Herodot
Herodot veya Herodotos (Antik Yunanca: Ἡρόδοτος, romanizasyon: Hēródotos; d. MÖ 484 – ö. MÖ 425), Ahameniş İmparatorluğu'nun bir parçası olan Karya bölgesinden (günümüzde Bodrum, Türkiye), Yunan şehri Halikarnassos'ta doğmuş bir Yunan tarihçi, coğrafyacı ve yazardır. Sonradan (günümüzde Calabria) Magna Graecia (Güney İtalya)'daki Thurii vatandaşlığına geçmiştir. Yunan-Pers Savaşları'nın ayrıntılı bir anlatımı olan Tarihler'i yazmasıyla tanınır. Herodot, tarihi olayların sistematik araştırmasını yapan ilk tarihçiydi. Antik Roma'da, ünlü Romalı hatip Cicero'nun ona verdiği[2] Tarihin Babası (Latince: Pater Historiae) unvanıyla anılmış ve tanınmıştır.
Herodot Ἡρόδοτος | |
|---|---|
.jpg) Herodot'un M.Ö. 4. yüzyılın ilk yarısında, Yunanlar tarafından yapılmış orijinal bir mermer büstü. M.S. 2. yüzyılda Romalılar tarafından kopyalanmıştır. | |
| Doğum | M.Ö. 484[1] Halikarnassos, Karya, Küçük Asya, Pers İmparatorluğu |
| Ölüm | M.Ö. 425[1] (yaklaşık 60 yaşında) Thurii, Calabria veya Pella, Makedonya |
| Meslek | Tarihçi, coğrafyacı, yazar |
| Tanınma nedeni | Tarihler |
| Ebeveyn(ler) | Lyxes (babası) Dryotus (annesi) |
| Akraba(lar) | Theodorus (kardeşi) Panyassis (amcası veya kuzeni) |
Herodot'un Tarihler adlı eserinin temel konusu, Pers İmparatorluğu ile Antik Yunan kent devletleri arasında MÖ 499 ila MÖ 449 yılları arasında yapılan Pers-Yunan savaşlarıdır.
Yaşamı
değiştirHerodot, günümüzde Bodrum yerleşimi olan Halikarnas'da doğdu. Tiran Lygdamis tarafından sürülmesi üzerine, gençliği o zaman bilinen dünyanın birçok yerine yaptığı gezilerle geçmiştir. Uzun süre Atina'da yaşayan Herodot'un Mısır'a gidip Assuan'a kadar indiği, Mezopotamya'yı, Filistin'i, Güney Rusya'yı gördüğü, Afrika'nın kuzey kıyılarında bulunduğu sanılmaktadır. Yaşlılığında İtalya'daki Thurii adlı Yunan kolonisine çekilmiş, kendisine "Tarihin Babası" olma ününü kazandıran eserini yazmıştır.
Eseri üzerine bir yorum
değiştirBirincisi yazarın doğumundan önce, ikincisi de çocukluğunda geçen Pers-Yunan Savaşları Herodot Tarihi'nin asıl konusu olmakla birlikte, bu eser yalnızca bir tarih kitabı değildir. Eski Yunan'ın bu ilk nesir sanat eseri, aynı zamanda çeşitli ulus ve ülkeler üstüne, efsaneyle karışık coğrafi ve sosyolojik bilgiler de veren bir hazinedir. Herodot, eserinde bize kendisinin Yunan ve Atina değerlerine bağlılığını sezdirmekle birlikte, olağanüstü bir hoşgörü ve tarafsızlık duygusuna sahip olduğunu da gösterir.
Herodot Tarihi yazılışından yüzyıllar sonra, Hellenistik dönemde bir İskenderiyeli yayıncı tarafından büyük ustalıkla dokuz kitaba bölünmüştür. Bu dokuz kitap üçer üçer Pers-Yunan ilişkileri açısından anlamlı bölümler meydan getirmektedir. İlk üç kitap Asya'da, ikinci üç kitap Avrupa'da, üçüncü üç kitap da Yunanistan'da geçen olayları hikâye etmekte; ilk üç kitapta Farslar ağır basmakta, son üç kitapta Yunanların Thermopylae yenilgisinden sonra, Salamis, Platea Muharebesi ve Mycale zaferleri anlatılmaktadır. Perslerin İskitye ve İyonya yenilgileri, Yunanların Marathon yenilgisi. Pers hükümdarları bakımından; ilk üç kitapta Kyros ve Kambyses ile I. Darius'un başa geçişi, ikinci üç kitapta I. Darius, üçüncü üç kitapta da I. Serhas istilası hakkında bilgi toplayıp, ilkin bu kitapların son üçünü yazdığı, baştaki altı kitabı ise daha sonra hazırladığı anlaşılmıştır.
Eserin tenkiti
değiştirHerodot, belirtildiği gibi, antik Romalı siyaset adamı ve tarihçi Cicero'dan itibaren "Tarihin Babası" olmakla tanınmakla beraber, antik çağlardan itibaren de eseri ve işlediği konulara tutumu üzerinde büyük tenkitlere uğramıştır ve Herodot'a bir diğer lakap olarak "Yalanların Babası" adı da verilmiştir. Herodot, antik çağ yazarlarından beri, yanlılığı, yaptığı hatalar ve intihalciliği dolayısıyla eleştirilmiştir. Örneğin, Roma İmparatoru Septimius Severus döneminde çok ün kazanan ve imparator Elagabalus dönemi sonuna kadar yaşamış olan ünlü Romalı yazar ve retorik (belagat) hocası Claudius Aelianus (d. yak. 175 - ö. yak. 235) zamanımıza gelebilen "Varia Historiae (Çeşitli öyküler)" adlı eserinde Herodot'u "yalancı" olmakla nitelemiş ve kavramsal olarak oluşturduğu "takdis edilmişler adası"nda Herodot'un yeri olmadığını açıkça belirtmiştir. Birçok modern tarihçiler ve filozoflar, özellikle tarihin objektif olmasını kabul edenler tarafından bu tenkitler kabul edilmemekle beraber, bu kritik fikirler modern düşünürler arasında hala da tutulmaktadır. Bunlardan bazıları Herodot'u kaynaklarını icat etmekle, yaptığı gezileri abartmakla ve bu abartmalar ve icatların gerçek olmadığını bile bile onlara eserinde gerçekliklerine inanırmış gibi önemli yer vermekle itham etmektedirler.[3] Gerçekten eserinde görülen kendine ün kazandıran birçok hallerde Herodot belli bir olay veya süreç hakkında gerçeği bilmiyorsa veya kendine bildirilen sıkıcı gerçekler kendi fikir ve inançlarına uymuyorsa, o olay veya süreç hakkında birkaç değişik alternatif vermekte ve bunlardan hangisinin kendi fikrine göre daha olası olduğunu bildirmektedir.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b "Herodotus" 7 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Columbia Encyclopedia, URL erişim tarihi: 11 Eylül 2008.
- ^ de Legibus 1.1.5
- ^ Pipes, David, "Herodotus: Father of History, Father of Lies (Herodot: Tarihin Babası, Yalanların Babası)", [1] 27 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,(İngilizce) erişim tarihi 18.4.2009
Bibliyografya
değiştir
|
Commons'ta dosyalar |
|
Vikisöz'de alıntılar |
- Herodot (Türkçeye çeviren: Perihan Kuturman) (1973) Herodot Tarihi, İstanbul: Hürriyet Yayınları