Humoral Patoloji Teorisi
Humoral Patoloji Teorisi ya da Hıltlar Teorisi, Antik Yunan ve Roma tıpçıları ve filozoflarınca insan bedenini oluşturan ve hastalıkların ilişkilendirildiği dört bedensel unsura dayalı tıp teorisi.[1][2]
Ondokuzuncu yüzyıl tıp araştırmalarına kadar Avrupalı doktorlarca yaygın kabul görmüş bir teoridir. M.Ö. 4. yüzyılda Eski Yunan'da ortaya çıkan Aristo felsefesi, hastalıkların nedenlerini insan bedenindeki açık renkli safra, koyu renkli safra, kan ve mukusun bileşimindeki uyumsuzlukla açıklamaya çalışmıştır. Hipokrat'ın hümoral patolojisinin temelini, eski Mısır'a kadar gitmekte olan ahlât-ı erbaa oluşturmaktadır. Mısırlı hekimler, hastalık sebebi olarak bünyedeki kan, balgam, kara safra ve sarı safradan ibaret dört sıvının kirlenmesini gösterirlerdi. Bundan dolayı tedavide kirli sıvıların boşaltılması (kan almak, müshil vermek vb.) yoluna gidilirdi. Eski Yunan'da Hipokrat (m.ö. V. asır) ahlat nazariyesini geliştirmiş ve bu anlayış XIX. yüzyıla kadar tesirini sürdürmüştür. Tabiat alemindeki oluşma ve bozulmayı meydana getiren dört unsurun insan bedenindeki karşılığı olarak düşünülen dört sıvı Hipokrat'ın hümoral patolojisinin temelini teşkil etmiştir. Böylece "Hümoral patoloji" düşüncesi doğmuştur. İslam tıbbı da Antik Yunan'da doğmuş olan bu tıp teorisini büyük ölçüde benimsemiş ve geliştirmiştir. İslam tıp teorisinde Humoral Patoloji Teorisi'nin genel unsurları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.[3]
| Dört Unsur | Hava | Ateş | Toprak | Su |
|---|---|---|---|---|
| Dört Hılt (sıvı) | Kan | Sarı safra | Kara safra | Balgam |
| Organı | Kalp-Akciğer | Karaciğer-Öd | Dalak-Mide | Beyin |
| Mevsimi | İlkbahar | Yaz | Sonbahar | Kış |
| Yaş dönemi | Çocukluk | Gençlik | Erişkinlik | İhtiyarlık |
| Fiziksel özelliği | Nemli-Sıcak | Kuru-Sıcak | Kuru-Soğuk | Nemli-Soğuk |
| Rengi | Kırmızı | Sarı | Siyah | Beyaz |
| Tadı | Tatlı | Acı | Ekşi | Tuzlu |
| Zamanı | Sabah | Öğle | İkindi | Akşam |
| Karakteri | Sıcakkanlı | Öfkeli | İçine kapanık | Soğukkanlı |
| Burcu | İkizler-Boğa-Koç | Başak-Aslan-Yengeç | Terazi-Akrep-Yay | Balık - Kova-Oğlak |
| Musiki makâmı | Şehnâz Isfahân Nevâ | Rast Hicaz Büzürk | Irak Bûselik Zengûle | Hüseynî Uşşâk Nevrûz |
| Tedavisi | Kuru, Sıcak İlaçlar | Nemli, Soğuk ilaçlar | Nemli, Sıcak İlaçlar | Kuru, Sıcak İlaçlar |
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Doç. Dr. Duran CANKÜL, Hilal AYVALI (2020). "Gastronomi Trendlerinden Biri Olarak Terapötik Beslenme ve Hıltlar Teorisi". Türk Turizm Araştırmaları Dergisi. 23 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2024.
- ^ Ali Haydar Bayat (2006). Osmanlı Tıbbında Cinsellik ve Ali Bin İshak’ın Bâhnâmesi.
- ^ "Patoloji Dernekleri Federasyonu". web.archive.org. 12 Mart 2008. 12 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2024.