Jovenel Moïse suikastı
Jovenel Moïse suikasti, Haiti devlet başkanı Jovenel Moïse'ye karşı kimliği belirsiz kişiler tarafında 7 Temmuz 2021 tarihinde (TSİ-07:00) gerçekleştirilmiş suikast girişimi.[1]
| Jovenel Moise suikastı | |
|---|---|
.jpg) Moise, 2019 | |
| Tarih | 7 Temmuz 2021 01:00 (Haiti yerel saati) |
| Hedef | Jovenel Moïse |
| Ölü | 1 |
| Yaralı | 1 |
| Şüpheliler | 28 paralı asker (Kolombiya uyruklu) |
| Sebep | Başkanlığı bırakmaması (şüphe) |
Olay 7 Temmuz 2021 çarşamba günü (UTC−04:00) saatinde Port-au-Prince'de bulunan evinde gerçekleştirilmiştir. 53 yaşındaki başkan olay yerinde can vermiş eşi Martine Moise ise yaralanmıştır. Olayın failleri hallen belirlenememiştir lakin Kolombiya uyruklu 28 kişiden oluşan paralı asker grubunun saldırdığına dair iddialar vardır.[2]
Soruşturma
değiştirEski Başbakan Laurent Lamothe yaptığı açıklamada, başkanın evinin olduğu bölgede genelde 100 koruma memurunun olduğunu belirtmiştir.[3] Fakat komşuların ve tanıdıkların ifadelerine göre olay günü evin etrafında sadece birkaç koruma memurunun olduğu söylenmiştir.[4] Haiti ulusal polis teşkilatının belirlemelerine göre ise olay anında evde 6 adet koruma bulunuyormuş. 2 korumanın haber vermek için muhbir olduğu geriye kalan 4 korumanın hiç direnmediğini belirlemiştir.[5] Polis incelemesine göre başkan olay anında saldırganları fark etmiş, yardım için polis yetkilerini aramış, fakat hiçbir yardım tam zamanında ulaşmamıştır. Saldırganlardan 7 kişinin başkanı öldürmeye çalıştığı ve 4 kişinin yatak odasından girdiği belirlenmiştir. Başkan öldürülmeden önce işkenceye maruz kalmıştır ve sonrasında silah ile öldürülmüştür. Vücudundan çıkarılan 12 adet mermi başkanın göğsüne, kollarına, sağ bacağına ve sol kalçasına isabet etmiştir.[6][7] Ayrıca grup lideri olay anında başkanı öldürdükten sonra Samsung Galaxy markalı bir cep telefonundan olayı organize edenlere göstermek için cesedin resimlerini çektiği belirlenmiştir.[8]
Başkanın eşi Martine Moïse göğsüne, ellerine, kollarına, kalçasına ve karnına isabet eden mermilerden dolayı ağır yaralanmıştır.[9] Martine polis ekiplerine verdiği ifadesinde, saldırganların önce odayı yağmaladıklarını, dosyaları aradıklarını ve en sonunda saldırganların kendisinin öldüğünü sanarak odadan ayrıldığını belirtmiştir.[10]
Şüphelilerden bazıları bir süre sonra çaldıkları belgelerin uyuşturucu kaçakçılığına karışan rüşvetçi kişilerin isimlerini içeren bir belge olduğunu itiraf etti.[11] Olay yerini inceleyen polis ekiplerine göre saldırganların Moise'nin evinde bulunan parayı çaldığı düşünülmektedir.[10][12]
Olay sırasında bahçıvanın kızı da evdeydi ve verdiği ifadesinde, saldırganların geldiğini fark edince kardeşinin odasında bulunan banyoya sakladığını bildirdi ve olaydan yara almadan kurtuldu. Fakat evde bulunan diğer iki hizmetçi ve bir bekçi saldırganlar tarafından fark edilerek bağlandılar, olay sonrası onlar da yara almadan kurtuldular.[13][14][15][16]
Olay yerinin civarında bölge sakinleri tarafından çekilen videoda; olay anında megafonla ABD Uyuşturucuyla Mücadele Dairesi mensubu olduğu iddia edilen ve İngilizce konuşan bir kişinin sesi duyulmaktadır, fakat saldırganlar bu teşkilatın mensubu değildir.[17] Geçici başbakan Claude Joseph yaptığı açıklamada; saldırganların askeri tüfek taşıdıklarını, İngilizce ve İspanyolca konuştuklarını belirtmiştir.[18] Saldırıyı görüntüleyen çevre sakinleri ifadelerinde saldırganların Moïse'nin korumasını etkisiz hale getirdiğini söylemiştir.[19]
Olay sonrası
değiştirToussaint Louverture Uluslararası Havalimanı olaydan hemen sonra 7 Temmuz günü tüm uçuşlara kapatıldı ve gelen uçaklar kalkış noktalarına iniş izni verilmeden gönderildi.[20]
Başkanın eşi Martine Moise Haiti'den Florida'da bulunan Fort Lauderdale Executive Havaalanı'na uçakla sevk edildi.[21] Geçici olarak başkanın yerine gelen Claude Joseph, Martine'nin durumunun stabil olduğunu açıklamıştır.[22] Tedavi olmak için Florida'ya gönderilen Martine, Miami Jackson Memorial Hastanesi'ne yatış yaptı.[23] Haiti'nin ABD'de bulunan büyükelçisi Bocchit Edmond Martine'nin durumunun stabil olduğunu ancak halen kritik sürecin devam ettiğini belirtti.[24]
