Vikipedi

Galaksiler listesi

Vikimedya Liste Maddesi
(Galaksiler dizini sayfasından yönlendirildi)

Aşağıda dikkate değer gökadaların bir listesi bulunmaktadır.

Hubble ultra derin alan görüntüsü, gök kürenin yaklaşık %0.000024'ünü (dört milyonda biri) kaplayan bir alanda 10.000'den fazla gökada içerir.

Yerel Grup'ta yaklaşık 51 gökada bulunmaktadır (tam liste için yakın galaksiler listesine bakınız), Yerel Süperküme'de 100.000 civarında ve gözlemlenebilir evrenin tamamında tahmini olarak 100 milyar gökada olduğu düşünülmektedir.[1]

Gökadaların diğer bulutsulardan (yıldızlararası bulutlar) farklı olan yapıları 1920'lerde keşfedildi. Sistematik kataloglama girişimleri ilk olarak 1960'larda gerçekleşti. Gökadalar ve Gökada Kümeleri Kataloğu (Catalogue of Galaxies and of Clusters of Galaxies) 29.418 gökada ve gökada kümesini listelemiş, fotoğrafik büyüklüğü 15'ten büyük gökadaların eksiksiz bir listesi olduğu varsayılan Gökadaların Morfolojik Kataloğu (Morphological Catalogue of Galaxies) ise 30.642 gökada listelemiştir. 1980'lerde Lyons Gökada Grupları, 3.933 üye gökadaya sahip 485 gökada grubunu listelemiştir. Galaxy Zoo, daha kapsamlı bir liste oluşturmayı amaçlayan bir projedir. Temmuz 2007'de başlatılan proje; Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması, Hubble Uzay Teleskobu ve Cosmic Assembly Near-Infrared Deep Extragalactic Legacy Survey'den elde edilen bir milyondan fazla gökada görüntüsünü sınıflandırmıştır.[2]

Gökadalar için evrensel bir adlandırma kuralı yoktur, çünkü genellikle bir cismin gökada olup olmadığı belirlenmeden önce kataloglanırlar. Çoğunlukla, gökyüzündeki koordinatlarıyla birlikte gözlem projesinin adıyla (HUDF, SDSS, 3C, CFHQS, NGC/IC, vb.) belirtilirler.

İsimlendirilmiş gökadalar

değiştir

Bu liste, sadece katalog numaraları veya koordinatlarıyla değil, aynı zamanda kendilerine özgü bir isimle anılan önemli gökadaları içermektedir.

Resim Gökada Takımyıldız İsminin kaynağı Notlar
  Andromeda Gökadası Andromeda "Andromeda Gökadası"ndan kısaltılan Andromeda, adını gökyüzünde göründüğü bölgeden, Andromeda takımyıldızı'ndan alır. Samanyolu'na en yakın büyük gökada olan Andromeda'nın yaklaşık 4,5 milyar yıl sonra Samanyolu ile çarpışması beklenmektedir.
  Anten Gökadaları Karga Görünümü, bir böceğin antenlerine benzer. Çarpışan iki gökada
  NGC 4622 Erboğa Sarmal kolların uçları dönüş yönünü gösterdiği için geriye doğru dönüyormuş gibi görünür.
  NGC 2537 Vaşak Ayı pençesi görünümünü andırır. "Ayı Pençesi Gökadası" olarak da bilinir.
  Siyah Göz Gökadası Berenis'in Saçı Gökadanın parlak merkezinin önünde etkileyici bir koyu toz şeridi bulunur. Bu özellikten dolayı "Siyah Göz" veya "Kötü Göz" gibi takma adlarla anılır. Ayrıca "Uyuyan Güzel Gökadası" olarak da bilinir.
  Bode'nin Gökadası Büyük Ayı Gökadayı 1774 yılında keşfeden Johann Elert Bode'nin adını almıştır. Ayrıca Messier 81 olarak da bilinir. M81 Grubu'nun en büyük gökadasıdır. Güneş'in kütlesinin 70 milyon katı büyüklüğünde bir süper kütleli kara delik barındırır.
  Kelebek Gökadaları Başak Görünüşleri bir kelebeğe benzer.
  Araba Tekeri Gökadası Heykeltıraş Görünümü telli bir araba tekerleğine benzemektedir. Dört sarmal gökadadan oluşan Araba Tekeri Gökada grubunun en büyüğüdür
  Puro Gökadası Büyük Ayı Puroya benzer bir şekle sahiptir. Messier 82 veya M82 olarak da bilinir
  Pergel gökadası Pergel Bulunduğu takımyıldızın (Pergel) adını almıştır.
  Saç Fırıldak Gökadası Berenis'in Saçı Adını Fırıldak Gökadası'na benzerliğinden ve Berenis'in Saçı takımyıldızındaki konumundan alır. Messier 99 veya M99 olarak da bilinir
  Komet gökadası Heykeltıraş Gökada adını kuyruklu yıldıza benzeyen sıra dışı görünümünden almıştır. Kuyruklu yıldız etkisi, Abell 2667 gökada kümesi tarafından gelgit soyulması nedeniyle oluşur.
  Kondor Gökadası Tavus Adını, uçan en büyük kuşlardan bir akbaba türü olan kondordan almıştır. Bilinen en büyük sarmal gökadadır ve çapı 665.300 ışık yılından (204,0 kiloparsak) fazladır.[3] Daha küçük merceksi gökada IC 4970 tarafından gelgitsel olarak bozulmaktadır.[4]
  Cosmos Redshift 7 Altılık Gökadanın adı, neredeyse 7 (aslında z = 6,604) olan bir kırmızıya kayma (z) ölçümüne dayanmaktadır.[5] Cosmos Redshift 7 gökadasının uzak gökadalar (z > 6) arasındaki en parlak gökada olduğu ve daha sonra bildiğimiz gezegenlerin ve yaşamın oluşumu için gereken kimyasal elementleri üreten en eski ilk yıldızları (ilk nesil; Popülasyon III) içerdiği belirtilmektedir[5]
  Tanrı'nın Gözü Irmak Adını yapısal görünümünden almıştır. Çok kollu sarmal gökadaların prototipidir.
  Sauron'un Gözü Av köpekleri Adını Yüzüklerin Efendisi'ndeki Sauron'un Gözü'ne benzerliğinden almıştır.
  Havai Fişek Gökadası Kuğu ve Kral Parlak ve benekli görünümü nedeniyle Aktif yıldız patlama gökadası
  Grasshopper Vaşak Adını çekirgeye benzetilmesinden almıştır Çarpışan iki gökada
  Hokey Sopası Gökadaları Av köpekleri Uzun ve kavisli görünümü bir hokey sopasını andırır. Levye Gökadası olarak da bilinir
  Hoag cismi Yılanın Başı Bu halkalı gökada'yı keşfeden Art Hoag'ın adı verilmiştir. Hoag tipi gökadanın alt türüdür ve aslında merkezi nesnenin dönüş düzleminde bulunan halkaya sahip bir kutup-halkalı gökada olabilir.
  Büyük Macellan Bulutu Kılıçbalığı/Masa Adını Ferdinand Macellan'dan almıştır. Yerel Grup içindeki dördüncü en büyük gökadadır ve SMC ile bir çift oluşturur. Son araştırmalara göre Samanyolu uydu sisteminin bir parçası olmayabilir.[6]
  Lindsay-Shapley Halkası Uçanbalık Adını, kaşifleri Eric Lindsay ve profesörü Harlow Shapley'den almıştır. Halka, başka bir gökadayla çarpışmanın sonucudur.
  Küçük Sombrero Gökadası Kanatlı At Adını Sombrero Gökadası ile olan benzerliğinden almıştır.
  Malin 1 Berenis'in Saçı David Malin tarafından keşfedilmiş ve adlandırılmıştır.
  Medusa Birleşmesi Büyük Ayı Birleşen gökadalardan atılan toz, Yunan mitolojisindeki Medusa'nın kafasında bulunan yılanlara benzemektedir.
  Heykeltıraş Cüce Gökadası Heykeltıraş Heykeltıraş Gökadalarına benzer. Ayrıca "Heykeltıraş Cüce Eliptik Gökadası," "Heykeltıraş Cüce Küremsi Gökadası" olarak da bilinir ve eskiden "Heykeltıraş Sistemi" olarak adlandırılmıştı.
  Fareler Gökadaları Berenis'in Saçı Görünüşü bir fareye benzer.
  Küçük Macellan Bulutu Tukan Adını Ferdinand Macellan'dan almıştır. LMC ile bir çift oluşturur ve son araştırmalara göre Samanyolu uydu sisteminin bir parçası olmayabilir.
  Mayall nesnesi Büyük Ayı Nicholas Mayall tarafından keşfedildiği için onun adını almıştır.[7][8][9] Ayrıca VV 32 ve Arp 148 olarak da adlandırılan bu gökada oldukça garip görünümlü bir nesnedir ve muhtemelen tek bir gökada değil, çarpışan iki gökadadır. Görüntülerde bir iğ ve halka şekli olarak gözlemlenmektedir.
  Samanyolu Yay (merkez) Gökadanın Dünya'dan görünümü, bir ışık şeridi şeklindedir. Güneş ve Güneş Sistemi'ni, dolayısıyla Dünya'yı da içeren gökadadır.
  İğne Gökadası Berenis'in Saçı İnce görünümünden dolayı bu adı almıştır. Caldwell 38 olarak da bilinir
  Wolf-Lundmark-Melotte Balina Adını, keşfinde ve tanımlanmasında etkili olan üç gök bilimciden almıştır.
  Terliksi Hayvan Gökadası Kanatlı At Adını Terliksi hayvan organizmasına benzetilmesinden almıştır. Tuhaf Gökadalar Atlası'nda "bağımsız bölümleri olan gökadalar" kategorisine dahil edilmiştir.
  Peekaboo Gökadası Suyılanı Gökada (diğer adıyla HIPASS J1131-31), nispeten hızlı hareket eden bir ön plan yıldızının (TYC 7215-199-1) arkasında gizliydi ve yıldız kenara kaydığında gözlemlenebilir hale geldiğinden bu adı (ce-e) almıştır. Görece yakın olan bu gökada, bilinen en az metal içeren ("aşırı metal fakiri" (XMP)), kimyasal olarak en az zenginleşmiş ve görünüşte ilkel gökadalardan biri olarak kabul edilmektedir.[10][11]
  Fırıldak Gökadası Büyük Ayı Görünüşü fırıldak oyuncağına benzer. Messier 101 veya M101 olarak da bilinir
  Heykeltıraş Gökadası Heykeltıraş Heykeltıraş takımyıldızındaki konumundan dolayı bu adı almıştır. Ayrıca, parlak ve dairesel görünümü nedeniyle Gümüş Dolar veya Gümüş Para Gökadası olarak da adlandırılır. Gümüş Para (Silver Coin), Gümüş Dolar Gökadası (Silver Dollar Galaxy) veya Caldwell 65 olarak da bilinir.
  Sombrero Gökadası Başak Görünüş olarak sombrero şapkasına benzer. Messier 104 veya M104 olarak da bilinir
  Güneyin Fırıldak Gökadası Suyılanı Adını Fırıldak Gökadası'na benzerliğinden ve güney göksel yarımküredeki konumundan alır.
  Örümcek Gökadası Çoban Adını örümceğe benzer görünümünden almıştır
  Ayçiçeği Gökadası Av Köpekleri Görünüş olarak ayçiçeği'ne benzer.
  İribaş gökadası Ejderha Bu isim gökadanın bir iribaş'a benzemesinden kaynaklanmaktadır. Bu şekil, uzun bir gelgit kuyruğu oluşturan gelgit etkileşimi sonucunda oluşmuştur.
  Üçgen Gökadası Üçgen Adını Üçgen takımyıldızı içindeki konumundan alır.
  Girdap gökadası Av Köpekleri Kütleçekimsel olarak bozulmaya uğramış gökadanın sergilediği anafor -girdap- görüntüsünden dolayı.

