Süleyman Şah
Süleyman Şah veya Kaya Alp oğlu Süleyman Alp (ö. 1236, Fırat), Osmanlı İmparatorluğu'nun resmî olarak kurulmasına giden süreçte önemli bir yere sahiptir. Kaya Alp'in oğlu ve Ertuğrul Gazi'nin babası olan Gündüz Alp'in atasıdır.[6][7][8] Bazı kaynaklara göre ise Ertuğrul Bey'in babası.[9] Oğuzlar'ın Kayı Boyu'ndandır. Doğum yeri ve tarihi hakkında kesin bilgiler olmadığı gibi 12. yüzyılın sonlarında doğduğu ve Kayı Boyu'nun reisi olduğu bilinir. Moğol hükümdarı Cengiz Han’ın Orta Asya’daki istilâsı üzerine, 13. yüzyılda Türkistan’dan batıya doğru göç etmeye karar vermiştir. Türkistan'dan 50.000 kişiyle Kuzey Kafkasya üzerinden Doğu Anadolu Bölgesi'ne gelerek, 1214'te Erzincan ve Ahlat taraflarına yerleşti. Aynı boya mensup bâzı aşiretler de Diyarbakır, Mardin ve Urfa'ya yerleştiler. 1225-1226 arası da Haçlı Kalesi'nin fethi onun devrinde gerçekleşti.
| Süleyman Şah | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Önce gelen | Kaya Alp[1][2] / Gazan[3][4] | ||||
| Sonra gelen | Ertuğrul Gazi | ||||
| Doğum | ? Harezm[5] | ||||
| Ölüm | 1236 Fırat Nehri, Halep | ||||
| Defin | 1236 Süleyman Şah Türbesi | ||||
| Eş(ler)i | Hayme Hatun | ||||
| Çocuk(lar)ı | Şehmelik[3][4] | ||||
| |||||
| Hanedan | Kayı Boyu | ||||
| Babası | Kaya Alp | ||||
| Dini | İslam | ||||
 | |||||
| Süleyman Şah | |
|---|---|
| Kayı Boyu lideri | |
| Hüküm süresi | ?-1227 |
| Önce gelen | Kaya Alp |
| Sonra gelen | Ertuğrul Gazi (batıda) Gündoğdu Bey (doğuda) |
| Eş(ler)i | Hayme Hatun |
| Çocuk(lar)ı | Sungurtekin Bey, Gündoğdu Bey, Ertuğrul Bey, Dündar Bey |
| Babası | Kaya Bey |
| Annesi | ? |
Süleyman Âlp'in kimliği
değiştirSüleyman Âlp'in Süleyman Şah ile karıştırılması
değiştirGündüz Âlp'in dedesi[3] olan Süleyman Âlp'in kimliği, her ikisinin de Halep'te ölmeleri nedeniyle vefat tarihleri arasında yüzyıldan fazla süre geçmiş olmasına rağmen bazı yazarlar tarafından uzun yıllar Anadolu Selçuklu Devleti'nin kurucusu Kutalmışoğlu I. Süleyman Şah ile karıșıtırılmıştır.