ABD'nin insani gerekçelere dayanarak Haiti halkına vize vereceğine dair söylentiler çıkmıştır. Bu söylentilerin yayılmasının ardından onlarca Haitili vatandaş, Başkan Moïse suikastının yarattığı güvensizlik nedeniyle ABD'ye sığınma talebinde bulunmak için, 8 Temmuz'da Port-au-Prince'teki ABD Büyükelçiliği'nin önünde toplanmaya başlamışlardır.[25]
Suikast olayında sonra Haiti'de çete sayısı ve şiddetler artış göstermiştir.[26]
Beyaz Saray, Amerika hükûmetinin Federal Soruşturma Bürosu ve İç Güvenlik Bakanlığı'na bağlı üst düzey yetkilileri olayla ilgili olarak Haiti'ye yardım etmek üzere göndereceğini açıklamıştır. Kolombiya, Interpol'ün yanı sıra Haiti'ye yardım etmek üzere Ulusal İstihbarat Müdürlüğü başkanını ve Kolombiya Ulusal Polis Teşkilatı istihbarat direktörünü göndermiştir.[27]
Geçici Başbakan Claude Joseph, 7 Temmuz'da Birleşmiş Milletler'den ve Amerika Birleşik Devletleri'nden durum istikrara kavuşana kadar ülkesine barış gücü askerleri konuşlandırmasını talep etmiştir. Fakat üst düzey bir Amerikan hükûmet yetkilisi Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada şu anda Haiti'ye Amerikan askeri gönderme planlarının olmadığını söylemiştir.[27] Beyaz Saray Basın Sözcüsü Jen Psaki ise 12 Temmuz'da yaptığı açıklamada talebin halen incelenmekte olduğunu belirtmiştir.[28] Son olarak Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Joe Biden 15 Temmuz'da yaptığı açıklamada Haiti'ye Amerikan askeri konuşlandırma planlarının olmadığını belirtmiştir.[29]
Haiti'nin en güçlü çetesinin lideri ve G9 çete federasyonunun başkanı Jimmy Chérizier, yaptığı açıklamada 10 Temmuz'da cumhurbaşkanına yönelik suikastı Haiti'ye karşı "ulusal ve uluslararası bir komplo" olarak nitelendirip, cinayetin arkasında polis, muhalif politikacılar ve iş dünyasının olduğuna dair açıklamada bulunmuştur. Çetesinde bulunan adamlarını suikastı protesto etme çağrısında bulundu ve takipçilerine şiddet uygulanacağına dair uyarıda bulunan ve Haiti'nin siyah halkının iş sektörünün kontrolünü Suriye ve Lübnan kökenlilerden geri alma zamanının geldiğini de belirterek sözlerine ekledi.[30]
10 Temmuz'da Martine Moïse, Twitter hesabından sesli bir mesaj yayınlayarak Haiti'yi "yolunu kaybetmemeye" çağırmış ve ismi açıklanmayan kişileri demokratik bir iktidar geçişini engellemek amacıyla kocasına suikast düzenlemekle suçlamıştır.[31] 14 Temmuzda, iyileşme sürecinde hastane yatağında çekilen fotoğraflarını paylaşarak kendisini kurtaran doktorlara ve sağlık çalışanlarına teşekkür etti.[32] 17 Temmuzda taburcu olup Haiti'ye geri dönmüştür.[33]
Cumhurbaşkanı için cenaze töreni 23 Temmuz'da Cap-Haïtien yakınlarındaki aile mezarlığında yapılmış ve daha sonra defnedilmiştir.[34] Cenaze töreni gergin bir atmosferde gerçekleşmiştir. Yas tutanlardan bazılarının Haitili yetkililer ve siyasetçilerle tartışması polisin göz yaşartıcı gaz ve silah kullanmasına neden olmuş, yabancı diplomatlar ise cenazeyi erken terk etmiştir. Cenazeden bir gün önce protestocular yas tutanların cenazeye katılmasını engellemeye çalışmıştır.[35]
Daha sonra yeni başkan seçilen Ariel Henry, suikastın birinci yıldönümünde 7 Temmuz'u Haiti için ulusal tatil ilan etmiştir.[36]
Kaynakça
değiştir- ^ "Dünya siyasi tarihinde liderlere yönelik suikastlar". www.aa.com.tr. 21 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ "Kaynak1". 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ "Kaynak3". 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ Vyas, Kejal (11 Temmuz 2021). "Slain Haitian President's Security Was Lax, Neighbors Say". Wall Street Journal (İngilizce). ISSN 0099-9660. 13 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ "Kaynak5". 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ Beaumont, Peter; Phillips, Tom; Borger, Julian (8 Temmuz 2021). "Haiti president Jovenel Moïse assassinated by 'armed commando group'". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 6 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ LIBERATION; AFP. "Haïti : le président Jovenel Moïse assassiné par un commando". Libération (Fransızca). 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ "Kaynak8". 