Çıplak gözle görülebilen gökadalar

değiştir

Bu, çıplak gözle görülebilen gökadaların bir listesidir. En azından, yüksek rakımlı ve çok karanlık bir gökyüzü ortamında, açık ve sabit hava koşullarında, keskin gözlere sahip gözlemciler tarafından fark edilebilirler.

Çıplak gözle görülebilen gökadalar
Gökada Görünür
Büyüklük 		Mesafe Takımyıldız Notlar
Samanyolu -6,5[a] 0 Yay (merkez) Güneş ve Güneş Sistemi'ni, dolayısıyla Dünya'yı içeren gökadadır. Gökyüzünde çıplak gözle görülebilen çoğu şey, Samanyolu'nun Kaçınma bölgesi'ni oluşturan kısmı dahil, bu gökadanın bir parçasıdır.[12]
Büyük Macellan Bulutu 0,9 160 kly (49 kpc) Kılıçbalığı/Masa Sadece güney yarımküreden görülebilir. Aynı zamanda gökyüzündeki en parlak bulutsu alanıdır.[12][13][14]
Küçük Macellan Bulutu (NGC 292) 2,7 200 kly (61 kpc) Tukan Sadece güney yarımküreden görülebilir.[12][15]
Andromeda Gökadası (M31, NGC 224) 3,4 25 Mly (7.700 kpc) Andromeda Bir zamanlar Büyük Andromeda Bulutsusu olarak adlandırılan bu gökada, Andromeda takımyıldızında yer almaktadır.[12][16]
Üçgen Gökadası (M33. NGC 598) 5,7 2,9 Mly (890 kpc) Üçgen Yayılmış bir nesne olması nedeniyle görünürlüğü, gerçekten karanlık bir gökyüzünde doğrudan görüşte kolayca görülebilir olmaktan, kırsal/banliyö gökyüzünde zor bir çevresel görüş nesnesine kadar, az miktarda ışık kirliliğinden bile güçlü bir şekilde etkilenir.[17]
Centaurus A (NGC 5128) 6,84 13,7 Mly (4,2 Mpc) Erboğa Centaurus A, Stephen James O'Meara tarafından çıplak gözle gözlemlenmiştir.[18]
Bode'nin Gökadası (M81. NGC 3031) 6,94 12 Mly (3,7 Mpc) Büyük Ayı Yüksek derecede deneyimli amatör astronomlar, olağanüstü gözlem koşullarında dahi Messier 81'i görebilirler.[19][20][21]
Heykeltıraş Gökadası (NGC 253) 8,0 12 Mly (3,7 Mpc) Heykeltıraş NGC 253, Timo Karhula tarafından çıplak gözle gözlemlenmiştir.[22]

Gözlemsel ilkler

değiştir
İlk Gökada Takımyıldız Yıl Notlar
İlk sarmal gökada Girdap gökadası Av Köpekleri 1845 Rosse Kontu Lord William Parsons, M51'i gözlemlerken ilk sarmal bulutsuyu keşfetti (nesnenin Samanyolu'nun dışında olduğunun farkına varılmadan sarmal şeklinin tanınması).[23]
Gökada kavramı Samanyolu Gökadası
& Andromeda gökadası 		Yay (merkez)
& Andromeda 		1923 Samanyolu ve Andromeda Bulutsusu'nun Edwin Hubble tarafından iki ayrı gökada olarak tanınması.
İlk Seyfert gökadası NGC 1068 (M77) Balina 1943
(1908) 		Seyfert gökadalarının özellikleri ilk olarak 1908'de M77'de gözlemlenmiştir, fakat 1943 yılında bir sınıf olarak tanımlanmıştır.[24]
İlk radyo gökada Cygnus A Kuğu 1951 O dönemde radyo yıldızları olarak adlandırılan birkaç nesneden biri olan Cygnus A, uzak bir gökada ile ilişkilendirildi ve birçok radyo yıldızından ilki olarak radyo gökadası haline geldi.[25][26]
İlk kuasar 3C 273 Başak 1962 3C 273, kırmızı kayması belirlenen ilk kuasar olarak bilinir ve bazıları tarafından ilk kuasar olarak kabul edilir.
3C 48 Üçgen 1960 3C 48, okunamayan bir spektruma sahip ilk "radyo-yıldız" olarak bilinir ve bazıları tarafından ilk kuasar olarak kabul edilir.
İlk ışıktan hızlı galaktik jet 3C 279 Başak 1971 Jet, bir kuasar tarafından yayılır.
İlk düşük yüzey parlaklığına sahip gökada Malin 1 Berenis'in Saçı 1986 Malin 1, doğrulanan ilk LSB (düşük yüzey parlaklığı) gökadasıydı. LSB gökadaları ilk olarak 1976'da teorize edilmiştir.[27]
Bir seyfert gökadasından gelen ilk ışıktan hızlı jet III Zw 2 Balıklar[28] 2000 [29]

Prototipler

değiştir

Bu liste, bir gökada sınıfının prototipleri haline gelen gökadaları içermektedir.

Prototip Gökadalar
Sınıf Gökada Takımyıldız Tarih Notlar
BL Lac nesnesi BL Lacertae (BL Lac) Kertenkele Bu AGN, başlangıçta bir değişen yıldız olarak kataloglanmıştı ve bu türden "yıldızlar" BL Lac nesneleri olarak kabul edilir.
Hoag-tipi Gökada Hoag cismi Yılanın Başı Hoag türü halkalı gökada prototipidir.
Devasa LSB gökadası Malin 1 Berenis'in Saçı 1986 [30]
FR II radyo gökada
(çift loblu radyo gökada) 		Cygnus A Kuğu 1951 [31]
Yıldız patlama gökadası Messier 82 Büyük Ayı
Topaklanmış sarmal gökada NGC 2841 Büyük Ayı

Türlerine göre bilinen en yakın ve en uzak gökadalar

değiştir
Ünvan Gökada Takımyıldız Mesafe Notlar
En yakın gökada Ursa Major III Büyük Ayı 32.600 ışık yılı
(10 kiloparsek) 		Önerilen bir cüce gökada olan Büyük Köpek Cüce Gökadası 25.000 ışık yılı kadar yakın bir yerde bulunabilir, fakat gökada olarak durumu tartışmalıdır.
En uzak gökada JADES-GS-z14-0 Ocak z=14,32 Ocak takımyıldızında yer alan Yüksek kırmızıya kaymalı bir Lyman kırılması gökadasıdır. 2024 yılında JWST Advanced Deep Extragalactic Survey (JADES) kapsamında NIRCam kullanılarak keşfedildi. 14,32'lik bir kırmızıya kaymaya sahip olması onu şimdiye kadar keşfedilen en uzak gökada ve gök cismi yapmaktadır.
En yakın kuasar Markarian 231 Büyük Ayı z=0,0415 Bazen Tip-2 Seyfert gökadası olarak sınıflandırılsa da, genellikle en yakın kuasar olarak kabul edilir.
En uzak kuasar UHZ1 Heykeltıraş z=10,1 Pandora Kümesi'nin (Abell 2744) arkasında kütleçekimsel olarak merceklenen kuasar. Aynı zamanda 10'luk bir kırmızıya kaymanın ötesinde gözlemlenen ilk kuasar'dır.[32][33]
En yakın radyo gökada Centaurus A (NGC 5128, PKS 1322–427) Erboğa 13,7 Mly [34]
En uzak radyo gökada TGSS J1530+1049 Yılan z=5,72[35] Bir başka radyo gökada olan GLEAM J0917-0012, z=2,01 veya z=8,21 kadar uzakta olabilir.[36]
En yakın Seyfert gökadası Pergel gökadası Pergel 13 Mly Tartışmasız en yakın Seyfert gökadası. Yakınlardaki (2,05 Mly) cüce gökada NGC 185'in de bir Seyfert olabileceği öne sürülmüştür,[37] fakat bu durum tartışmalıdır.[38]
En uzak Seyfert gökadası HSC 0921+0007 Suyılanı z=6,56[39] Seyfert 1 gökadası; ayrıca düşük aydınlatma gücüne sahip bir kuasar.
En yakın blazar Markarian 421 (Mrk 421, Mkn 421, PKS 1101+384, LEDA 33452) Büyük Ayı z=0,030 BL Lac nesnesidir.[40][41]
Bilinen en uzak blazar Q0906+6930 Büyük Ayı z=5,47 Düz spektrumlu radyo-gürültülü kuasar tipi bir blazardır.[42][43]
En yakın BL Lac nesnesi Centaurus A Erboğa 13,7 Mly Yanlış hizalanmış BL Lac çekirdeği.[44] Ayrıca en yakın radyo gökada (yukarıya bakın)
En uzak BL Lac nesnesi FIRST J233153.20+112952.11 Kanatlı At z=6,57 [45]
En yakın LINER z=
En uzak LINER z=
En yakın LIRG z=
En uzak LIRG z=
En yakın ULIRG IC 1127 (Arp 220/APG 220) Yılanın Başı z=0,018 [46]
En uzak ULIRG z=
En yakın yıldız patlama gökadası IC 10 (UGC 192, PGC 1305) Kraliçe 750 ± 150 kpc (2.450.000 ± 489.000 ly) Hafif bir yıldız patlama gökadası olan IC 10, Yerel Grup içindeki tek örnektir.[47][48]
En uzak yıldız patlama gökadası SPT 0243-49 z=5,698 [49][50]

