Huế

Hué Anıt Kompleksi
UNESCO Dünya Mirası
	<img src="//up.wiki.x.io/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Hue_Vietnam_Citadel-of-Hu%E1%BA%BF-01.jpg/250px-Hue_Vietnam_Citadel-of-Hu%E1%BA%BF-01.jpg" decoding="async" width="250" height="167" class="mw-file-element" data-file-width="3833" data-file-height="2555">
Konum	<img alt="" src="//up.wiki.x.io/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Vietnam.svg/23px-Flag_of_Vietnam.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> Vietnam
Kriter	Kültürel: iv
Referans	678
Tescil	1993 (17. oturum)
Bölge	Asya-Pasifik

Hué
Hué
Şehir
	Hué şehri
	Şehir görünümü
	Hué Hué'nın Vietnam'daki konumu
Ülke	Vietnam
Bölge	Kuzey Merkez Sahili
İl	Thừa Thiên Huế
Yüzölçümü
• Toplam	72 km²
Nüfus (2018)
• Toplam	455.230
• Yoğunluk	6325/km²
Zaman dilimi	UTC+07.00 (ICT)
	Resmî site; www.huecity.gov.vn

Hué, Vietnam'ın Thừa Thiên Huế ilinin merkezi olan şehirdir. Şehir, ülkenin orta kesiminde Kuzey Merkez Sahili'nde Parfüm Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 72 km² olan şehrin nüfusu 2018 yılı itibarı ile 455.230'dur.

Hué, idari olarak 27 semte ayrılmaktadır. Hué, 1802 ve 1945 yılları arasında Nguyen Hanedanı yönetiminde bulunan Vietnam'a başkentlik yapmıştır. Eski bir yerleşim yeri olan Hué, anıtlarıyla ve mimarisiyle tanınmaktadır. Hue Anıtları Kompleksi, 1993 yılında UNESCO'nun Dünya Mirasları Listesi'ne girmiştir.

Tarihçe

Huế, 17. ve 19. yüzyıllar arasına, Güney Vietnam'da hüküm süren feodal bir hanedan olan Nguyen Hanedanı'nın başkenti olarak öne yükseldi. 1775 yılında Trihn Sâm zaptedilince Phu Xuân olarak tanındı. 1802 yılında Gia Long'un sonraki imparatoru Nguyễn Phúc Ánh, Vietnamın tamamında etkinlik kurmayı başardı. Böylece Hué ulusal başkent oldu.^[1]

Huế, İmparator Bảo Đại'nin çekilip komünist hükûmetin kuzeydeki Hà Nội (Hanoi)'de kurulduğu 1945 yılına dek başkent olarak kaldı.^[2] Bảo Đại, 1949 yılında Fransız kolonicilerin yardımıyla, komünistler tarafından rasmi olarak tanınmamasına ve Vietnamlıların tamamının kabulünü almamasına rağmen devlet başkanlığını ilan ederken güneyde bulunan Sài Gòn (Saigon)'u kendisine başkent olarak seçti.^[3]

Vietnam Savaşı sırasında, Güney Vietnam'ı, Kuzey Vietnam'dan ayıran sınır Hue'ye çok yakın olacak şekilde çizilmişti. Böylece savaş yıllarında Hué, Güney Vietnam'da kalmış oluyordu.

Hue Savaşı'nda, 1968 yılındaki Tet Saldırısı'nda Hue şehri büyük ve önemli yaralar aldı. Tarihe geçecek olan Hue Katliamı'ndan sonra keşfedilen düzinelerce toplu mezarda, yaklaşık 6000 sivilin ve savaş esirinin gömülü olduğu belirlendi.^[4] Mezarların incelenmesiyle birlikte, kurbanların; bağlı, işkence görmüş ve kimi zaman canlı canlı gömüldüğü ortaya çıktı.^[5] Hue; sadece demografik ve psikolojik olarak değil, aynı zamanda yapısal olarak da zarar gördü. Şehirdeki tarihî değeri çok yüksek olan binalar Amerikan bombaları altında kaldı.^[6]

Savaşın sonuçlanmasıyla birlikte, Hue'nin pek çok tarihî yapısı ihmal edilmişti. Çünkü bu yapılar yıkılan feodal rejimin, yani Nguyễn Hanedanı yönetiminin kalıntıları gibi görülüyordu. Bu yapıların yıkılması ise yeni rejimin zaferi gibi kabul edilmişti. Nitekim Vietnam Komünist Partisi doktrini Nguyễn Hanedanı'nı feodal ve gerici ilan ediyordu. Politik düzenin değişmesinden sonra, günümüze kadar ancak bazı tarihî alanlar ve tarihî yapılar restore edilebilmiştir.

