Gilanca
Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Haziran 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Gilanice veya Gilekçe (گیلٚکي زٚوؤن : ɡilɵki zɵvön), Gilekler tarafından İran'ın kuzeyinde, Hazar Denizi'nin güney kıyılarında Gilan eyaletinde konuşulan İrani dillerin kuzeybatı grubuna dahil bir dildir. Gilekçeye Mazenderanca, Zazaca, Goranice gibi diller yakınlık arz eder. Gilanca, özellikle Zazaca'ya sözcük dağarcığı ve dil bilgisi bakımından çok benzer.
| Gilanca | |
|---|---|
| گیلکی Gileki | |
 | |
| Ana dili olanlar | İran |
| Konuşan sayısı | 3-4 milyon (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Yazı sistemi | Arap alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | ira |
| ISO 639-3 | – |
| Glottolog | gila1241 Gilaki[1] |
 | |
Sınıflandırma
değiştirGilekçe Batı Gilekçesi, Doğu Gilekçesi[2][3][4][5] ve Galeşçe/Deylemice[6][7] olmak üzere üç ana lehçeye ayrılmaktadır. Doğu ve Batı lehçeleri Sefid Nehri[8] ile coğrafî olarak birbirinden ayrılmışken Galeş lehçesi Gilan'nın doğusundaki dağlık alanda ve batı Mazenderan'da konuşulmaktadır.[7] Üç ana lehçenin yanı sıra Reşi, Rudbari, Some'e Serayi, Lahicani, Lengerudi, Rudesari, Bender Enzali, Fumeni, Alamuti and Taleghani gibi ağızları bulunmaktadır.[9]
| Farsça | Zazaca | Türkçe | Gilanca |
|---|---|---|---|
| Ab | Awe | Su | Av |
| Ab tengi kerden | Teyşan, Têsan biyaene | Susamak | Faşkal av |
| Ab demağ | Çhılm, zux | Sümük | Zak |
| Ab raket u saket | Awa mendiye | Durgun Su | Mande aw |
| Ab gıl, alud | Awa lemişte, zadıkıne | Kirli Çamurlu su | Tül aw |
| Aşti | Aştiye | Barış | Aşt |
| Miaverem | Ez anane | Getiriyorum | Havaram |
| Biyaverem | Ez biari | Getireyim | Biyaram |
| Mi averdem | Mı ardêne | Getirirdim | Haverded bum |
| Averde budem | Mı ardi bi | Getirmiştim | Biyardah bum |
| Arayiş kerden | Xemelnaene | Süslenmek | Çakun vakun gudan |
| An ca, der an caha | Uca, aca, ica | Ora, oralarda | Aye, uyandar, uyan |
| İn ca, der in caha | Naca, ita, nica | Bura, buralarda | İ yar, i yandar, iyan, irar |
| Averden | Ardene | Getirmek | Havardan |
| Ez pa derd amaden | Bêzar biyaene, qefeliyaene | Yorulmak, bıkmak | Va katan |
| Oftaden | Waro gınaene, kewtene | Düşmek | Katan |
| Efşanden | Pışkıtene | Serpmek, dağıtmak | Şondan |
| Efkenden, endaxten | Vıla kerdene | Yaymak | Gentan |
| Elek, ğarbil | Pırocıne, elege | Elek | Kum |
| Umid | Umıd | Umut | Nanje |
| İntixab kerden, dest çin kerden | Weçinıtene | Seçmek | Vajen dovjen gudan |
| İstaden | Vınderdene | Ayakta dikilmek | Hisan |
| İnca, der inca | İtya, naca, nica | Bura, burada | İyar, iyandar |
| İncaha | İtyay, nacay | Buralar | İyan |
| Baran | Varan, varış | Yağış | Varaş, baraş |
| Baran mi barid | Varış/Varan vareno | Yağmur yağıyor | Varaş vare |
| Darem ber mi gerdem | Ezo geyrenan a | Dönmekteyim | Vagerdesederem |
| Baz hem, du bare | Anci, reyna | Tekrar, yine | Hande |
| Bang, giriye | Veng, bırraiş, qiraiş | Ses, bağırtı, feryat, ezan, sesli ağlamak | Vang |
| Beççe, kudek | Doman, qıc | Çocuk | Zak |
| Bexşiden | Xatırê cı şanıtene | Bağışlamak | Baxşen |
| Berader | Bıra | Kardeş | Abrar |
| Ber xasten- bolend şoden | Berz biyaene, werıştene | Yükselmek, kalkmak | Varasan |
| Ber xizanden, bolend kerden | Berz kerdene, werznaene | Yükseltmek, ayağa kaldırmak | Varasanen |
| Borden | Berdene | Götürmek | Baordan |
| Birişte kerden | Potene/Pewtene | Kavurmak- közlemek | Biştan |
| Berf barid | Vewre varena | Kar yağıyor | Varf ba varas |
| Boriden | Bırrnaene | Kesmek-ayırmak-kopuk | Ben |
| Bozorg şoden | Pil biyaene | Büyümek, erişkin olmak, irileşmek, başkan olmak | Pille vabaon |