En yakın gökadalar

değiştir
Ayrıca bakınız: Yakın galaksiler listesi
5 En Yakın Gökada
Sıra Gökada Mesafe Notlar
1 Samanyolu Gökadası 0 Güneş'i, Güneş Sistemi'ni ve dolayısıyla Dünya'yı içeren gökadadır.
2 Ursa Major III 0,032 Mly
3 Yay Eliptik Cüce Gökadası 0,081 Mly
4 Büyük Macellan Bulutu 0,163 Mly Samanyolu'nun en büyük uydu gökadası
5 Küçük Macellan Bulutu 0,197 Mly
  • Mly, milyon ışık yılı anlamına gelir ve bir uzaklık ölçüsüdür.
  • Mesafeler, Dünya'dan ölçülür ve Dünya sıfır noktasındadır.
Türüne Göre En Yakın Gökadalar
Ünvan Gökada Tarih Mesafe Notlar
En yakın gökada Samanyolu Hep 0 Güneş'i, Güneş Sistemi'ni ve dolayısıyla Dünya'yı içeren gökadadır.
Samanyolu'na en yakın gökada Yay Eliptik Cüce Gökadası 1994 0,070 Mly Tartışmasız en yakın gökada. Tartışmalı olan Büyük Köpek Cüce Gökadası ise 25.000 ışık yılı mesafesiyle daha da yakındır.
En yakın cüce gökada Yay Eliptik Cüce Gökadası 1994 0,070 Mly
Samanyolu'na en yakın büyük gökada Andromeda Gökadası Hep 2,54 Mly İlk kez 1923 yılında ayrı bir gökada olarak tanımlandı
En yakın dev gökada Maffei 1 1967 11 Mly Samanyolu'na en yakın büyük eliptik gökada
En Yakın Komşu Gökada Ünvanının Sahipleri
Gökada Tarih Mesafe Notlar
Ursa Major III 2023 0,01 Mly
Yay Eliptik Cüce Gökadası 1994–2023 0,026 Mly
Büyük Macellan Bulutu antik dönem-1994 0,163 Mly Çıplak gözle gözlemlenebilen en yakın gökada olduğu için üst sınırdır.
Küçük Macellan Bulutu 1913–1914 0,197 Mly Ölçülen ilk gökadalar arası mesafeydi. 1913'te, Ejnar Hertzsprung, Sefe değişenlerini kullanarak SMC'ye olan mesafeyi ölçtü. 1914'te ise aynı yöntemi LMC için kullandı.
Andromeda Gökadası 1923 2,5 Mly Samanyolu'nun bir parçası olmadığı belirlenen ilk gökadaydı.
  • Mly, milyon ışık yılı anlamına gelir ve bir uzaklık ölçüsüdür.
  • Mesafeler, Dünya'dan ölçülür ve Dünya sıfır noktasındadır.

En uzak gökadalar

değiştir
Türüne Göre En Uzak Gökadalar
Ünvan Gökada Tarih Kırmızıya kayma[b] Notlar
Onaylanmış en uzak gökada (spektroskopik kırmızıya kayma) JADES-GS-z14-0 2024 z=13,2 JADES-GS-z14-0, Haziran 2024 itibarıyla spektroskopik kırmızıya kayması doğrulanmış en uzak gökadadır.[51]
En uzak kuasar QSO J0313–1806 2021 z=7,64 Ocak 2021 itibarıyla en uzak kuasardır[52] Ayrıca bakınız: Kuasarlar listesi
En Uzak Gökada Rekoru Sahiplerinin Zaman Çizelgesi[c]
Gökada Tarih Mesafe
(z=Kırmızıya kayma)[b] 		Notlar
GN-z11 2016– z=11,09 Mart 2016'da duyuruldu.[53]
EGSY8p7
(EGSY-2008532660) 		2015–2016 z=8,68 Bu gökadanın kırmızıya kayması, Ağustos 2015'te yayımlanan Lyman-alfa emisyonları incelenerek belirlendi.[54][55]
EGS-zs8-1 2015–2015 z=7,730 Mayıs 2015 itibarıyla en uzak gökadaydı.[56][57]
Z8 GND 5296 2013–2015 z=7,51 [58]
SXDF-NB1006-2 2012–2013 z=7,215 [59]
GN-108036 2012–2012 z=7,213 [60]
BDF-3299 2012–2013 z=7,109 [61]
IOK-1 2006–2010 z=6,96 Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesneydi. 2009 yılında z=8,2 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen GRB 090423 gama ışını patlaması, en uzak nesne ünvanını ele geçirdi. Bu ünvanı daha sonra GRB 090423'ten devralan bir sonraki gökada ise UDFy-38135539 oldu.[62][63][64]
SDF J132522.3+273520 2005–2006 z=6,597 Keşfedildiği sırada bilinen en uzak nesneydi.[64][65]
SDF J132418.3+271455 2003–2005 z=6,578 Keşfedildiği sırada bilinen en uzak nesneydi.[65][66][67][68]
HCM-6A 2002–2003 z=6,56 Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesneydi. Abell 370 gökada kümesi tarafından kütleçekimsel mercekleme etkisine uğramıştı. Aynı zamanda 6'dan fazla kırmızıya kayma değerine sahip olarak keşfedilen ilk gökadaydı (kuasarlar hariç). Daha önceki rekor, z=6,28 kırmızıya kayma değeriyle SDSSp J103027.10+052455.0 kuasarına aitti.[66][67][69][70][71][72]
SSA22-HCM1 1999–2002 z=5,74 Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesneydi. 2000 yılında z=5,82 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen SDSSp J104433.04-012502.2 kuasarı, o dönemde bilinen evrendeki en uzak nesne ünvanını ele geçirmişti. Bu ünvanı, 2001 yılında keşfedilen ve kırmızıya kayma değeri 6'yı aşan ilk nesne olan SDSSp J103027.10+052455.0 kuasarı devraldı (z=6,28).[73][74]
HDF 4-473.0 1998–1999 z=5,60 Keşfedildiği sırada bilinen en uzak nesneydi.[74]
RD1 (0140+326 RD1) 1998 z=5,34 Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesneydi. Aynı zamanda 5'ten fazla kırmızıya kayma değerine sahip bulunan ilk nesneydi.[74][75][76][77][78]
CL 1358+62 G1 & CL 1358+62 G2 1997–1998 z=4,92 Keşfedildikleri tarihte bilinen en uzak nesnelerdi. Bu gökada çifti, CL1358+62 gökada kümesi (z=0,33) tarafından kütleçekimsel mercekleme etkisine uğramıştır. Bu keşif, 1964 yılından bu yana ilk kez kuasar olmayan bir nesnenin, evrendeki en uzak nesne olma rekorunu eline geçirmesi anlamına geliyordu. Bir önceki rekor sahibi, z=4,897 kırmızıya kayma değeriyle PC 1247-3406 kuasarıydı.[74][76][77][79][80][81]

1964'ten 1997'ye kadar evrendeki en uzak nesne ünvanı, art arda keşfedilen kuasarlar tarafından elde edildi.[81] Bakınız: Kuasarlar listesi.

8C 1435+63 1994–1997 z=4,25 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1991 yılında z=4,73 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen PC 1247-3406 kuasarıydı. Bu gökada, en uzak gökada ünvanını elinde tutan son radyo gökada oldu. Aynı zamanda 4'ten fazla kırmızıya kayma değerine sahip bulunan ilk gökadaydı (kuasarlar hariç).[74][82][83][84]
4C 41.17 1990–1994 z=3,792 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1989 yılında keşfedilen z=4,73 kırmızıya kayma değeriyle PC 1158+4635 kuasarıydı. 1991 yılında ise bu ünvanı, z=4,897 kırmızıya kayma değeriyle PC 1247-3406 kuasarı devraldı.[74][83][84][85][86]
1 Jy 0902+343 (GB6 B0902+3419, B2 0902+34) 1988–1990 z=3,395 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1987 yılında keşfedilen z=4,43 kırmızıya kayma değeriyle Q0051-279 kuasarıydı. 1989 yılında, z=4,73 kırmızıya kayma değerine sahip PC 1158+4635 kuasarının keşfiyle bu ünvan el değiştirdi. Bu radyo gökadası, 3'ten fazla kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen ilk gökadaydı. Aynı zamanda, 2'den fazla kırmızıya kayma değeriyle bulunan ilk gökada olma özelliğini de taşıyordu.[74][86][87][88][89]
3C 256 1984–1988 z=1,819 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1982 yılında bulunan z=3,78 kırmızıya kayma değerine sahip PKS 2000-330 kuasarıydı.[74][90]
3C 241 1984 z=1,617 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1982 yılında bulunan z=3,78 kırmızıya kayma değerine sahip PKS 2000-330 kuasarıydı.[91][92]
3C 324 1983–1984 z=1,206 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1982 yılında bulunan z=3,78 kırmızıya kayma değerine sahip PKS 2000-330 kuasarıydı.[74][91][93]
3C 65 1982–1983 z=1,176 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1974 yılında bulunan z=3,53 kırmızıya kayma değerine sahip OQ172 kuasarıydı. 1982 yılında ise, z=3,78 kırmızıya kayma değeriyle PKS 2000-330 kuasarı en uzak nesne ünvanını devraldı.
3C 368 1982 z=1,132 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1974 yılında bulunan z=3,53 kırmızıya kayma değerine sahip OQ172 kuasarıydı.[74]
3C 252 1981–1982 z=1,105 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1974 yılında bulunan z=3,53 kırmızıya kayma değerine sahip OQ172 kuasarıydı.
3C 6.1 1979 – z=0,840 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1974 yılında bulunan z=3,53 kırmızıya kayma değerine sahip OQ172 kuasarıydı.[74][94]
3C 318 1976 – z=0,752 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1974 yılında bulunan z=3,53 kırmızıya kayma değerine sahip OQ172 kuasarıydı.[74]
3C 411 1975 – z=0,469 Bir radyo gökadadır. Keşfedildiği tarihte bilinen en uzak nesne 1974 yılında bulunan z=3,53 kırmızıya kayma değerine sahip OQ172 kuasarıydı.[74]

1964'ten 1997'ye kadar evrendeki en uzak nesne ünvanı, art arda keşfedilen kuasarlar tarafından elde edildi.[81] Bakınız: Kuasarlar listesi.

