Vikipedi

Hamide Bânû Begüm

Babür imparatoriçesi

Hamida Bânû Begüm (Farsça: حمیده بانو بیگم; y. 1527 - 29 Ağustos 1604) ikinci Babür imparatoru Hümâyun Şah'ın konsort kraliçesi ve halefi üçüncü Babür imparatoru Ekber Şah'ın annesidir.[1][2] Kendisine oğlu Ekber tarafından Meryem Makani (çev. 'Meryem ile birlikte yaşamak') ünvanı verilmiştir.[3] Ayrıca Ekber'ın saltanatı sırasında Padişah Begüm unvanını da taşıyordu.[4]

Hamide Bânû Begüm
Babür İmparatorluğu konsort kraliçesi
Babür İmparatorluğu Ana kraliçesi
Hamide Bânû Begüm'ün 19. yüzyıl sanatsal portresi
Padişah Begüm
Önce gelenBega Begüm
Sonra gelenSaliha Bânû Begüm
Doğumy. 1527
Ölüm29 Ağustos 1604
Agra, Babür İmparatorluğu (Günümüzde Hindistan)
DefinHümayun Türbesi, Delhi
Eş(ler)i
Hümâyun Şah
(e. 1541; ö. 1556)
Çocuk(lar)ıEkber
İki kız çocuğu
BabasıŞeyh Ali Ekber Cami
AnnesiMaah Afroz Begüm
DiniŞiilik
İmza

Aile

değiştir

Hamide Bânû Begüm, y. 1527 yılında Fars kökenli bir ailede doğmuştur.[5] Babası Şeyh Ali Ekber Cami, Şii olup ilk Babür imparatoru Babür'ün en küçük oğlu olan Babür prensi Hindal Mirza'nın hocasıdır. Ali Ekber Cami, aynı zamanda Ahmed Cami Zinda-fil'in soyundan gelen Mian Baba Dost olarak da bilinirdi. Hamide Bânû'nun annesi, Sind'in Paat kentinde Ali Ekber Cami ile evlenen Maah Afroz Begüm'dü. Soyundan da anlaşılacağı üzere Hamide dindar bir Müslümandı.[6]

Hümâyun ile görüşme

değiştir

Hümâyun ile henüz on dört yaşındayken Mirza Hindal'ın evine sık sık gittiğinde, annesi Dildar Begüm'ün (Babür'ün karısı ve Hümâyun 'un üvey annesi) Alwar'da verdiği bir ziyafette tanışmıştır. Hümâyun, Delhi'den göç ettikten sonra, Delhi'de Afgan yönetimini yeniden kurma hırsı olan Şir Şah'ın orduları yüzünden sürgündeydi.[6]

Hümâyun'un Hamide Bânû Begüm ile evlenmesi için müzakereler sürerken, hem Hamide hem de Hindal, muhtemelen birbirleriyle ilişki içinde oldukları için, evlenme teklifine şiddetle karşı çıktılar.[7] Hamide'nin Hindal'a aşık olması muhtemel görünüyor, ancak bunun için sadece dolaylı kanıtlar var.[7] Hindal'ın kız kardeşi ve Hamide'nin yakın dostu olan Gulbadan Begüm, Hümayun-nâme adlı kitabında, Hamide'nin o günlerde sık sık ağabeyinin sarayında, hatta anneleri Dildar Begüm'ün sarayında görüldüğünü belirtmektedir.[8]

Hamide, imparatorla görüşmeyi ilk başta reddetti; ancak kırk günlük bir takipten sonra ve Dildar Begüm'ün ısrarı üzerine onunla evlenmeyi kabul etti. Hümâyûnnâme'deki ilk isteksizliğine atıfta bulunuyor,[9]

“ Ben biriyle evleneceğim; ama bu kişi, elim yakasına dokunabileceğim biri olsun, eteğine uzanamayacağım biri değil. ”

Evlilik

değiştir
 
Genç Ekber annesini tanır. Ekbernâme'den bir çizim.

Evlilik, kendisi de tutkulu bir astrolog olan ve usturlabını kullanan İmparator'un seçtiği bir günde, Eylül 1541'in (Cemaziyelevvel 948 Hicri) bir Pazartesi günü öğle vakti, Sind'in Dadu Bölgesi'ndeki Patr'de (Paat olarak bilinir) gerçekleşti. Böylece, ilk eşi ve baş eşi olan Bega Begüm'den (daha sonra Hac'dan sonra Hacı Begüm olarak bilinir) sonra onun ikinci eşi oldu.[2][10][11] Bu evlilik, savaş zamanlarında rakip Şii gruplardan yardım aldığı için Hümâyun için "siyasi açıdan faydalı" oldu.[9]

