Nördlingen Muharebesi (1634)

Nördlingen Muharebesi
	Otuz Yıl Savaşı
	; Nördlingen Muharebesi, Jan van den Hoecke
Tarih	6 Eylül 1634
Bölge	Nördlingen, Bavyera, Almanya
Sonuç	İmparatorluk-İspanyol Zaferi
Taraflar
İspanyol İmparatorluğu ; Kutsal Roma İmparatorluğu ; Katolik Ligi	İsveç İmparatorluğu ; Heilbronn Ligi
Komutanlar ve liderler
Kardinal Prens Ferdinand ; Diego Felipez de Guzmán ; III. Ferdinand ; Matthias Gallas ; Ottavio Piccolomini	Gustav Horn (esir) ; Bernard ; Scharffenstein (esir)
Güçler
33,000 ; 20,000 piyade, 13,000 süvari, 50 top	25,700 ; 16,000 piyade, 9,700 süvari, 68 top
Kayıplar
3,500 ölü ya da yaralı	8,000-12,000 ölü ya da yaralı ; 4,000 tutsak

Nördlingen Muharebesi, Otuz Yıl Savaşları'nın bir parçası olarak 6 Eylül 1634'te meydana geldi. Birleşik İmparatorluk-İspanyol orduları, İsveç-Alman Protestan birliğine karşı ezici bir zafer kazandı.^[1]

1634 yılına gelindiğinde İsveçliler ve Protestan Alman müttefikleri güney Almanya'nın büyük bölümünü işgal etmiş ve İspanyolların savaşta olduğu Hollanda'ya asker ve malzeme götüren İtalya-Hollanda tüneli olan İspanyol Yolu'nu kapattılar. Bu yolun kontrolünü tekrar kazanmak için Kardinal Prens Ferdinand komutasındaki bir İspanyol ordusu, İsveçli bir garnizon tarafından korunan Nördlingen yakınlarında III. Ferdinand'ın İmparatorluk ordusuyla birleşti.

Gustav Horn ve Saxe-Weimar Dükü Bernhard tarafından idare edilen İsveç-Alman Protestan ordusu, garnizona yardıma koştular fakat İmparatorluk-İspanyol ordusunun sayısını ve niteliğini büyük ölçüde hafife aldılar. 6 Eylül'de Gustav Horn, Nördlingen'in güneyindeki tepelerde inşa edilen tahkimatlara karşı birkaç saldırı başlattı ve bunların hepsi geri püskürtüldü. İmparatorluk-İspanyol ordusunun sayısal üstünlüğü, komutanlarının pozisyonunu sürekli güçlendirebileceği anlamına geliyordu ve en sonunda Horn geri çekilmeye başladı. Geri çekilme esnasında etrafları İmparatorluk süvarileri tarafından kuşatıldı ve Protestan ordusu tamamen çöktü.

Yenilginin geniş kapsamlı bölgesel ve stratejik sonuçları oldu; İsveçliler Bavyera'dan geri çekilmek zorunda kaldı ve Alman müttefikleri Mayıs 1635'te Prag Barışı şartlarına göre İmparator II. Ferdinand ile barış yaptı. Daha önce İsveç'i ve Hollanda'yı finanse eden Fransa ise resmen bir müttefik oldu ve savaşa aktif olarak girdi.

Arka plan

Otuz Yıl Savaşları'na İsveç'in müdahalesi, Gustaf Adolf önderliğindeki 18,000 kişilik bir ordunun Pomeranya Dükalığı'na çıkartma yapmasıyla başladı. Fransa'nın anti-Habsburg politikaları sayesinde Fransa'dan mali sübvansiyonla desteklenen, Saksonya ve Bradenburg-Prusya tarafından da askeri olarak desteklenen Gustaf, 16 Eylül 1631'de Breitenfeld ve ardından Nisan 1632'de Rain dahil olmak üzere İmparatorluk ordularına karşı büyük zaferler elde etti.

Gustaf'ın Kasım ayında Lützen'de ölmesine rağmen İsveç ve Alman müttefikleri Nisan 1633'te France tarafından finanse edilen Heilbronn Ligi'ni kurdular. Temmuz ayında koalisyon, Aşağı Saksonya'daki Oldendorf'ta İmparatorluk ordusunu yendi. Birkaç ay sonra, İmparator II. Ferdinand, Şubat 1634'te önde gelen generallerinden Albrecht von Wallenstein'i görevinden aldı, Wallenstein ise İmparatorluk ajanları tarafından suikaste uğradı.