3C 295 1960– z=0,461 Bir radyo gökadadır. Kırmızıya kayma değeri keşfedildiğinde bilinen en uzak nesne olarak kabul edilmiştir. 1997 yılına kadar, en uzak nesne ünvanını elinde bulunduran son kuasar olmayan gökada olmuştur. 1964'te, kuasar 3C 147 evrende bilinen en uzak nesne ünvanını kazanmıştır.[74][81][95][96][97]
LEDA 25177 (MCG+01-23-008) 1951–1960 z=0,2
(V=61000 km/s) 		Bu gökada Suyılanı Süperkümesi'nde yer almaktadır. B1950.0 08sa 55d 4s +03° 21′ koordinatlarında bulunur ve daha zayıf olan Suyılanı Kümesi Cl 0855+0321 (ACO 732)'nin BCG'sidir.[74][97][98][99][100][101][102][103]
LEDA 51975 (MCG+05-34-069) 1936– z=0,13
(V=39000 km/s) 		Çoban kümesi'nin en parlak küme gökadası (ACO 1930), B1950.0 14sa 30d 6s +31° 46′ koordinatlarında bulunan ve 17,8 görünür büyüklüğe sahip eliptik gökadadır. 1936'da Milton L. Humason tarafından 40.000 km/s durgun kırmızıya kayma hızına sahip olduğu bulunmuştur.[101][104][105]
LEDA 20221 (MCG+06-16-021) 1932 – z=0,075
(V=23000 km/s) 		İkizler Kümesi'nin (ACO 568) BCG'sidir ve B1950.0 07sa 05d 0s +35° 04′ koordinatlarında yer alır.[104][106]
WMH Christie'nin Aslan Kümesi BCG'sidir. 1931–1932 z=
(V=19700 km/s) 		[106][107][108][109]
Baede'nin Büyük Ayı Kümesi BCG'sidir. 1930–1931 z=
(V=11700 km/s) 		[109][110]
NGC 4860 1929–1930 z=0,026
(V=7800 km/s) 		[111][112]
NGC 7619 1929 z=0,012
(V=3779 km/s) 		Kırmızıya kayma ölçümleri kullanıldığında NGC 7619, ölçüm sırasında en yüksek değerdeydi. Duyurulduğu sırada henüz genel bir uzaklık rehberi olarak kabul edilmiyordu, fakat yılın ilerleyen zamanlarında Edwin Hubble kırmızıya kaymayı mesafeyle ilişkili olarak tanımladı ve önemli bir değişime neden olarak bunun çıkarımsal bir uzaklık olarak kabul edilmesini sağladı.[111][113][114]
NGC 584 (Dreyer bulutsusu 584) 1921–1929 z=0,006
(V=1800 km/s) 		O dönemde, bulutsular bağımsız gökadalar olarak kabul edilmemişti. 1923 yılında gökadalar genel olarak Samanyolu'nun dışında bir yapı olarak tanındı.[101][111][113][115][116][117][118]
M104 (NGC 4594) 1913–1921 z=0,004
(V=1180 km/s) 		Kırmızıya kayması belirlenen ikinci gökadadır, ilki Andromeda'dır. Andromeda bize yaklaşmakta olduğundan, kırmızıya kayması mesafe tahmini için kullanılamaz. Her ikisi de Vesto Melvin Slipher tarafından ölçülmüştür. O dönemde, bulutsular bağımsız gökadalar olarak henüz kabul edilmemişti. NGC 4594 ilk olarak 1000 km/s olarak ölçülmüş, ardından 1100 km/s ve 1916'da 1180 km/s olarak düzeltilmiştir.[111][115][118]
M81 antik dönem –
20. yüzyıl[d] 		11,8 Mly z=-0,10) Çıplak gözle gözlemlenebilen en uzak gökada olduğundan alt sınırdır. 12 milyon ışık yılı uzaklıktadır. Kırmızıya kayması mesafe tahmini için kullanılamaz, çünkü kozmik genişlemeden daha hızlı bir şekilde bize doğru hareket etmektedir.
Messier 101 1930– 1950'lerden önceki Sefe ölçümlerine dayanarak M101 ölçülen en uzak gökadalarından biri olarak belirlenmiştir.
Üçgen Gökadası 1924–1930 1924 yılında Edwin Hubble, M33 Üçgen Gökadası'nın uzaklığını açıkladı.
Andromeda Gökadası 1923–1924 1923 yılında Edwin Hubble Andromeda'nın uzaklığını ölçerek, gökadaların var olup olmadığı ya da her şeyin Samanyolu içinde mi olduğu sorusunu netleştirdi.
Küçük Macellan Bulutu 1913–1923 Bu, ölçülen ilk gökadalar arası mesafeydi. 1913 yılında Ejnar Hertzsprung Sefe değişenlerini kullanarak Küçük Macellan Bulutu'nun (SMC) uzaklığını ölçtü.

Zaman çizelgesi notları

değiştir
  • 2012 yılında keşfedilen MACS0647-JD, z=10,7 kırmızıya kayma değeriyle bu listede yer almamaktadır, çünkü spektroskopik kırmızıya kayma ile doğrulanmamıştır.[119]
  • 2009 yılında z=8,6 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen UDFy-38135539, iddia edilen kırmızıya kayma değeri tartışmalı olduğu için bu listede yer almamaktadır.[120] Follow-up observations have failed to replicate the cited redshift measurement.
  • 2008 yılında z=7,6 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen A1689-zD1, spektroskopik kırmızıya kayma ile doğrulanmadığı için bu listede yer almamaktadır.
  • 2007 yılında z=9 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen Abell 68 c1 ve Abell 2219 c1, doğrulanmadıkları için bu listede yer almamaktadır.[121]
  • 2007 yılında z=7 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen IOK4 ve IOK5, spektroskopik kırmızıya kayma ile doğrulanmadıkları için bu listede yer almamaktadır.
  • 2004 yılında z=10,0 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen Abell 1835 IR1916, iddia edilen kırmızıya kayma değeri tartışmalı olduğu için bu listede yer almamaktadır. Bazı takip gözlemleri ise bu nesneyi hiç bulamamıştır.
  • 1999 yılında z=6,68 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen STIS 123627+621755, oksijen emisyon çizgisinin hidrojen emisyon çizgisi olarak yanlış yorumlanması nedeniyle bu listede yer almamaktadır.[122][123][124]
  • 1998 yılında z=5,64 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen BR1202-0725 LAE, kesin olarak doğrulanmadığı için listede yer almamaktadır. BR1202-0725 (QSO 1202-07) ise Lyman alfa yayan gökadanın yakınında bulunan bir kuasarı ifade eder. Kuasarın kendisi ise z=4,6947'de yer almaktadır.[75][78]
  • 1996 yılında BR2237-0607 kuasarının çevresinde yapılan araştırmalarda z=4,55 kırmızıya kayma değeriyle keşfedilen BR2237-0607 LA1 ve BR2237-0607 LA2, kesin olarak doğrulanmadığı için listede yer almamaktadır. Kuasarın kendisi ise z=4,558'de yer almaktadır.[125][126]
  • Kuasar BR 1202-07 (QSO 1202-0725, BRI 1202-0725, BRI1202-07) spektrumunda, biri 1996'nın başlarında ve diğeri yılın ilerleyen dönemlerinde olmak üzere iki soğurum boşluğu tespit edilmiştir. Bu gökadalar kesin olarak doğrulanmadıkları için listede yer almamaktadır. İlki z=4.38'de, ikincisi ise z=4.687'de bulunmuştur. Kuasarın kendisi ise z=4.695'te yer almaktadır.[74][127][128][129][130]
  • 1986'da, CL 2224-02 (bazı kaynaklarda C12224 olarak geçer) gökada kümesi tarafından merceklenen ve mavi bir yay oluşturan bir gökada bulundu. Kırmızıya kayması ancak 1991'de z=2,237 olarak belirlendi. Bu tarihte, bilinen en uzak gökada olmaktan çıkmıştı.[131][132]
  • 1985 yılında kuasar PKS 1614+051'in ışık spektrumunda z=3,21'de bir soğurum boşluğu keşfedildi. Bu, kesin olarak doğrulanmadığı için listede yer almamaktadır. O dönemde, kırmızıya kayma değeri 3'ün üzerinde olan ilk "kuasar olmayan gökada" olduğu iddia edilmiştir. Kuasarın kendisi ise z=3,197'de yer almaktadır.[74][133]
  • 1975 yılında 3C 123'ün z=0,637'de yer aldığı yanlış bir şekilde belirlenmişti (gerçekte z=0,218'dir).[134][135]
  • 1964'ten 1997'ye kadar evrendeki en uzak nesne ünvanı art arda kuasarların elindeydi.[81]
  • 1958'de, Cl 0024+1654 ve Cl 1447+2619 kümelerinin sırasıyla z=0,29 ve z=0,35 kırmızıya kayma değerlerine sahip olduğu tahmin edildi, fakat hiçbir gökada spektroskopik olarak belirlenmemişti.[97]

Parlaklık ve güçlerine göre gökadalar

değiştir
Ünvan Gökada Veri Notlar
İçsel olarak en parlak gökada Baby Boom Gökadası 12 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan Yıldız patlama gökadası
Çıplak gözle görülebilen en parlak gökada Büyük Macellan Bulutu Görünür büyüklük 0,6 Bu gökada, yüksek görünür parlaklığıyla birlikte yüksek yüzey parlaklığına sahiptir.
İçsel olarak en sönük gökada Ursa Major III Mutlak parlaklık +2,2 Buna karanlık gökadalar dahil değildir.
En düşük yüzey parlaklığına sahip gökada Andromeda IX
En aydınlık gökada WISE J224607.57-052635.0 21 Mayıs 2015 tarihi itibarıyla WISE-J224607.57-052635.0-20150521, keşfedilen en aydınlık gökadadır ve Samanyolu gökadasından 10.000 kat daha fazla enerji açığa çıkarır, fakat daha küçüktür. Bu tozlu gökadadan kaçan ışığın neredeyse %100'ü kızılötesi radyasyondur.[136][137] (Image)
En parlak uzak gökada (z > 6) Cosmos Redshift 7 Cosmos Redshift 7 gökadasının uzak gökadalar (z > 6) arasındaki en parlak gökada olduğu ve daha sonra bildiğimiz gezegenlerin ve yaşamın oluşumu için gereken kimyasal elementleri üreten en eski ilk yıldızları (ilk nesil; Popülasyon III) içerdiği belirtilmektedir[5][138]

Kütle ve yoğunluklarına göre gökadalar

değiştir
Ünvan Gökada Veri Notlar
En küçük kütleli gökada Segue 2 ~550.000 M☉ Bu bir yıldız kümesi olarak kabul edilmez, çünkü kendisini oluşturan yıldızların, gazın ve kara deliklerin karşılıklı çekiminden ziyade karanlık maddenin kütleçekimsel etkileri tarafından bir arada tutulur.[139][140]
En kütleli gökada ESO 146-IG 005 ~30×1012 M☉ Abell 3827'deki merkezi gökadadır ve 1,4 milyar ışık yılı uzaklıktadır.[141][142]
En yoğun gökada M85-HCC1 Ultra-kompakt cüce gökada olarak bilinir.[143]
En az yoğun gökada
En kütleli sarmal gökada ISOHDFS 27 1,04×1012 M☉ Önceki en kütleli sarmal gökada UGC 12591 idi.[144]
Küresel küme(ler) içeren en küçük kütleli gökada Andromeda I [145]

Boyutlarına göre gökadalar

değiştir
Ayrıca bakınız: En büyük galaksiler listesi
Ünvan Gökada Takımyıldız Çap Tahmin yöntemi Notlar
Bilinen en küçük gökada Ursa Major III Büyük Ayı 3 parsek (9,8 ışık yılı) Yarı-ışık yarıçapı Samanyolu'nun uydu cüce gökadası.
Bilinen en büyük gökada ESO 383-76 Erboğa 540,89 kiloparsek (1.764.000 ışık yılı) Toplam B ışığının %90'ı Abell 3571'in merkezi gökadası
En büyük sarmal gökada NGC 6872 Tavus 220 kiloparsek (718.000 ışık yılı) D25,5 izofotu Etkileşim halindeki gökada, IC 4970 tarafından soyulmuştur.
En büyük düzensiz gökada UGC 6697 Aslan 62,82 kiloparsek (205.000 ışık yılı) D25 izofotu Bozulmuş sarmal benzeri gökada, muhtemel bir denizanası gökadası.
En büyük merceksi gökada ESO 248-6 Irmak 530,62 kiloparsek (1.731.000 ışık yılı) Toplam B ışığının %90'ı Abell 3112'nin merkez gökadası.
En büyük yıldız patlama gökadası Abell 2125 BCG Küçük Ayı 219,28 kiloparsek (715.000 ışık yılı) 2MASS K-bandı toplam mag

Alan gökadaları

değiştir
Ana madde: Alan gökadası
Alan gökadalarının listesi
Gökada Veri Notlar
NGC 4555
UGC 2885
SDSS J1021+1312 [146]

Bir alan gökadası, daha büyük bir gökada kümesine ait olmayan ve dolayısıyla kütleçekimsel olarak yalnız olan bir gökadadır.