Çölde tehlikeli bir yolculuktan bir yıl sonra, 22 Ağustos 1542'de, o ve İmparator Hümâyun, Rana Prasad'ın (bir Hindli Sodha Rajput) yönettiği, küçük bir çöl kasabası olan Umerkot'a ulaştılar ve Rana onlara sığınma hakkı verdi. İki ay sonra, 15 Ekim 1542'de (Recep ayının dördüncü günü, 949 H.) sabahın erken saatlerinde, geleceğin imparatoru Ekber'i doğurdu; ona, Hümâyun'un Lahor'da rüyasında duyduğu isim verildi - İmparator Celaleddin Muhammed Ekber.[12][13][14][15][16]

İlerleyen yıllarda, hâlâ kaçak olan kocasını takip etmek için pek çok zorlu yolculuğa çıktı. İlk olarak, Aralık ayının başlarında, yeni doğan bebeğiyle birlikte on veya on iki günlük bir yolculuğun ardından Jūn'daki kampa gitti. Daha sonra 1543'te, hedefi Kandehar olan Sind'den tehlikeli bir yolculuk yaptı; ancak bu yolculuk sırasında Hümayun, "çöl ve susuz çoraklık"tan geçerek Şal-mastan'dan aceleyle kaçmak zorunda kaldı. Küçük oğlunu geride bırakarak kocasıyla birlikte İran'a gitti, burada atası Ahmed-i Cami'nin türbesini ve Safevî Hanedanı'nın çıkış yeri olan İran'ın Erdebil şehrindeki Şii türbesini ziyaret ettiler ve bu durum onlara sonraki yıllarda çok yardımcı oldu. 1544'te Herat'ın 93 mil güneyindeki Sabzawar'daki bir kampta iki kız çocuğu doğurdu; ancak çocukları İran'dan dönüş yolculuğunda öldü.[17] Daha sonra İran Şahı I. Tahmasb'ın Hümayun'a verdiği orduyla İran'dan döndü ve Kandehar'da Dildar Begüm ve oğlu Mirza Hindal'la buluştu. Böylece oğlu Ekber'i ancak 15 Kasım 1545'te (10 Ramazan 952 H.) tekrar görebildi: Genç Ekber'in bir grup kadın arasında annesini tanıdığı sahne, Ekber'in biyografisi olan Ekbernâme'de canlı bir şekilde resmedilmiştir. 1548'de o ve Ekber, Hümayun'a Kâbil'e kadar eşlik ettiler.[16]

Ekber'in saltanatı

değiştir
 
Ekber'in annesi tekneyle Agra'ya gider. Ekbernâme'den bir çizim.

Ekber'in saltanatı sırasında, saray hanımlarının, bir suçlunun affını istemek için mahkeme işlerine karıştığı birçok örnek vardır. Devlet suçlularının affedilmesini sağlamak için nüfuzunu kullanmıştır.[18]

Bu arada Şir Şah Suri, Mayıs 1545'te öldü ve ardından oğlu ve halefi İslam Şah da 1554'te ölmüş ve Suri hanedanlığı yönetimi dağılmıştır. Kasım 1554'te Hümayun Hindistan'a doğru yola çıktığında Kâbil'de kalmıştı. 1555'te Delhi'nin kontrolünü ele geçirmesine rağmen, dönüşünden bir yıl sonra, 1556'da 47 yaşındayken Delhi'deki Purana Qila'daki kütüphanesinin merdivenlerinden düşerek ölmüş ve geride imparatorluğun en büyük imparatorlarından biri olacak olan on üç yaşındaki varisi Ekber Şah'ı bırakmıştır. Hamide Bânû, Ekber Şah'a saltanatının ikinci yılında, 1557 yılında Kabil'den katıldı ve ondan sonra onunla birlikte kaldı, en önemlisi Ekber Şah'ın 1560 yılında reşit olmasıyla, Babür bakanı Bayram Han'ın devrilmesi olmak üzere çeşitli vesilelerle siyasete müdahale etmiştir.[16]

 
Prens Salim'in doğumunu anlatan Cihangirnâme'den tablo. Hamide Bânû, gelini ve Prens Salim'in annesi Meryem-uz-Zamanî'nin yanında oturuyor.

Sonraki yıllarda torunu Şehzade Hanım'ı büyütmüştür.[19]

Ölüm ve sonrası

değiştir
 
Delhi'deki Hümayun Türbesi'nin yan odasında bulunan Hamide Bânû Begüm'ün, Dârâ Şükûh ve diğerlerinin anıt mezarları.