Wallenstein'in öldürülmesi, İmparator Ferdinand'ın konumunu daha da güçlendirse de onu İspanyol askeri kaynaklarına daha bağımlı hale getirdi. Ana hedefleri, Hollanda Cumhuriyeti'ne karşı yürüttükleri seferi desteklemek için İspanyol Yolu'nu tekrar açmaktı fakat odak noktası Renanya ve Bavyera'ya çevrildi.^[2] İspanyol Hollandası'na yeni atanan Vali Kardinal Prens Ferdinand, İtalya'da 11,700 kişilik bir ordu topladı ve Mayıs Ayı'nda Alpler'in Stelvio Geçidi'nden geçti. Rheinfelden'de, Ocak 1634'te ölen Feria Dükü tarafından komuta edilen kuvvetlerle birleşti. Böylece ordusunun sayısı 18,000 piyadeye ve 4,000 süvariye ulaştırdı.^[3]

İsveçliler ve Protestan Alman müttefikleri, farklı hedeflere sahip farklı ordulara bölündüler ve bu yüzden büyük zarar gördüler. Johan Banér ve Hans von Arnim Bohemya'yı işgal ederken, Gustav Horn Überlingen'de kalıp İspanyolları engellemeye çalıştı ve Saxe-Weimar Dükü Bernhard da Kronach'ı aşarak Frankonya'daki konumunu sağlamlaştırmaya çalıştı. Hiçbiri başarılı olamadı ve bu esnada Regensburg'u da izole durumda bırakmış oldular, bunun üzerine 23 Mayıs'ta III. Ferdinand komutasındaki 25,000 kişilik İmparatorluk ordusu Regensburg'u kuşattı. Horn ve Bernhard, 12 Temmuz'da Augsburg'da bir araya geldiler ve Arnim ile birleşmelerinin yaratacağı tehditin Ferdinand'ın kuşatmayı terk etmeye zorlayacağını umarak Bohemya sınırına doğru ilerlediler.

22 Temmuz'da Landshut'ta Johann von Aldringen komutasındaki bir İmparatorluk birliğini mağlup etmelerine rağmen kuşatma devam etti ve Regensburg 26 Temmuz'da teslim oldu.^[3] Ferdinand, 15,000 adamla Tuna Nehri'ne ilerledi ve 26 Ağustos'ta Donaüwörth'e ulaştı, burada İsveç'in elindeki Nördlingen kasabasını kuşattı, ilerlemeye devam etmeden önce burayı almak zorundaydı. Horn ve Bernhard, Bopfingen'e ilerledi fakat saldırılarını ertelediler. Her iki taraf da erzak sıkıntısı çekiyordu ve veba ile uğraşıyordu, Protestan tarafı sayıca az olan İmparatorluk ordusunun geri çekileceğinden emindiler.

Ancak 2 Eylül'de III. Ferdinand'a İspanyol kuzeni katıldı ve Nördlingen neredeyse iki gün sonra bir saldırıya uğradı.^[3] 4 Eylül'de düzenlenen bir savaş konseyinde Protestan komutanlar, şehrin kaybının politik etkisinin savaşı kabul etmenin askeri riskinden daha ağır bastığı konusunda anlaştılar. Johann von Scharffenstein komutasındaki 3,400 adam onlara yeni katılmış olmasına rağmen Horn yeni birliklerin de katılmasını istedi ancak bunlar bir hafta yürüme mesafesindeydi. Bernhard ise bekleyemeyeceklerini söyledi ve acil bir saldırı çağrısında bulundu. İspanyol takviyelerinin 7,000'den daha az olduğunu tahmin ediyorlardı fakat gerçek rakam 18,000'in üzerindeydi. Bu da Habsburg ordusunun toplamda 33,000'in üzerinde olduğu anlamına geliyordu. Bı ordu, çoğu daha önce İmparatorluk ordusunda savaşmış 8,000 kötü eğitimli Württemberg milisi dahil 26,000 kişilik Protestan ordusuyla karşı karşıya geldi.