Etkileşen gökadalar

değiştir
Ana madde: Etkileşen gökada
Gelgitsel etkileşimdeki gökadalar
Gökadalar Veri Notlar
Macellan Bulutları, Samanyolu Gökadası tarafından gelgit etkisiyle bozulmakta, bu da Macellan Akıntısı'nın LMC ve SMC'den bir gelgit kuyruğu çekmesine ve Macellan Köprüsü'nün bulutlardan Samanyolu'na madde çekmesine neden olmaktadır.
Daha küçük olan gökada NGC 5195, daha büyük Girdap gökadası ile gelgitsel olarak etkileşerek büyük tasarım sarmal gökada yapısını oluşturmaktadır.
Bu üç gökada birbirleriyle etkileşerek yoğunlukları yıldız kümeleri oluşturacak düzeyde olan gelgit kuyrukları oluştururlar. Bu gökadalar arasındaki gaz köprüsü Arp'ın İlmeği olarak bilinir.[147]
NGC 6872, büyük tasarım sarmal çekirdeği ve uydu gökada IC 4970 ile gelgit etkileşimi sonucu oluşmuş belirgin, iyi şekillendirilmiş dış sarmal yapısı olan bir çubuklu sarmal gökadadır.
İribaş gökadası İribaş Gökadası yakın bir karşılaşmada başka bir gökada ile gelgitsel etkileşime girmiş ve uzun bir gelgit kuyruğu ile hafifçe bozulmuş halde kalmıştır.
Önemli bir şekilde çarpışan, fakat birleşmeyen gökadalar
Gökadalar Veri Notlar
Arp 299 (NGC 3690 & IC 694) Bu iki gökada yakın zamanda çarpışmış ve şimdi her ikisi de çubuklu düzensiz gökadalar haline gelmiştir.
Önemli birleşme içermeyen çarpışmalar sonrasında bozulmuş gökadalar
Gökadalar Veri Notlar
Mayall nesnesi Biri diğerinin içinden geçerek halkalı gökada oluşturan gökada çiftidir.

Gökada birleşmeleri

değiştir
Yaklaşık eşit birleşme geçiren gökadalar
Gökadalar Veri Notlar
Anten Gökadaları (NGC 4038 & NGC 4039, Arp 244) 2 gökada Çarpışmaya başlayan, gelgitsel olarak etkileşime giren ve birleşme sürecinde olan iki sarmal gökada.
Gözler Gökadaları (NGC 4435 & NGC 4438, Arp 120) 2 gökada İki gökada, merkezden uzak bir çarpışma yoluyla etkileşime girmiş veya halen etkileşim halinde. Her iki gökada da geçmişte M86 ile etkileşime girmiştir.
Kelebek gökadası (Siyam İkizleri, NGC 4567 & NGC 4568) 2 gökada Birleşmeye başlayan iki sarmal gökada.
Fareler gökadaları (NGC 4676, NGC 4676A & NGC 4676B, IC 819 & IC 820, Arp 242) 2 gökada Şu anda gelgitsel olarak etkileşime giren ve birleşme sürecinde olan iki sarmal gökada.
NGC 520 2 gökada Çarpışma yaşayan ve birleşme sürecinde olan iki sarmal gökada.
NGC 2207 ve IC 2163 (NGC 2207 & IC 2163) 2 gökada Birleşme sürecindeki iki sarmal gökada.
NGC 5090 ve NGC 5091 (NGC 5090 & NGC 5091) 2 gökada Bu iki gökada çarpışma ve birleşme sürecindedir.
NGC 7318 (Arp 319, NGC 7318A & NGC 7318B) 2 gökada Çarpışmaya başlayan iki gökada.
CL0958+4702 içindeki dört gökada 4 gökada CL 0958+4702 gökada kümesinin merkezindeki bu dört yaklaşık eşit büyüklükteki gökada birleşme sürecindedir.[148]
Gökada önkümesi LBG-2377 z=3,03 Bu, şimdiye kadar keşfedilen en uzak gökada birleşmesi olarak duyurulmuştur. Bu gökada önkümesinin, en parlak küme gökadası haline gelerek daha büyük bir gökada kümesinin merkezi olması beklenmektedir.[149][150]
Gökada önkümesi SPT2349-56 z=4,3 (14 gökada) Bu önküme, Dünya'dan 12,4 milyar ışık yılı uzaklıktadır. Bu gökadaların her biri, Samanyolu'nun yıldız oluşturma hızının 1000 katı hızda yıldız üretir ve bu nedenle "Tozlu Kırmızı Çekirdek" olarak adlandırılmıştır.[151]
Yakın zamanda birleşmiş, yaklaşık eşit büyüklükteki gökadalar
Gökada Veri Notlar
Deniz yıldızı Gökadası (NGC 6240, IC 4625) Yakın zamanda birleşmiş olan gökada hala iki belirgin çekirdeğe sahiptir.
Yamyamlık yoluyla parçalanma sürecindeki gökadalar
Parçalanan Gökada Yutan Gökada Notlar
Büyük Köpek Cüce Gökadası Samanyolu Gökadası Tekboynuz Halkası'nın, bozulmuş CMa cüce gökadasasının gelgit kuyruğu olduğu düşünülmektedir.
Başak Yıldız Akıntısı Samanyolu Gökadası Tamamen bozulmuş bir cüce gökada olduğu düşünülmektedir.
Yay Eliptik Cüce Gökadası Samanyolu Gökadası M54'ün bu cüce gökadanın çekirdeği olduğu düşünülmektedir.
Yok olmuş gökada olarak değerlendirilen nesneler
Geçerliliğini yitirmiş gökada Yok eden Notlar
Omega Centauri Samanyolu Gökadası Artık Samanyolu'nun bir küresel yıldız kümesi olarak kategorize edilmektedir. Bununla birlikte, Samanyolu'nun galaktik yamyamlıkla yuttuğu bir cüce gökadanın çekirdeği olarak kabul edilir.[152]
Mayall II Andromeda Gökadası Andromeda'nın bir küresel yıldız kümesi olarak kategorize edilmektedir. Bununla birlikte, Andromeda'nın galaktik yamyamlıkla yuttuğu bir cüce gökadanın çekirdeği olarak kabul edilir.
Gaia Sosisi Samanyolu Gökadası Yaklaşık 8-11 milyar yıl önce Samanyolu ile çarpışan bir cüce galaksinin kalıntısı olarak kabul edilmektedir. Samanyolu'nun yaşamı boyunca geçirdiği son büyük birleşmedir.

Diğer bazı önemli özelliklere sahip gökadalar

değiştir
Gökada adı Mesafe Takımyıldız Özellik Notlar
SDSS J081421.68+522410 Vaşak Devasa radyo lobları Ayrıca Alcyoneus olarak da adlandırılır. Radyo lobları, tek bir gökada tarafından oluşturulan en büyük yapıdır.[153]
M87 Başak Yerel Süperküme'nin merkezi kümesi olan Başak Kümesi'nin merkez gökadasıdır.[154] Nisan 2019'da Olay Ufku Teleskobu tarafından görüntülenen ilk kara deliği içerir.
M102 Ejderha (Büyük Ayı) Bu gökada kesin olarak tanımlanamamaktadır, en olası aday NGC 5866'dır ve M101'in yanlış tanımlanmış olma ihtimali de yüksektir. Diğer adaylar da öne sürülmüştür.
NGC 2770 Vaşak "Süpernova Fabrikası" NGC 2770, içinde yakın zaman aralıklarıyla gerçekleşen üç süpernova nedeniyle "Süpernova Fabrikası" olarak adlandırılmaktadır.
Arp 122 Arp 122, NGC 6040 ve PGC 56942 ya da NGC 6039'un çarpışmasıdır.
NGC 3314 (NGC 3314a ve NGC 3314b) Suyılanı tam görsel hizalanma Birbirinin üzerine bindirilmiş iki ayrı sarmal gökada çiftidir. Her biri farklı ve bağımsız mesafelerde bulunur ve birbirleriyle ilişkili değildir. Bu, nadir rastlanan bir görsel hizalanmadır.
ESO 137-001 Güney Üçgeni "kuyruk" özelliği Abell 3627 gökada kümesi içinde yer alan bu gökada, küme içindeki yüksek hızlı geçişi nedeniyle küme içi ortam (ICM) basıncı tarafından gazından arındırılmakta ve büyük miktarda yıldız oluşumuna sahip yüksek yoğunluklu bir kuyruk bırakmaktadır. Kuyruk, şimdiye kadar bir gökadanın dışında görülen en büyük miktarda yıldız oluşumuna sahiptir. Gökada; başı gökada, kuyruğu gaz ve yıldızlardan oluşan bir kuyruklu yıldız görünümündedir.[155][156][157][158]
Komet gökadası Heykeltıraş Gökada kümesi ile etkileşim halinde Abell 2667 gökada kümesi içinde yer alan bu sarmal gökada, küme içindeki yüksek hızla geçişi nedeniyle yıldızlardan ve gazdan gelgitsel olarak sıyrılmakta ve bir kuyruklu yıldız görünümüne sahip olmaktadır.
4C 37.11 230 Mpc Kahraman İkili merkez kara deliklerin arasındaki mesafe en az 24 ışık yılıdır (7,4 pc) OJ 287, 12 yıllık bir yörünge periyoduna sahip olduğu tahmin edilen ikili kara deliğe sahiptir ve bu nedenle 4C 37.11 çiftinden çok daha yakın olmalıdır.
SDSS J150636.30+540220.9
15sa 06d 36,30s+54° 02′ 20,9″
("SDSS J1506+54") 		z = 0,608 Çoban En verimli yıldız üretimi Diamond-Stanic vd. (2012) tarafından Geniş Alan Kızılötesi Araştırma Gezgini verilerinde gözlemlenen en yüksek yoğunlukta yıldız patlamalarına sahip orta kırmızıya kaymalı gökadalar listesindeki en aşırı örnek.[159]
Cosmos Redshift 7 z = 6,604 Altılık En parlak uzak gökada (z > 6, 12,9 milyar ışık yılı) Cosmos Redshift 7 gökadasının uzak gökadalar (z > 6) arasındaki en parlak gökada olduğu ve daha sonra bildiğimiz gezegenlerin ve yaşamın oluşumu için gereken kimyasal elementleri üreten en eski ilk yıldızları (ilk nesil; Popülasyon III) içerdiği belirtilmektedir[5][138]
 