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ Stanwood, Janine (7 Temmuz 2021). "First Lady of Haiti Martine Moïse arrives in South Florida for treatment after being shot multiple times". WPLG (İngilizce). 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ a b Tiempo, Casa Editorial El (10 Ağustos 2021). "Víctor Pineda, el mercenario que mató a Moïse, según exmilitares presos". El Tiempo (spanish). 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ "K11". 18 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ "'They thought I was dead': Haitian president's widow recounts assassination". The Irish Times (İngilizce). 1 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ "While You Were Sleeping". While You Were Sleeping. 2008. doi:10.5040/9781350909465.
- ^ "Le président Jovenel Moïse a été criblé de balles, selon les minutes du constat légal . Le Nouvelliste". lenouvelliste.com (İngilizce). 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ "Haitian President Jovenel Moise assassinated by gunmen, state of emergency declared". France 24 (İngilizce). 7 Temmuz 2021. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ Phillips, Tom; Beaumont, Peter; Delone, Jean Daniel (9 Temmuz 2021). "Haiti police say 26 Colombians, two US-Haitians took part in Jovenel Moïse assassination". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ "The murder of Haiti's president will worsen the country's chaos". The Economist. ISSN 0013-0613. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "K18". 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "Everything we know about the Haiti leader's assassination". The Independent (İngilizce). 8 Temmuz 2021. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "Haiti - FLASH : Closure of the airport - HaitiLibre.com : Haiti news 7/7". www.haitilibre.com. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ Stanwood, Janine (7 Temmuz 2021). "First Lady of Haiti Martine Moïse arrives in South Florida for treatment after being shot multiple times". WPLG (İngilizce). 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "K22". 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "K23". 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2023.
- ^ "Haitian First Lady Martine Moïse Transferred To Miami's Jackson Memorial Hospital After Being Shot During Presidential Assassination - CBS Miami". www.cbsnews.com (İngilizce). 7 Temmuz 2021. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ Jiménez, Jesus (10 Temmuz 2021). "Haitians seeking exodus gather at U.S. Embassy after president's assassination." The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ Obert, Jessica. "Haitian president's killing fuels escalating fears, uncertainty". Al Jazeera (İngilizce). 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ a b "Haiti asks UN, US to send troops after president's assassination". Al Jazeera (İngilizce). 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "K29". 13 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ Constantino, Annika Kim (16 Temmuz 2021). "Biden says U.S. is not sending troops to Haiti after assassination of nation's president". CNBC (İngilizce). 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "K31". 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Haiti's assassinated president 'riddled with bullets', says wife". Al Jazeera (İngilizce). 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "Assassinated Haitian President Jovenel Moïse's wife shares photos of herself from hospital bed, says 'this pain will never pass'". Business Insider. 29 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "K34". 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "Slain Haiti President Jovenel Moise buried in hometown - UPI.com". UPI (İngilizce). Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ "K36". 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
- ^ Blaise, Murdith Joseph, Oldjy Francois, Juhakenson (8 Temmuz 2022). "July 7 declared national holiday in Haiti, marking first anniversary of Moïse assassination". The Haitian Times (İngilizce). 28 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.