Coğrafya ve iklim

İklim diyagramı: Huế
O	Ş	M	N	M	H	T	A	E	E	K	A
181 24 21	91 25 21	68 27 23	62 31 26	93 33 28	97 34 29	53 34 29	148 34 28	469 31 26	706 29 25	655 26 23	391 23 21
sıcaklık (°C) • yağış (mm)

Hue şehri Parfüm Nehrinin kıyısında, Biển Đông'un birkaç mil içerisinde konumlanmıştır. Hue, başkent Hanoi'nin yaklaşık 700 km güneyinde ve ülkenin en büyük şehri olan ve eskiden Saigon olarak bilinen Hồ Chí Minh City' nin yaklaşık 1100 km kuzeyinde bulunmaktadır.

Vietnamın sahil merkezli konumu sebebiyle Hue şehri Muson rüzgarlarına maruz kalır. Hue, yağışlarının çoğunu Ekim ve Aralık ayları arasında kuzeydoğu'dan esen muson rüzgarlarından alır. Şehrin en kuru dönemi mart ve nisan aylarıdır; ama yağmur bu aylarda da düşebilir.Hue'ye düşen ortalama yıllık yağış miktarı 3000 mm'dir ve bu miktar Hue'yi Asya'nın en nemli şehirlerinden biri yapar.^[7]

Tarihî anıtlar

Hue, UNESCO'nun Dünya Mirasları Listesinde yer kazanmış tarihi anıtlarıyla ünlüdür.^[8] Nguyễn İmparatorluğunun tahtı, Parfüm Nehrinin kıyısında duvarlarla çevrili geniş bir alan kaplayan Hue Kalesi'ydi. Kalenin içerisi yalnızca imparatora ve onun cariyelerine açık olan bir yasak şehirdi. Yasağı çiğnemenin cezası ise ölümdü. Günümüzde yasak şehrin kalıntıları yeniden yapılanma çalışmalarının ilerlemesine rağmen tarihî cazibesini korumaktadır.

Parfüm Nehri kıyılarında sayısız anıt, birkaç imparator mezarı ve Minh Mạng Anıtı, Khải Định Kulesi¹, Tự Đức Anıtı gibi tarihî yapılar bulunmaktadır. Ayrıca şehrin resmî sembolü olan Thien Mu Pagoda², Hue'deki en büyük pagodadır.^[9]

Parfüm Nehri'nin güney kıyılarında bir dizi Fransız tarzı bina bulunur. Bunlar arasında Vietnam'ın en eski lisesi olan Quoc Hoc Lisesi ve Hai Ba Trung Lisesi de bulunmaktadır. Hue Kraliyet Güzel Sanatlar Müzesi sanatsal ve kültürel yönden Hue için değerli olan pek çok koleksiyonu sergilemektedir.

Hue Kalesi ve bayrak direği
Thien Mu Pagoda'sı²
Tu Hieu Pagoda'sı

Hue Mutfağı

Hue mutfağı Vietnam mutfağı ile paraleldir fakat iki mutfak kültürü arasındaki en büyük fark Hue'deki vejetaryen beslenme oranıdır. Hue şehrinin pek çok köşesine vejetaryen lokantalar açılmıştır. Hue halkının vejetaryen beslenme geleneği ve Budist inançları doğrultusunda yılın iki ayı vejetaryen beslenmeleri, vejetaryen lokantaların yayılımını hızlandırmıştır.