| Bestankar, delepkar | Waştoğ | İstekli, alacaklı | Qarze xa |
| Beliden | Qult kerdene, roqılotnaene | Yutmak | Fabarasan |
| Benefşe | Menemşe, bınewşe | Menekşe | Mişin |
| Bute | Gone | Çalı, geven | Gavand, abarak |
| Biyaid | Bêrê | Gelin | Beyey |
| Bişter, ziyadter | Vêşêri, zêdêri | Çok fazla | Veştar |
| Eblaq | Belekın | Alacalı | Kalaç |
| Payan kar-axer kar-ser encam | Peyniye, axıri | Son, nihayet | Axare kun |
| Poxten | Pewtene | Pişirmek | Putan |
| Pertab kerden | Eştene, partav kuwıtene | Fırlatmak, atmak, bırakmak | Tuadan |
| Porsiden-sual kerden | Persaene, pers kerdene | Sormak | Vapursen |
| Paşti pa zeden | Pasqule pırodaene | Tekmelemek | A lang a dan |
| Gerdiden-geşten | Geyraene | Dolaşmak, dönmek, tur atmak | Gardasan |
| Gerdanden | Çarnaene | Döndürmek, değiştirmek | Gardaden |
| Gorosne, guşne | Veyşan, gest | Açlık | Vaşna |
| Gırıften | Gırewtene | Almak | Gitan |
| Mirevem bazar suzan migrem | Şonan suke/bacar derzine herinenan | Pazara iğne almaya gidiyorum | Şunam bazar darzan haginam |
| Gırye | Bermayış, berbış | Ağlama | Borme |
| Girye kerden | Bermaene, berbaene | Ağlamak | Burme gudan |
| Girye mikoned | Bermeno/Bermena | Ağlayan | Burme kuna |
| Gosesten, pare kerden | Lete/Parçe kerdene | Parçalamak | Fûsanen |
| Goşad | Hira, hera | Geniş, ferah | Val |
| Goften | Vaten | Söylemek | Gutan |
| Gendom | Genım | Buğday | Gandam |
| Guyende | Vatoğ | Söyleyen | Ba gute kes |
| Giyah | Vaş | Ot | Vaş |
| Pune | Pune | Yarpuz otu | Pitinik, pitune, paşeki |
| Kaşten | Karrıtene | Tohum saçmak | Kastan, karasan |
| Kerden | Kerdene | Yapmak, etmek | Gudan |
| Keşiden | Kaş kerdene, antene | Çekmek | Hakas en |
| Kubiden | Kuwıtene | Ezmek, dövmek | Kutan |
| Furuxten | Rotene | Satmak | Fartan |
| Mi fehmem | Fahm kenan, areze kenan | Anlıyorum | Famam |
| Asrane | Veraşaniye | İkindi kahvaltısı | Varcast |
| Sobhane | Ara | Kahvaltı | Caşt |
| Şamgah, ğurub, ser şeb | Şan | Akşam | Şane ser |
| Şeb | Şewe | Gece | Şow |
| Şoden | Biyaene | Olmak, yapılmak | Vakatan |
| Şosten | Şütene | Yıkamak | Şurdan |
| Şostem | Mı şüt | Yıkadım | Başurdam |
| Mişuim | Ez şünan | Yıkıyorum | Şuram |
| Şuleven kerden atiş | Adır wekerdene | Ateşi alevlendirmek | Atiş ve giranen |
| Şikesten | Şıkıtene | Kırmak | Şakanen |
| Mişikinem | Ez şıknenan | Kırarım, kırıyorum | Şakanam |
| Şoma | Şıma | Siz | Şame |
| Şina kerden | Ajne kerdene | Yüzmek | Jone şir gudan |
| Şinaxten | Şınasnaene, nas kerden | Tanımak | Şanaxten |
| Mişinasem | Şınasnenan, nas kenan | Tanırım, tanıyorum | Şanaxtem |
http://www.zazaki.de/farhangedeylami.htm 25 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Hint-Avrupa dil ailesi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
değiştir- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Gilaki". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ تاریخ بدخشان / تالیف میرزاسنگ محمدبدخشی ؛ باتصحیح و تحشیه منوچهر ستوده. Afghanistan Centre at Kabul University. 1988. doi:10.29171/azu_acku_ds375_bay43_meem38_1367.
- ^ "ALAMŪT – Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:02isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:12isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ محمود رنجبر، رقیه رادمرد (۱۳۸۲)، بررسی و توصیف گویش گالشی
- ^ a b «محمود رنجبر» و «رقیه رادمرد»؛ «بررسی وتوصیف گویش گالشی»؛ نشر گیلکان
- ^ "Stilo, Don "A Description of the Northwest Iranian Project at the Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology"". 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2024.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Gilakiisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)