Savaş

Üç Adımda Savaş
Adım 1: (Mavi) İsveç saldırısı, Ottavio Piccolomini liderliğindeki (kırmızı) İspanyol piyade ve Bavyera süvarileri tarafından püskürtülmeden önce Albuch'u ele geçirdi
Adım 2: İsveç-Alman piyadelerinin saldırıları püskürtülür; von Taupadel, İmparatorluk soluna karşı bir süvari saldırısı başlattı, ancak geri çekilmek zorunda kaldı
Adım 3: Horn geri çekilip Bernhard'ın sağ tarafını açığa çıkarırken, Hırvat süvarileri solda onu geride bıraktı; genel bir İspanyol-İmparatorluk ilerlemesi Protestan ordusunu bozguna uğrattı

5 Eylül sabahı, Protestan ordusu kampı bıraktı ve önce Ulm'e geri çekilirmiş gibi batıya yöneldi, ardından Nördlingen'in iki kilometre güneyindeki bir tepe hattını ele geçirmek için kırsalın diğer tarafına geçtiler.^[3] Saat 16.00 civarında, Bernhard komutasındaki öncü koruma, tepelerin batı kenarını tutan İspanyol ve İmparatorluk gözcüleriyle temasa geçti. Tecrübeli astları Matthias Gallas ve Kont Leganés geri çekilmeyi tavsiye etseler de iki Ferdinand yerinde kalma kararı aldılar ve savaş gece yarısından sonraya kadar devam etti. Habsburg güçleri bazı tepelerden kovuldu fakat kuşatılmalarını engelleyen anahtar konum olan Albuch'u elinde tuttu. Bu tepe Ottavio Piccolomini komutasındaki 6,600 İspanyol ve 1,500 Bavyera piyadesi koruyordu ve geceyi 14 toptan oluşan bir batarya için siperler ve mevziler kazarak geçirdi. 2,800 Bavyeralı süvariden oluşan bir müfreze, ordunun geri kalanını kuzeyden Nördlingen'e uzanan hatla doğrudan arkaya yerleştirdi. (Adım 1 haritasına bakınız.)^[3]

Saxe-Weimar Dükü Bernhard

Tedarik trenini korumak için Württemberg milislerinden ayrılarak Horn'un komutası altındaki piyadelerin büyük kısmını ve Scharffenstein liderliğindeki 4,000 süvari Albuch'u almakla görevlendirildi. Albuch'un alınması İmparatorluk-İspanyol kuvvetlerinin geri çekilmesi ve Nördlingen kuşatmasını bırakmaları zorunda kalmaları demekti. Aynı zamanda Bernhard'ın birlikleri İmparatorluk sağının dikkatini dağıtacaktı ancak çok geçmeden sayıca çok az olduğunu anladı ve dolayısıyla çarpışmalar sınırlı olarak kaldı. 6 Eylül sabahı saat 05.00'te İsveç topçuları Albuch'a ateş açtı ve ardından genel bir saldırı başladı, birinci dalga ağır kayıplarla püskürtülmesine rağmen kıdemli askerlerden oluşan ikinci dalga Bavyera piyadelerini ele geçirdi ve kısa bir süre sonra Horn'un büyük zafer kazandığı ortaya çıktı. Ancak, bir barut vagonu patlayarak İsveç askerlerinin kafasını karıştırdı ve İspanyol piyadeleri onları başlangıç konumlarına kadar geri itmek için bu olaydan faydalandı.^[1]

Horn, adamlarını topladı ve sonraki birkaç saat boyunca birkaç saldırı yaptı fakat bunların hepsi kıdemli İspanyol birimleri tarafından püskürtüldü (Adım 2 haritasına bakınız).^[1] Bernhard'ın, İmparatorluk ordusunun konumlarını korumaya zorlayan becerikli topçu kullanımına rağmen, üstün sayılı olmaları Leganes ve Gallas'ın Albuch'taki yoldaşlarını desteklemek için sürekli bir taze birlik yollamalarına izin verdi. Bernhard'ın piyadelerinden iki tugay saldırıya katıldı ancak tepeye ulaşamadan önce Bavyera süvarileri tarafından saldırıya uğradı, bu esnada von Tapupadel'in kendi komutasındaki İmparatorluk'a karşı saldırı bir süre sonra hatlarına geri dönmelerine zorlandı. Öğleye doğru Horn'un adamları Albuch'u ele geçirmek için 15 ayrı girişimde bulunduktan sonra bitkin düştüler ve geri çekilmeye başladılar.^[3]