Ertuğrul Âlp'nin babası Gündüz Âlp ile karıştırılması
değiştirSon zamanlarda bilim insanları tarafından Osman Gazi dönemine ait bulunan ve üzerinde "Osman bin Ertuğrul bin Gündüz Âlp" yazan üç adet madenî para Ertuğrul Gazi'nin babasının Gündüz Alp olduğunu ispat etmiş oluyor.[6][7][8][10] Böylece Gündüz Âlp ile Kaya Alpoğlu Süleyman Âlp arasındaki karıșıklık ta aydınlatılmıș oluyor. Gündüz Âlp'in dedesinin adının ise Mîr Süleyman Âlp olduğunu Enverî teyit etmektedir.[3] Yılmaz Öztuna ise Süleyman Şah'ın Ertuğrul'un babası zannedildiğini ve bunun doğru olmadığını söylüyor.[11] TDV İslâm Ansiklopedisi'ne göre de Süleyman Şah adındaki kişi Ertuğrul'un babası değildir. Gündüz Âlp olarak düzeltilmesi gerekmektedir.[10] Hem İlber Ortaylı hem de Erhan Afyoncu gibi tarihçiler ise Süleyman Şah Türbesi'nde yatan kişinin kimliğinin belirsiz olduğunu söylüyor ve Gündüz Âlp'in Ertuğrul Gazi'nin gerçek babası olduğu görüşünü savunuyor.[12]
Ölümü ve mezarı
değiştirSüleyman Şah Kaya Alpoğlu, Kayı boyu'ndan birkaç bey ile Caber'e giderken Fırat Nehri'nde boğularak ölmüș ve Halep'teki Süleyman Şah Türbesi'ne defnedilmiștir. Süleyman Şah Kaya Alpoğlu, genellikle Melikşah'ın kardeşi I. Tutuş'un ordularıyla Halep yakınlarında yaptığı savaşta ölen Kutalmışoğlu Süleyman Şah ile karıştırılmaktadır.[13][14] Ölümünden sonra Caber Kalesi'nin Fırat nehri hizasındaki kuzeyde (Türkiye'ye kuş uçuşu 30 km kadar güneyde) bir kümbete defnedildi. Mezarın bulunduğu bölge, I. Dünya Savaşı sonrasında Suriye Osmanlı Devleti’nden ayrılınca Fransız Suriye Mandası sınırları içerisinde kalmıştır. Ancak Ankara Anlaşması ve Lozan Antlaşması'na göre Türkiye'nin toprağı sayılmıştır.[15]
21 Şubat 2015 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti tarafından Suriye'deki iç savaş öne sürülerek gerçekleştirilen Şah Fırat Operasyonu neticesinde türbe geçici süreliğine Türkiye sınırına 180 metre mesafedeki Eşme köyüne taşınmıştır.[16]
Yazıcızâde Âli'nin Tevârih-i Âl-i Selçuk isimli eserinde[17] Ertuğrul Gazi'nin atası olarak sadece Gök Âlp'in adı geçmektedir, Neşrî'nin Kitâb-ı Cihannümâ isimli eserinde[18] ise Ertuğrul Gazi'nin atası olarak sadece Süleyman'ın adı zikredilmektedir. Aradaki isimler diğer tarihçilerce doldurulmaktadır. Öte taraftan Süleyman Âlp'in babasının Kaya Âlp olduğu Bay-Atlı Hasan'ın Câm-ı Cem-Âyîn[19] adlı, Şükrullah'ın Behcetü't-Tevârîh[1] adlı ve Âşıkpaşazâde'nin Tevârîh-i Âl-i Osman[2] adlı eserlerinde zikredilmektedir. Kaya Âlp'in dedesini ise hem Şükrullah hem de Âşıkpaşazâde Gök Âlp olarak veriyor.[1][2] Şükrullah Kızıl Buğa[1] aracılığıyla, Âşıkpaşazâde ise Basuk[2] aracılığıyla Kaya Âlp'in dedesinin Gök Âlp olduğu hususunda hemfikirdir. Gök Âlp'in ise Türkler'in mitolojik atası Oğuz Han'ın neslinden geldiği Karamanlı Tevki'i Mehmet Paşa, Şükrullah ve Âşıkpaşazâde tarafından öne sürülmektedir.[19][1][2] Öte taraftan Enverî Süleyman Âlp'i Gazan'a bağlamaktadır.[3][4] Enverî'ye göre Emîr Süleyman Âlp Kutalmışoğlu Süleyman Şah'tır.[12]
| Oğuz Han | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gün Han | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kayık Âlp[1][19] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sarkuk Âlp[19] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gök Âlp[1][2][17][19] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kızıl Buğa[1] / Basuk[2] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kaya Âlp[1][2] | Gazan[3][4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Süleyman Şah Kaya Alpoğlu[2][18][19] / Emîr Süleyman Âlp[1][3] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şehmelik[3][4] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gündüz Alp[2][3] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ertuğrul Gazi[10] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Osman Gazi[20] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Popüler kültürdeki yeri
değiştir2014-2019 yılları arasında TRT 1 de yayınlanan Diriliş Ertuğrul dizisinde Serdar Gökhan tarafından canlandırılmıştır.