Hue yemeklerinin bir diğer özelliği ise, Vietnam'ın diğer bölgelerine göre daha küçük miktarlarda servis edilmesidir. Ayrıca diğer şehirlerden farklı olarak Hue yemekleri çok baharatlı olur.^[10]

Kardeş şehirler

Kaynakça

^ Woodside, Alexander (1988). Vietnam and the Chinese model: a comparative study of Vietnamese and Chinese government in the first half of the nineteenth century. Harvard Univ Asia Center. p. 127. ISBN 978-0-674-93721-5.
^ Boobbyer, Claire; Spooner, Andrew; O'Tailan, Jock (2008). Vietnam, Cambodia & Laos. Footprint Travel Guides. p. 122. ISBN 978-1-906098-09-4.
^ Stearns, Peter N.; Langer, William Leonard (2001). The Encyclopedia of world history: ancient, medieval, and modern, chronologically arranged. Houghton Mifflin Harcourt. p. 1036.
^ Anderson, David L. The Columbia Guide to the Vietnam War. 2004, page 98-9
^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010.
^ İngilizce vikipedi Huế maddesi
^ Ishizawa, Yoshiaki; Kōno, Yasushi; Rojpojchanarat, Vira; Daigaku, Jōchi; Kenkyūjo, Ajia Bunka (1988). Study on Sukhothai: research report. Institute of Asian Cultures, Sophia University. p. 68.
^ Along the world heritage path: Hue^{[ölü/kırık bağlantı]}. Thanh Nien News. December 12, 2005.
^ Pham, Sherrise; Emmons, Ron; Eveland, Jennifer; Lin-Liu, Jen (2009). Frommer's Southeast Asia. Frommer's. p. 318. ISBN 978-0-470-44721-5.
^ Ngoc, Huu; Borton, Lady (2006). Am Thuc Xu Hue: Hue Cuisine. Vietnam.
^ "شهرهای بندر انزلی و هوء در ویتنام خواهر خوانده شدند". www.aftabir.com (Farsça). aftabir. 19 Temmuz 2004. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
^ "Jumelages et coopérations" (Fransızca). 1 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
^ ^a ^b "Hue, Vietnam". Sister Cities International. 23 March 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 October 2020.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Huế ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Resmî site

Vikigezgin'de :en:Hue ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.

[1] Woodside, Alexander (1988). Vietnam and the Chinese model: a comparative study of Vietnamese and Chinese government in the first half of the nineteenth century. Harvard Univ Asia Center. p. 127. ISBN 978-0-674-93721-5.

[2] Boobbyer, Claire; Spooner, Andrew; O'Tailan, Jock (2008). Vietnam, Cambodia & Laos. Footprint Travel Guides. p. 122. ISBN 978-1-906098-09-4.

[3] Stearns, Peter N.; Langer, William Leonard (2001). The Encyclopedia of world history: ancient, medieval, and modern, chronologically arranged. Houghton Mifflin Harcourt. p. 1036.

[4] Anderson, David L. The Columbia Guide to the Vietnam War. 2004, page 98-9

[5] "Arşivlenmiş kopya". 15 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010.

[6] İngilizce vikipedi Huế maddesi

[7] Ishizawa, Yoshiaki; Kōno, Yasushi; Rojpojchanarat, Vira; Daigaku, Jōchi; Kenkyūjo, Ajia Bunka (1988). Study on Sukhothai: research report. Institute of Asian Cultures, Sophia University. p. 68.

[8] Along the world heritage path: Hue^{[ölü/kırık bağlantı]}. Thanh Nien News. December 12, 2005.

[9] Pham, Sherrise; Emmons, Ron; Eveland, Jennifer; Lin-Liu, Jen (2009). Frommer's Southeast Asia. Frommer's. p. 318. ISBN 978-0-470-44721-5.

[10] Ngoc, Huu; Borton, Lady (2006). Am Thuc Xu Hue: Hue Cuisine. Vietnam.

[11] "شهرهای بندر انزلی و هوء در ویتنام خواهر خوانده شدند". www.aftabir.com (Farsça). aftabir. 19 Temmuz 2004. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.

[12] "Jumelages et coopérations" (Fransızca). 1 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.

[sci-13] "Hue, Vietnam". Sister Cities International. 23 March 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 October 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]