between participants of Organization of Turkic States". Azernews.Az (İngilizce). 2 Mayıs 2023. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023. 
  44. ^ "Third Summit of the Turkic Council Press Release". Turkkon.org. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2014. 
  45. ^ "Türkiye'nin önerisiyle Nazarbayev 'Türk Konseyinin Ömür Boyu Onursal Başkanı' oldu". Anadolu Ajansı. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  46. ^ "Seventh Summit of Turkic Council held in Baku". Parliamentary Assembly of Turkic Speaking Countries. 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019. 
  47. ^ "Baku hosted 7th Summit of Cooperation Council of Turkic-Speaking States VIDEO". azertag.az (İngilizce). 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019. 
  48. ^ "Extraordinary Summit of Turkic Council held through videoconferencing on the initiative of President Ilham Aliyev". Official website of President of Azerbaijan (İngilizce). 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 
  49. ^ "Erdoğan'dan Türk Konseyi'ne koronavirüs mesajı: Bu süreçten güçlenerek çıkacağız". 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  50. ^ a b Türkiye, Sputnik (8 Ocak 2022). "Türk Devletleri Teşkilatı Dışişleri Bakanları, olağanüstü toplanacak". Sputnik Türkiye. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  51. ^ a b "Türk Devletleri Teşkilatı Dışişleri Bakanları Olağanüstü Toplantısı | Haberler". Türk Devletleri Teşkilatı. 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  52. ^ Şafak, Yeni. "Türk Devletleri Teşkilatı Olağanüstü Zirvesi'nden ortak bildiri: Beş dilde imzalandı". Yeni Şafak. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
  53. ^ a b "2019 Birleşmiş Milletler Nüfus Tahmini". population.un.org. Birleşmiş Milletler, Nüfus bölümü. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
  54. ^ a b "Birleşmiş Milletler Nüfus Tahmini – 2021 Güncellemesi" (xslx). population.un.org (Veri tabanı). Birleşmiş Milletler, Nüfus bölümü. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  55. ^ a b c d e f "Report for Selected Countries and Subjects". IMF (İngilizce). 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023. 
  56. ^ Zafer Fatih Beyaz, Meiramgul Kussainova. "Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Başkanları Konseyi 10. Zirvesi başladı". 7 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024. 
  57. ^ "Dışişleri Bakan Yardımcısı açıkladı". Habertürk. 22 Ağustos 2020. 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023. 
  58. ^ @hmohib (4 Mayıs 2021). "Yesterday, Afghanistan proudly applied for observer status in the Cooperation Council of Turkic Speaking States (CCTS)..." (X gönderisi) – X vasıtasıyla. ;
  59. ^ "Secretary General of the Turkic Council received Afghan Ambassador". Turkic Council. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  60. ^ "From Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs". Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017. 
  61. ^ "From Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs". Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. 11 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017. 
  62. ^ "From Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs". Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017. 
  63. ^ "Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi". Turkkon.org. 26 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017. 
  64. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  65. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  66. ^ "Presidents of the Turkic Council will hold an Extraordinary Video Summit on 10 April 2020 on Corona Virus | News". Türk Keneşi. 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  67. ^ "Nazarbayev'den Türk ülkelerine teklif". Sözcü. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2021. 
  68. ^ "Turkistan Declaration of the Informal Summit of the Cooperation Council of Turkic Speaking States". Turkic Council. 31 Mart 2020. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  69. ^ "The 8th Turkic Council Summit will take place on November 12, 2021 in Istanbul". TWESCO. 27 Temmuz 2021. 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021. 
  70. ^ Məmmədov, Sadiq (2 Ağustos 2022). "Samarkand to host summit of Organization of Turkic States". News.az (İngilizce). 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022. 
  71. ^ "Uzbekistan to hold 1st Summit of Organization of Turkic States in 2022". UzReport.news (Rusça). 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2021. 
  72. ^ "Organization of Turkic States discloses date and venue of next summit". Trend.Az (İngilizce). 9 Şubat 2022. 13 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022. 
  73. ^ Ankara Declaration Of The Extraordinary Summit Of The Organization Of Turkic States (PDF) (İngilizce). Türk Devletleri Teşkilatı. s. 3. 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023. 
  74. ^ a b "Astana Declaration of the 10th Summit of the Organization of Turkic States" (PDF). 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Kasım 2023. 
  75. ^ "Nakhchivan Agreement on the Establishment of the Cooperation Council of Turkic Speaking States" (PDF). 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022. 
  76. ^ a b "21. asır Türk dünyasının asrı olmalı". www.aa.com.tr. 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022. 
  77. ^ "Press Release of the Sixth Summit of the Turkic Council | News". Türk Keneşi. 13 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021. The Presidents wished success to the Kyrgyz President for the assumption of the Chairmanship of the Turkic Council. 
  78. ^ "Chairman". Türk Keneşi. 7 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021. During the Baku Summit held in October 2019, the Republic of Azerbaijan took over the Chairmanship from the Kyrgyz Republic until the next Summit to be held in the second half of 2020 in Turkey. 
  79. ^ a b "Eighth Summit of the Organization of Turkic States was held in Istanbul | News". Türk Keneşi. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021. At the Summit, the Chairmanship of the Organization was handed over from Azerbaijan to Turkey... 
  80. ^ "Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev: Türk devletlerinin tehditlere karşı birleşmesi çok önemli". www.aa.com.tr. 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023. 
  81. ^ "Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov: Türk Devletleri Teşkilatı'nın dönem başkanlığını kabul etmek bizim için onurdur". www.aa.com.tr. 21 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2024. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Türk_Devletleri_Teşkilatı&oldid=34530913" sayfasından alınmıştır