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e f g h i j İnalcık, Halil, 2007; sf. 487.
- ^ a b c d e f g h i j Âşıkpaşazâde, Tevârîh-i Âl-i Osman; İnalcık, Halil, 2007; sf. 489.
- ^ a b c d e f g h i Enverî, Düstûrnâme-i Enverî, s. 78-80, 1464.
- ^ a b c d e f İnalcık, Halil (2007). "Osmanlı Beyliği'nin Kurucusu Osman Beg". Belleten. Ankara. 7 (261): 490. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020. (Halil İnalcık'a göre daha güvenilir olan soy ağacı Düstûrnâme'de verilmektedir.)
- ^ http://m.biyografi.info/kisi/suleyman-sah[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b Akgündüz, Ahmed; Öztürk, Said (2011). Ottoman History - Misperceptions and Truths (İngilizce). IUR Press. s. 35. ISBN 978-90-90-26108-9. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2019.
- ^ a b Yılmaz, Hakan (2018). "Osman Gâzî'nin Kayıp İkinci Sikkesi ve Osmanlı Kuruluş Tartışmalarına Etkisi". Âb-ı Hayât’ı Aramak: Gönül Tekin’e Armağan. Yeditepe Yayınevi. ss. 763-788. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020.
- ^ a b Yılmaz, Hakan (2019). "Osman Gâzî'nin 700/1300-1301'de Yenişehir'de Bastırdığı Üçüncü Sikkesi". Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. ss. 81-120. 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020.
- ^ "Ertuğrul Gazi'nin babası Süleyman Şah kimdir? Süleyman Şah nasıl öldü?". 21 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2021.
- ^ a b c Başar, Fahameddin (1995). ERTUĞRUL GAZİ (PDF). 11. TDV İslâm Ansiklopedisi. ss. 314-315. 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020.
- ^ Öztuna, Yılmaz, Türkiye Tarihi, Hayat Yayınları, s. 34, İstanbul, 1970.
- ^ a b Afyoncu, Erhan, Osmanlı İmparatorluğu, s. 33-34, Yeditepe Yayıncılık, İstanbul, 2011.
- ^ Osmanlı kaynakları referans alınarak hazırlanmış. "Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ın Ölümü ve Şahsiyeti". enfal.de. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016.
- ^ Ayşe Hür (28 Ağustos 2014). "Süleyman Şah Türbesi hakkında yanlış bildiklerimiz". Radikal. 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.
- ^ "T.C: Kültür ve Turizm Bakanlığı: e-kitap, Ankara Antlaşması". 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020.
- ^ "Türkiye, yeni Süleyman Şah Türbesi için Suriye'nin Eşme Köyü'ne bayrak dikti". Taraf. 22 Şubat 2015. 23 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015.
- ^ a b İnalcık, Halil, 2007; sf. 486.
- ^ a b İnalcık, Halil, 2007; sf. 490.
- ^ a b c d e f İnalcık, Halil, 2007; sf. 488.
- ^ İnalcık, Halil (Ağustos 2007). "Osmanlı Beyliği'nin Kurucusu Osman Beg". Belleten, 261. sayı. Ankara. s. 503. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020. (Âşıkpaşazâde'nin 14. Bâb'ında Osman Gazi'nin kendi ecdâdından bahsederken, hem bir taraftan kendisinin "Gök Âlp" neslinden geldiğini ileri sürdüğü hem de diğer taraftan kendi dedesinin ismini verirken Kaya Alpoğlu Süleyman Şah yerine Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ın adını zikrettiği iddia edilmektedir.)
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Kaya Alp |
Kayı boyu lideri 1178 - 1227 |
Sonra gelen: Şehmelik |