Gökadalar (sol/üst, sağ/alt): NGC 7541, NGC 3021, NGC 5643, NGC 3254, NGC 3147, NGC 105, NGC 2608, NGC 3583, NGC 3147, MRK 1337, NGC 5861, NGC 2525, NGC 1015, UGC 9391, NGC 691, NGC 7678, NGC 2442, NGC 5468, NGC 5917, NGC 4639, NGC 3972, Anten Gökadaları, NGC 5584, M106, NGC 7250, NGC 3370, NGC 5728, NGC 4424, NGC 1559, NGC 3982, NGC 1448, NGC 4680, M101, NGC 1365, NGC 7329, NGC 3447

Ayrıca bakınız

değiştir

Gökada listeleri

değiştir

Notlar

değiştir
  1. ^ Güneş hariç tutulduğunda, görünür büyüklüklerin eklenmesi formülünü kullanarak, Samanyolu'ndaki tüm yıldızların (Güneş'in görünür büyüklüğü -6,50 ve -26,74 hariç) toplam görünür büyüklükleri, yalnızca Güneş'in görünür büyüklüğünden 10^-8'den daha az bir fark gösterir.[160]
  2. ^ a b z, kozmolojik genişleme nedeniyle "durgunluk hızı" ve çıkarılan mesafenin bir ölçüsü olan kırmızıya kaymayı temsil eder.
  3. ^ Kuasarlar ve diğer AGN'ler bu listeye dahil edilmemiştir, çünkü bunlar yalnızca gökada çekirdekleridir. Bununla birlikte, konak gökada en uzak olduğu zaman gözlemlendiyse listeye dahil edilmiştir.
  4. ^ antik dönem – 1913 (kırmızıya kaymaya dayanarak); antik dönem – 1930 (Sefe yıldızlarına dayanarak)