Geri çekilmeleri Bernhard'ın diğer tepedeki piyadelerini açıkta bırakırken Hırvat hafif süvarileri aynı anda sol kanatta Horn'un adamlarının etrafını sardı. Bu baskı altında Protestan ordusu, onları bir araya getirme çabalarına rağmen dağıldı ve takip sırasında ağır kayıplar verdi (Adım 3 haritasına bakınız). Tedarik trenini koruyan 2,000 milis öldürüldü ve çoğu İmparatorluk ordusuna kayıtlı 4,000 kişi daha esir alındı. Daha önce Bavyera ordusunda kıdemli bir komutan olan Scharffenstein yakalandı ve daha sonra vatana ihanetten idam edildi; Horn da tutuklandı ve 1642'ye kadar rehin olarak kaldı.^[2] Tutsaklara ek olarak Protestanlar toplam 8,000 kayıp verdi, İmparatorluk-İspanyol ordusu ise sadece 3,500 kişi kaybetti. Bernhard ve von Taupadel birkaç gün sonra kalan 12,000 adamlarıyla Heilbronn'a ulaştı.^[3]

Sonrası

İki Ferdinand'ın Zaferi, Peter Paul Rubens (1635)

Nördlingen, "tartışmasız olarak savaşın en önemli muharebesi" olarak tanımlandı ve muharebeden sonra Güney Almanya'daki İsveç gücü tamamen yok edildi.^[2] İmparatorluk ordusu, Württemberg Dükalığı'nın çoğunu geri aldı ve Renanya'ya odaklandı. Bu sırada İsveç Şansölyesi Axel Oxenstierna, savaşı bitirmek için yerli rakiplerinden ve muhalefetten büyük baskı gördü. Aralık ayında iki ana müttefiki olan Saksonya ve Hesse-Darmstadt, İmparator Ferdinand ile daha sonra Mayıs 1635 Prag Antlaşması'nda resmileştirilen bir barış antlaşmasını müzakere etmeye başladı. Antlaşmanın şartları Heilbronn ve Katolik liglerinin fesdehilmesini öngörüyordu ve antlaşma genellikle Otuz Yıl Savaşları'nın öncelikle bir Alman dini çatışması olmaktan çıktığı nokta olarak görülüyor.^[4]

Almanya'daki anti-Habsburg ittifakının çöküşü Fransa'nın doğrudan savaşa dahil olmasına sebep oldu. Şubat 1635'te Kardinal Richelieu, İspanyol Hollandası'na ortak bir Fransız-Hollandalı taarruzunu kabul eden bir antlaşma imzaladı. Bu sırada Rohan Dükü Henri'nin komutasındaki bir Fransız ordusu, Mart ayında Valtellina'yı işgal ederek İspanyol Yolu'nu kesti. Bunu, Fransa'nın Nisan ayında İsveç ile yeni bir ittifak kurması ve Renenya'daki Saxe-Weimar Dükü Bernhard'ın 12,000 kişilik ordusunu finanse etmesi takip etti. Mayıs ayında Fransa, 1635-1659 yılları arasında süren Fransız-İspanyol Savaşı'nı başlatarak İspanya'ya resmen savaş açtı.

Kaynakça

^ ^a ^b ^c Lockhart, Paul Douglas; Guthrie, William P. (Ekim 2002). "Battles of the Thirty Years War: From White Mountain to Nordlingen, 1618-1635". The Journal of Military History. 66 (4): 1196. doi:10.2307/3093278. ISSN 0899-3718.
^ ^a ^b ^c Kamen, Henry (2008). Imperium hiszpańskie : dzieje rozkwitu i upadku. Bellona. OCLC 749625066.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g authpr., Wilson, Peter H. (Peter Hamish),. The Thirty Years War : Europe's tragedy. ISBN 978-0-674-24624-9. OCLC 1191904012.
^ Asch, Ronald G. (1997). "The Thirty Years War". doi:10.1007/978-1-349-25617-4.

[:0-1] Lockhart, Paul Douglas; Guthrie, William P. (Ekim 2002). "Battles of the Thirty Years War: From White Mountain to Nordlingen, 1618-1635". The Journal of Military History. 66 (4): 1196. doi:10.2307/3093278. ISSN 0899-3718.

[:1-2] Kamen, Henry (2008). Imperium hiszpańskie : dzieje rozkwitu i upadku. Bellona. OCLC 749625066.

[:2-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g authpr., Wilson, Peter H. (Peter Hamish),. The Thirty Years War : Europe's tragedy. ISBN 978-0-674-24624-9. OCLC 1191904012.

[4] Asch, Ronald G. (1997). "The Thirty Years War". doi:10.1007/978-1-349-25617-4.

[1]

[2]

[3]

[4]