29 Ağustos 1604'te (19. Şehriyar, 1013 H. ) Agra'da vefat ettikten sonra, oğlu Ekber'in ölümünden bir yıl önce ve kocası Hümayun'un ölümünden yaklaşık yarım asır sonra Hümayun'un Türbesi'ne gömülmüştür. Yıllar boyunca oğlu Akbar tarafından büyük saygı gördüğünü kaydeden İngiliz gezgin Thomas Coryat, Ekber'in Lahor'dan Agra'ya yaptığı yolculuklardan birinde onun palankenini nehrin karşısına bizzat taşıdığını aktarıyor. Daha sonra geleceğin imparatoru Cihangir olan Prens Salim babası Ekber Şah'a karşı isyan ettiğinde torununun davasını üstlendi ve Salim'in komplo kurup Ekber Şah'ın gözdesi veziri Ebü’l-Fazl'ı öldürtmesine rağmen, bundan sonra bir uzlaşma sağlandı. Ekber, başını ve çenesini yalnızca iki kez tıraş etti, biri üvey annesi Jiji Anga'nın ölümünde, diğeri ise annesinin ölümünde.[20][21][22][kaynak doğrulanamadı]

Ekber tarafından 'masumiyetin timsali' olarak kabul edilen Meryem ile birlikte yaşayan kendisine 'Meryem-makānī' ünvanı verildi.[23] Oğlu Ekber ve torunu Cihangir'in saray kayıtlarında kendisinden "Hazret" diye söz edilir. Hayatının ayrıntıları, Hümâyun'un kız kardeşi Gülbeden Begüm tarafından yazılan Hümâyûnnâme'de[24][25] ve oğlu Ekber'in saltanatı sırasında yazılan Ekbernâme ve Ayn-ı Ekberî'de de bulunmaktadır.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Lal, Muni (1986). Shah Jahan (İngilizce). Vikas Publishing House. s. xv. ISBN 9780706929294. 
  2. ^ a b The Humayun Nama: Gulbadan Begum's forgotten chronicle 28 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yasmeen Murshed, The Daily Star, 27 June 2004.
  3. ^ Findly, Ellison Banks (1993). Nur Jahan, empress of Mughal India. New York: Oxford University Press. s. 94. ISBN 9780195360608. 
  4. ^ Dr. B. P. Saha. Begams, concubines, and memsahibs. Vikas Pub. House. s. 20. 
  5. ^ Truschke, Audrey (1 Mart 2016). Culture of Encounters: Sanskrit at the Mughal Court (İngilizce). Columbia University Press. ISBN 978-0-231-54097-1. 
  6. ^ a b Mukherjee, Soma (2001). Royal Mughal ladies and their contributions. Gyan Books. s. 199. ISBN 81-212-07606. 
  7. ^ a b Eraly, Abraham (2000). Emperors of the Peacock Throne : The Saga of the Great Mughals. [Rev. ed.]. Penguin books. ss. 65, 526. ISBN 9780141001432. 
  8. ^ Wade, Bonnie C. (1998). Imaging Sound : an Ethnomusicological Study of Music, Art, and Culture in Mughal India. Univ. of Chicago Press. s. 62. ISBN 9780226868417. 
  9. ^ a b Mukherjee, p.120
  10. ^ Nasiruddin Humayun 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Muntakhabu-’rūkh by Al-Badāoni, Packard Humanities Institute.
  11. ^ Bose, Mandakranta (2000). Faces of the feminine in ancient, medieval, and modern India. US: Oxford University Press. s. 203. ISBN 0-19-512229-1. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2009. 
  12. ^ Part 10:..the birth of Akbar 29 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Humayun nama by Gulbadan Begum.
  13. ^ Conversion of Islamic and Christian dates (Dual) 1 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. As per the date converter Akbar's birth date, as per Humayun nama, of 04 Rajab, 949 AH, corresponds to 14 October 1542.
  14. ^ Amarkot Genealogy 31 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Queensland University.
  15. ^   Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Akbar, Jellaladin Mahommed". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press. .
  16. ^ a b c Schimmel, Annemarie; Burzine K. Waghmar (2004). The empire of the great Mughals. Reaktion Books. s. 146. ISBN 1-86189-185-7. .
  17. ^ Akbarnama Vol-II. s. 86. 
  18. ^ Mukherjee, p.130
  19. ^ Emperor, Jahangir. Jahangirnama. s. 37. 
  20. ^ "Genealogy of Hamida Begum". 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2024. 
  21. ^ Mukhia, Harbans (2004). The Mughals of India. India: Wiley. s. 115. ISBN 81-265-1877-4. 
  22. ^ Hamida Banu Faces of the feminine in ancient, medieval, and modern India, by Mandakranta Bose. Oxford University Press US, 2000. 0-19-512229-1. Page 203.
  23. ^ Mausoleum that Humayun never built[Usurped] The Hindu, 28 April 2003.
  24. ^ Humayun-Nama : The History of Humayun by Gul-Badan Begam. Translated by Annette S. Beveridge. New Delhi, Goodword, 2001,81-87570-99-7. Page 149.
  25. ^ LXXXIII. Ḥamīda-bānū Begam Maryam-makānī 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Humayun-nama Chapter 57, Appendix A. Biographical Notices of the Women mentioned by Babar, Gulbadan Begum, and Haidar.LXXXIII.. Packard Humanities Institute

Konuyla ilgili yayınlar

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Hamida Banu Begum ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Hamide_Bânû_Begüm&oldid=34405558" sayfasından alınmıştır