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "How Many Galaxies Are There? Astronomers Are Revealing the Enormity of the Universe". 5 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 
  2. ^ Simmons, B.D. (2014). "Galaxy Zoo: CANDELS barred discs and bar fractions". MNRAS. 445 (4): 3466-3474. arXiv:1409.1214 $2. Bibcode:2014MNRAS.445.3466S. doi:10.1093/mnras/stu1817  . 
  3. ^ "Detailed Information for Object NGC 6872". NASA/IPAC Extragalactic Database. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2014. 
  4. ^ Eufrasio, Rafael T.; de Mello, Duília F.; Urrutia-Viscarra, Fernanda; Mendes de Oliveira, Claudia; Dwek, Eli (Mart 2013). "When the Largest Spiral is Formed". Proceedings of the International Astronomical Union. 292: 328. Bibcode:2013IAUS..292..328E. doi:10.1017/S1743921313001543  . 
  5. ^ a b c d Sobral, David; Matthee, Jorryt; Darvish, Behnam; Schaerer, Daniel; Mobasher, Bahram; Röttgering, Huub J. A.; Santos, Sérgio; Hemmati, Shoubaneh (4 Haziran 2015). "Evidence For POPIII-Like Stellar Populations in the Most Luminous LYMAN-α Emitters at the Epoch Of Re-Ionisation: Spectroscopic Confirmation". The Astrophysical Journal. 808 (2): 139. arXiv:1504.01734 $2. Bibcode:2015ApJ...808..139S. doi:10.1088/0004-637x/808/2/139. 
  6. ^ Williams, Matt (Kasım 2016). "What are Magellanic clouds?". phys.org. 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ Smith, Robert T. (1941). "The Radial Velocity of a Peculiar Nebula". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 53 (313): 187. Bibcode:1941PASP...53..187S. doi:10.1086/125301. 
  8. ^ Burbidge, E. Margaret (1964). "The Strange Extragalactic Systems: Mayall's Object and IC 883". Astrophysical Journal. 140: 1617. Bibcode:1964ApJ...140.1617B. doi:10.1086/148070. 
  9. ^ Baade, W.; Minkowski, R. (1954). "On the Identification of Radio Sources". Astrophysical Journal. 119: 215. Bibcode:1954ApJ...119..215B. doi:10.1086/145813. 
  10. ^ Karachentsev, J.D. (12 Kasım 2022). "Peekaboo: the extremely metal poor dwarf galaxy HIPASS J1131-31". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 518 (4): 5893-5903. arXiv:2212.03478 $2. doi:10.1093/mnras/stac3284  . 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. 
  11. ^ Villard, Ray (6 Aralık 2022). "Peekaboo! A Tiny, Hidden Galaxy Provides A Peek Into The Past - Tucked Away In A Local Pocket Of Dark Matter, A Late-Blooming Dwarf Galaxy Looks Like iI Belongs In The Early Universe". NASA. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. 
  12. ^ a b c d Karen Masters (Aralık 2003). "Curious About Astronomy: Can any galaxies be seen with the naked eye?". Ask an Astronomer. 20 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2008. 
  13. ^ "Magellanic Cloud". Astronomy Knowledge Base. University of Ottawa. 5 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ "The Large Magellanic Cloud, LMC". SEDS. 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "The Small Magellanic Cloud, SMC". SEDS. 7 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ "Messier 31". SEDS. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ John E. Bortle (Şubat 2001). "The Bortle Dark-Sky Scale". Sky & Telescope. 23 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2009. 
  18. ^ Barbara Wilson; Larry Mitchell. "The Revised AINTNO 100". 5 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ Stephen Uitti. "Farthest Naked Eye Object". 19 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2008. 
  20. ^ "Messier 81". SEDS. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ S. J. O'Meara (1998). The Messier Objects. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-55332-2. 
  22. ^ "6 galaxies naked-eye simultaneously!". Cloudy Nights. 3 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2019. 
  23. ^ SEDS, Lord Rosse's drawings of M51. his "Question Mark" "Spiral Nebula" 26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  24. ^ SEDS, Seyfert Galaxies 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  25. ^ Burbidge, G. (1999). "Baade & Minkowski's Identification of Radio Sources". Astrophysical Journal. 525: 569. Bibcode:1999ApJ...525C.569B. 
  26. ^ Baade, W.; Minkowski, R. (1954). "Identification of the Radio Sources in Cassiopeia, Cygnus a, and Puppis a". The Astrophysical Journal. 119: 206. Bibcode:1954ApJ...119..206B. doi:10.1086/145812. 
  27. ^ Scientific American, "The Ghostliest Galaxies", GD Bothun, Cilt 276. No. 2. Şubat 1997, s.40–45. Bibcode: 1997SciAm.276b..40B
  28. ^ Gonzalez-Perez, J.; Kidger, M.; Martin-Luis, F. (2001). "Optical and Near-Infrared Calibration of AGN Field Stars: An All-Sky Network of Faint Stars Calibrated on the Landolt System". The Astronomical Journal. 122 (4): 2055. Bibcode:2001AJ....122.2055G. doi:10.1086/322129  . 
  29. ^ Brunthaler, A. (2000). "III Zw 2. the first superluminal jet in a Seyfert galaxy". Astronomy & Astrophysics Letters. 357: 45. arXiv:astro-ph/0004256 $2. Bibcode:2000A&A...357L..45B. 
  30. ^ Ken Crosswell, "Malin 1: A Bizarre Galaxy Gets Slightly Less So" 14 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 22 Ocak 2007
  31. ^ Moffet, Alan T. (1966). "The Structure of Radio Galaxies". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 4: 145-170. Bibcode:1966ARA&A...4..145M. doi:10.1146/annurev.aa.04.090166.001045. 
  32. ^ Bogdan (6 Kasım 2023), "Evidence for heavy-seed origin of early supermassive black holes from a z≈10 x-ray quasar", Nature Astronomy, cilt 8, ss. 126-133, arXiv:2305.15458 $2, doi:10.1038/s41550-023-02111-9 
  33. ^ Ashley Strickland (7 Kasım 2023). "Telescopes spot the oldest and most distant black hole formed after the big bang". CNN. 16 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  34. ^ Sub-parsec-scale structure and evolution in Centaurus A Introduction 4 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ; 26 Kasım, Salı 15:27:29 PST 1996
  35. ^ Saxena A.; Marinello M.; Overzier R.A.; Rottgering H.J.A. (2018). "Discovery of a radio galaxy at z = 5.72". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 480 (2): 2733. arXiv:1806.01191 $2. Bibcode:2018MNRAS.480.2733S. doi:10.1093/mnras/sty1996  . 
  36. ^ Seymour, N.; Drouart, G.; Noirot, G.; Broderick, J. W.; Turner, R. J.; Shabala, S. S.; Stern, D. K.; Bellstedt, S.; Driver, S.; Davies, L.; De Breuck, C. A.; Afonso, J. A.; Vernet, J. D. R.; Galvin, T. J. (2022). "HST WFC3/Grism observations of the candidate ultra-high-redshift radio galaxy GLEAM J0917–0012". Publications of the Astronomical Society of Australia. 39. arXiv:2203.01349 $2. Bibcode:2022PASA...39...16S. doi:10.1017/pasa.2022.4. 
  37. ^ Ho, Luis C.; Filippenko, Alexei V.; Sargent, Wallace L. W. (October 1997). "A Search for 'Dwarf' Seyfert Nuclei. III. Spectroscopic Parameters and Properties of the Host Galaxies". The Astrophysical Journal Supplement Series. 112 (2): 315-390. arXiv:astro-ph/9704107 $2. Bibcode:1997ApJS..112..315H. doi:10.1086/313041. 
  38. ^ Martins, Lucimara P.; Lanfranchi, Gustavo; Goncalves, Denise R.; Magrini, Laura; Teodorescu, Ana M.; Quireza, Cintia (Şubat 2012). "The ionization mechanism of NGC 185: How to fake a Seyfert galaxy?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 419 (4): 3159-3166. arXiv:1110.5891 $2. Bibcode:2012MNRAS.419.3159M. doi:10.1111/j.1365-2966.2011.19954.x  . 
  39. ^ Wolf, J.; Nandra, K.; Salvato, M.; Buchner, J.; Onoue, M.; Liu, T.; Merloni, A.; Ciroi, S.; Di Mille, F.; Arcodia, R.; Burwitz, V.; Brusa, M.; Ishimoto, R.; Kashikawa, N.; Matsuoka, Y.; Urrutia, T.; Waddell, Sophia (2023). "X-ray emission from a rapidly accreting narrow-line Seyfert 1 galaxy at z=6.56". Astronomy & Astrophysics. 669: A127. arXiv:2211.13820 $2. Bibcode:2023A&A...669A.127W. doi:10.1051/0004-6361/202244688. 
  40. ^ The 2006 Giant Flare in PKS 2155-304 and Unidentified TeV Sources 20 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  41. ^ Julie McEnery. "Time Variability of the TeV Gamma-Ray Emission from Markarian 421". Iac.es. 12 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2008. 
  42. ^ bNet, Ablaze from afar: astronomers may have identified the most distant "blazar" yet 3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sept 2004
  43. ^ Romani; David Sowards-Emmerd; Lincoln Greenhill; Peter Michelson (2004). "Q0906+6930: The Highest-Redshift Blazar". The Astrophysical Journal. 610 (1): L9-L11. arXiv:astro-ph/0406252 $2. Bibcode:2004ApJ...610L...9R. doi:10.1086/423201. 
  44. ^ Chiaberge, M.; Capetti, A.; Celotti, A. (30 Haziran 2024). "The BL Lac heart of Centaurus A". Oxford Academic. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 
  45. ^ Koptelova, Ekaterina; Hwang, Chorng-Yuan (2022). "A BL Lacertae Object at a Cosmic Age of 800 Myr". The Astrophysical Journal Letters. 929 (1): L7. Bibcode:2022ApJ...929L...7K. doi:10.3847/2041-8213/ac61e0  . 
  46. ^ Rodríguez Zaurín, J.; Tadhunter, C. N.; González Delgado, R. M. (2008). "Optical spectroscopy of Arp220: the star formation history of the closest ULIRG". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 384 (3): 875-885. arXiv:0711.0166 $2. Bibcode:2008MNRAS.384..875R. doi:10.1111/j.1365-2966.2007.12658.x  . 
  47. ^ "APOD: 4 Ocak 2012 - Starburst Galaxy IC 10". apod.nasa.gov. Erişim tarihi: 14 Kasım 2022. 
  48. ^ Bolatto, A. D.; Jackson, J. M.; Wilson, C. D.; Moriarty-Schieven, G. (2000). "Submillimeter Observations of IC 10: The Dust Properties and Neutral Carbon Content of a Low-Metallicity Starburst". Astrophysical Journal. 532 (2): 909-921. arXiv:astro-ph/9910564 $2. Bibcode:2000ApJ...532..909B. doi:10.1086/308590. 
  49. ^ Science Daily, "'Monster' Starburst Galaxies Discovered in Early Universe" 13 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NRAO, 13 Mart 2013 (13 Mart 2013'te erişildi)
  50. ^ Vieira, J. D. (2013). "Dusty starburst galaxies in the early Universe as revealed by gravitational lensing". Nature. 495 (7441): 344-347. arXiv:1303.2723 $2. Bibcode:2013Natur.495..344V. doi:10.1038/nature12001. PMID 23485967. 
  51. ^ "NASA's James Webb Space Telescope Finds Most Distant Known Galaxy – James Webb Space Telescope". blogs.nasa.gov (İngilizce). 30 Mayıs 2024. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024. 
  52. ^ Wang F, Yang J, Fan X, Hennawi J, Barth A (12 Ocak 2021), "238.01. A Luminous Quasar at a Redshift of z=7.64", American Astronomical Society 237th Meeting, erişim tarihi: 28 Şubat 2021 
  53. ^ Drake, Nadia (3 Mart 2016). "Astronomers Spot Most Distant Galaxy—At Least For Now". National Geographic. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2016. 
  54. ^ W. M. Keck Observatory (6 Ağustos 2015). "A new record: Keck Observatory measures most distant galaxy". Astronomy Now. 12 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  55. ^ Mike Wall (5 Ağustos 2015). "Ancient Galaxy Is Most Distant Ever Found". Space.com. 7 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  56. ^ Oesch, P.A. (3 Mayıs 2015). "A Spectroscopic Redshift Measurement for a Luminous Lyman Break Galaxy at z=7.730 using Keck/MOSFIRE". The Astrophysical Journal. 804 (2): L30. arXiv:1502.05399 $2. Bibcode:2015ApJ...804L..30O. doi:10.1088/2041-8205/804/2/L30. 
  57. ^ "Galaxy breaks record for farthest ever seen". CBC News. Associated Press. 6 Mayıs 2015. 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  58. ^ Finkelstein, S. L.; Papovich, C.; Dickinson, M.; Song, M.; Tilvi, V.; Koekemoer, A. M.; Finkelstein, K. D.; Mobasher, B.; Ferguson, H. C.; Giavalisco, M.; Reddy, N.; Ashby, M. L. N.; Dekel, A.; Fazio, G. G.; Fontana, A.; Grogin, N. A.; Huang, J.-S.; Kocevski, D.; Rafelski, M.; Weiner, B. J.; Willner, S. P. (2013). "A galaxy rapidly forming stars 700 million years after the Big Bang at redshift 7.51". Nature. 502 (7472): 524-527. arXiv:1310.6031 $2. Bibcode:2013Natur.502..524F. doi:10.1038/nature12657. PMID 24153304. 
  59. ^ Shibuya, Takatoshi; Kashikawa, Nobunari; Ota, Kazuaki; Iye, Masanori; Ouchi, Masami; Furusawa, Hisanori; Shimasaku, Kazuhiro; Hattori, Takashi (2012). "The First Systematic Survey for Lyalpha Emitters at z = 7.3 with Red-sensitive Subaru/Suprime-Cam". The Astrophysical Journal. 752 (2): 114. arXiv:1112.3997 $2. Bibcode:2012ApJ...752..114S. doi:10.1088/0004-637x/752/2/114. 
  60. ^ Ono, Yoshiaki; Ouchi, Masami; Mobasher, Bahram; Dickinson, Mark; Penner, Kyle; Shimasaku, Kazuhiro; Weiner, Benjamin J.; Kartaltepe, Jeyhan S.; Nakajima, Kimihiko; Nayyeri, Hooshang; Stern, Daniel; Kashikawa, Nobunari; Spinrad, Hyron (2012). "Spectroscopic Confirmation of Three z-dropout Galaxies at z = 6.844-7.213: Demographics of Lyalpha Emission in z ~ 7 Galaxies". The Astrophysical Journal. 744 (2): 83. arXiv:1107.3159 $2. Bibcode:2012ApJ...744...83O. doi:10.1088/0004-637X/744/2/83. 
  61. ^ Vanzella, E.; Pentericci, L.; Fontana, A.; Grazian, A.; Castellano, M.; Boutsia, K.; Cristiani, S.; Dickinson, M.; Gallozzi, S.; Giallongo, E.; Giavalisco, M.; Maiolino, R.; Moorwood, A.; Paris, D.; Santini, P. (2011). "Spectroscopic Confirmation of Two Lyman Break Galaxies at Redshift Beyond 7". The Astrophysical Journal. 730 (2): L35. arXiv:1011.5500 $2. Bibcode:2011ApJ...730L..35V. doi:10.1088/2041-8205/730/2/l35. 
  62. ^ Lehnert, M. D.; Nesvadba, N. P. H.; Cuby, J.-G.; Swinbank, A. M.; Morris, S.; Clément, B.; Evans, C. J.; Bremer, M. N.; Basa, S. (2010). "Spectroscopic confirmation of a galaxy at redshift z = 8.6". Nature. 467 (7318): 940-942. arXiv:1010.4312 $2. Bibcode:2010Natur.467..940L. doi:10.1038/nature09462. PMID 20962840. 
  63. ^ Iye, M; Ota, K; Kashikawa, N (2006). "A galaxy at a redshift z = 6.96". Nature. 443 (7108): 186-188. arXiv:astro-ph/0609393 $2. Bibcode:2006Natur.443..186I. doi:10.1038/nature05104. PMID 16971942. 
  64. ^ a b Yoshi Taniguchi (2008). "Star Forming Galaxies at z > 5". Proceedings of the International Astronomical Union. 3: 429-436. arXiv:0804.0644 $2. Bibcode:2008IAUS..250..429T. doi:10.1017/S1743921308020796. 
  65. ^ a b PASJ: Publ. Astron. Soc. Jpn. 57. 165–182. 25 Şubat 2005; The SUBARU Deep Field Project: Lymanα Emitters at a Redshift of 6.6 30 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  66. ^ a b BBC News, Most distant galaxy detected 1 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Salı, 25 Mart 2003. 14:28 GMT
  67. ^ a b SpaceRef, Subaru Telescope Detects the Most Distant Galaxy Yet and Expects Many More, Pazartesi, 24 Mart 2003
  68. ^ Kodaira; Taniguchi; Kashikawa; Kaifu; Ando; Karoji (2003). "The Discovery of Two Lyman-α Emitters Beyond Redshift 6 in the Subaru Deep Field". Publications of the Astronomical Society of Japan. 55 (2): L17-L21. arXiv:astro-ph/0301096 $2. Bibcode:2003PASJ...55L..17K. doi:10.1093/pasj/55.2.L17. 
  69. ^ Hazel Muir (14 Mart 2002). "New record for Universe's most distant object". New Scientist. 31 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  70. ^ "Far away stars light early cosmos". BBC News. 14 Mart 2002. 17 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  71. ^ Hu, E. M.; Cowie, L. L.; McMahon, R. G.; Capak, P.; Iwamuro, F.; Kneib, J.-P.; Maihara, T.; Motohara, K. (2002). "A Redshift z = 6.56 Galaxy behind the Cluster Abell 370". The Astrophysical Journal. 568 (2): L75-L79. arXiv:astro-ph/0203091 $2. Bibcode:2002ApJ...568L..75H. doi:10.1086/340424. 
  72. ^ K2.1 HCM 6A — Discovery of a redshift z = 6.56 galaxy lying behind the cluster Abell 370 18 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  73. ^ Hu, Esther M.; McMahon, Richard G.; Cowie, Lennox L. (1999). "An Extremely Luminous Galaxy at z = 5.74". The Astrophysical Journal. 522 (1): L9-L12. arXiv:astro-ph/9907079 $2. Bibcode:1999ApJ...522L...9H. doi:10.1086/312205. 
  74. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q Daniel Stern; Hyron Spinrad (1999). "Search Techniques for Distant Galaxies". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 111 (766): 1475-1502. arXiv:astro-ph/9912082 $2. Bibcode:1999PASP..111.1475S. doi:10.1086/316471. 18 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2009. 
  75. ^ a b John Noble Wilford (20 Ekim 1998). "Peering Back in Time, Astronomers Glimpse Galaxies Aborning". The New York Times. 
  76. ^ a b Astronomy Picture of the Day, A Baby Galaxy 4 Temmuz 2011 tarihinde Wikiwix sitesinde arşivlendi, 24 Mart 1998
  77. ^ a b Arjun Dey; Hyron Spinrad; Daniel Stern; Graham; Chaffee (1998). "A Galaxy at z=5.34". The Astrophysical Journal. 498 (2): L93-L97. arXiv:astro-ph/9803137 $2. Bibcode:1998ApJ...498L..93D. doi:10.1086/311331. 
  78. ^ a b "Previous What's New in Cosmology's". astro.ucla.edu. 1 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2018. 
  79. ^ Franx, Marijn; Illingworth, Garth D.; Kelson, Daniel D.; Van Dokkum, Pieter G.; Tran, Kim-Vy (1997). "A Pair of Lensed Galaxies at z = 4.92 in the Field of CL 1358+62". The Astrophysical Journal. 486 (2): L75-L78. arXiv:astro-ph/9704090 $2. Bibcode:1997ApJ...486L..75F. doi:10.1086/310844. 
  80. ^ Astronomy Picture of the Day, Behind CL1358+62: A New Farthest Object 4 Temmuz 2011 tarihinde Wikiwix sitesinde arşivlendi, 31 Temmuz 1997
  81. ^ a b c d e "Astrophysics and Space Science" 1999. 269/270. 165–181 ; GALAXIES AT HIGH REDSHIFT – 8. Z > 5 GALAXIES 5 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ; Garth Illingworth
  82. ^ Wil van Breugel; Carlos De Breuck; Adam Stanford; Huub Röttgering; George Miley; Daniel Stern; Dante Minniti; Chris Carilli (1999). "Ultra-Steep Spectrum Radio Galaxies at Hy Redshifts". Andrew J. Bunker; Wil J. M. van Breugel (Ed.). The Hy-Redshift Universe: Galaxy Formation and Evolution at High Redshift. ASP Conference Proceedings. 193. s. 44. arXiv:astro-ph/9910311 $2. Bibcode:1999ASPC..193...44V. ISBN 978-1-58381-019-4. 
  83. ^ a b Hyron Spinrad; Arjun Dey; Graham (1995). "Keck Observations of the Most Distant Galaxy: 8C1435+63 at z=4.25". The Astrophysical Journal. 438: L51. arXiv:astro-ph/9411007 $2. Bibcode:1995ApJ...438L..51S. doi:10.1086/187713. 
  84. ^ a b Ken Croswell (5 Kasım 1994). "Galaxy hunters close to the edge". New Scientist. 1950: 17. Bibcode:1994NewSc1950...17C. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  85. ^ Miley, G. K.; Chambers, K. C.; van Breugel, W. J. M.; Macchetto, F. (1992). "Hubble Space Telescope imaging of distant galaxies – 4C 41.17 at Z = 3.8" (PDF). Astrophysical Journal. 401: L69. Bibcode:1992ApJ...401L..69M. doi:10.1086/186673. hdl:1887/6628  . 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Kasım 2018. 
  86. ^ a b Chambers, K. C.; Miley, G. K.; van Breugel, W. J. M. (1990). "4C 41.17 – A radio galaxy at a redshift of 3.8" (PDF). Astrophysical Journal. 363: 21. Bibcode:1990ApJ...363...21C. doi:10.1086/169316. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Kasım 2018. 
  87. ^ Science News, Farthest galaxy is cosmic question – 0902+34 9 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi 23 April 1988
  88. ^ Science News, Two distant galaxies provide new puzzles – 4c 41.17. B2 09021+34 9 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, 14 Kasım 1992
  89. ^ Paola Mazzei; Gianfranco De Zotti (1995). "Dust in High Redshift Radio Galaxies and the Early Evolution of Spheroidal Galaxies". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 279 (2): 535-544. arXiv:astro-ph/9509108 $2. Bibcode:1996MNRAS.279..535M. doi:10.1093/mnras/279.2.535  . 
  90. ^ Le Fevre, O.; Hammer, F.; Nottale, L.; Mazure, A.; Christian, C. (1988). "Peculiar morphology of the high-redshift radio galaxies 3C 13 and 3C 256 in subarcsecond seeing". Astrophysical Journal. 324: L1. Bibcode:1988ApJ...324L...1L. doi:10.1086/185078. 
  91. ^ a b Lilly, S. J.; Longair, M. S. (1984). "Stellar populations in distant radio galaxies". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 211 (4): 833-855. Bibcode:1984MNRAS.211..833L. doi:10.1093/mnras/211.4.833  . 
  92. ^ Longair, M. S. (1984). "The Most Distant Galaxies". Journal of the British Astronomical Association. 94: 97. Bibcode:1984JBAA...94...97L. 
  93. ^ Spinrad, H.; Djorgovski, S. (1983). "3C324 – Most Distant Galaxy". Sky and Telescope. 65: 321. Bibcode:1983S&T....65..321S. 
  94. ^ Smith, H. E.; Junkkarinen, V. T.; Spinrad, H.; Grueff, G.; Vigotti, M. (1979). "Spectrophotometry of three high-redshift radio galaxies - 3C 6.1. 3C 265. and 3C 352". The Astrophysical Journal. 231: 307. Bibcode:1979ApJ...231..307S. doi:10.1086/157194. 
  95. ^ "The Discovery of Radio Galaxies and Quasars". caltech.edu. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2018. 
  96. ^ McCarthy, P J (1993). "High Redshift Radio Galaxies". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 31: 639-688. Bibcode:1993ARA&A..31..639M. doi:10.1146/annurev.aa.31.090193.003231. 
  97. ^ a b c Sandage, Allan (1961). "The Ability of the 200-INCH Telescope to Discriminate Between Selected World Models". Astrophysical Journal. 133: 355. Bibcode:1961ApJ...133..355S. doi:10.1086/147041. 
  98. ^ Hubble, E. P. (1953). "The law of red shifts (George Darwin Lecture)". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 113 (6): 658-666. Bibcode:1953MNRAS.113..658H. doi:10.1093/mnras/113.6.658  . 
  99. ^ OBSERVATIONAL TESTS OF WORLD MODELS; 6.1. Local Tests for Linearity of the Redshift-Distance Relation 20 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ; Annu. Rev. Astron. Astrophys. 1988. 26: 561–630
  100. ^ Humason, M. L.; Mayall, N. U.; Sandage, A. R. (1956). "Redshifts and magnitudes of extragalactic nebulae". Astron. J. 61: 97. Bibcode:1956AJ.....61...97H. doi:10.1086/107297. 
  101. ^ a b c "1053 May 8 meeting of the Royal Astronomical Society". The Observatory. 73: 97. 1953. Bibcode:1953Obs....73...97. 
  102. ^ Merrill, Paul W. (1958). "From Atoms to Galaxies". Astronomical Society of the Pacific Leaflets. 7 (349): 393. Bibcode:1958ASPL....7..393M. 
  103. ^ Bolton, J. G. (1969). "Extragalactic Radio Sources". Astronomical Journal. 74: 131. Bibcode:1969AJ.....74..131B. doi:10.1086/110786.  A&AAid:AAA001.141.093
  104. ^ a b Humason, M. L. (1936). "The Apparent Radial Velocities of 100 Extra-Galactic Nebulae". Astrophysical Journal. 83: 10. Bibcode:1936ApJ....83...10H. doi:10.1086/143696  . 
  105. ^ Sandage, Allan (1999). "The First 50 Years at Palomar: 1949–1999 the Early Years of Stellar Evolution, Cosmology, and High-Energy Astrophysics". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 37: 445-486. Bibcode:1999ARA&A..37..445S. doi:10.1146/annurev.astro.37.1.445. 
  106. ^ a b Chant, C. A. (1932). "Notes and Queries (Doings at Mount Wilson-Ritchey's Photographic Telescope-Infra-red Photographic Plates)". Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. 26: 180. Bibcode:1932JRASC..26..180C. 
  107. ^ Humason, Milton L. (1931). "Apparent Velocity-Shifts in the Spectra of Faint Nebulae". Astrophysical Journal. 74: 35. Bibcode:1931ApJ....74...35H. doi:10.1086/143287. 
  108. ^ Hubble, Edwin; Humason, Milton L. (1931). "The Velocity-Distance Relation among Extra-Galactic Nebulae". Astrophysical Journal. 74: 43. Bibcode:1931ApJ....74...43H. doi:10.1086/143323. 
  109. ^ a b Humason, M. L. (1931). "The Large Apparent Velocities of Extra-Galactic Nebulae". Astronomical Society of the Pacific Leaflets. 1 (37): 149. Bibcode:1931ASPL....1..149H. 
  110. ^ Humason, M. L. (1930). "The Rayton short-focus spectrographic objective". Astrophys. J. 71: 351. Bibcode:1930ApJ....71..351H. doi:10.1086/143255  . 
  111. ^ a b c d Trimble, Virginia (1996). "H_0: The Incredible Shrinking Constant, 1925–1975". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 108: 1073. Bibcode:1996PASP..108.1073T. doi:10.1086/133837  . 
  112. ^ "The Berkeley Meeting of the Astronomical Society of the Pacific, Haziran 20–21. 1929". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 41 (242): 244. 1929. Bibcode:1929PASP...41..244.. doi:10.1086/123945  . 
  113. ^ a b Milton L. Humason (15 Mart 1929). "The Large Radial Velocity of N. G. C. 7619". Proceedings of the National Academy of Sciences. 15 (3): 167-168. Bibcode:1929PNAS...15..167H. doi:10.1073/pnas.15.3.167  . PMC 522426 $2. PMID 16577159. 20 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  114. ^ Allan Sandage (Aralık 1989). "EDWIN HUBBLE 1889–1953". The Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. Whole No. 621. 83 (6). 2 Şubat 1997 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  115. ^ a b National Academy of Sciences (U.S.) (1980). Biographical Memoirs: Volume 52 – VESTO MELVIN SLIPHER. National Academies. ISBN 978-0-309-03099-1. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2016. 
  116. ^ Bailey, S. I. (1920). "Comet Skjellerup". Harvard College Observatory Bulletin. 739: 1. Bibcode:1920BHarO.739....1B. 
  117. ^ Vesto Melvin Slipher (19 Ocak 1921). "DREYER NEBULA NO. 584 INCONCEIVABLY DISTANT; Dr. Slipher Says the Celestial Speed Champion Is 'Many Millions of Light Years' Away". The New York Times. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  118. ^ a b "NEBULA DREYER BREAKS ALL SKY SPEED RECORDS; Portion of the Constellation of Cetus Is Rushing Along at Rate of 1.240 Miles a Second". The New York Times. 18 Ocak 1921. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  119. ^ Coe, Dan; Zitrin, Adi; Carrasco, Mauricio; Shu, Xinwen; Zheng, Wei; Postman, Marc; Bradley, Larry; Koekemoer, Anton; Bouwens, Rychard; Broadhurst, Tom; Monna, Anna; Host, Ole; Moustakas, Leonidas A.; Ford, Holland; Moustakas, John; van der Wel, Arjen; Donahue, Megan; Rodney, Steven A.; Benítez, Narciso; Jouvel, Stephanie; Seitz, Stella; Kelson, Daniel D.; Rosati, Piero (2013). "CLASH: Three Strongly Lensed Images of a Candidate z ≈ 11 Galaxy". The Astrophysical Journal. 762 (1): 32. arXiv:1211.3663 $2. Bibcode:2013ApJ...762...32C. doi:10.1088/0004-637x/762/1/32. 
  120. ^ Lehnert, M. D.; Nesvadba, N. P. H.; Cuby, J.-G.; Swinbank, A. M.; Morris, S.; Clément, B.; Evans, C. J.; Bremer, M. N.; Basa, S. (2010). "Spectroscopic confirmation of a galaxy at redshift z = 8.6". Nature. 467 (7318): 940-942. arXiv:1010.4312 $2. Bibcode:2010Natur.467..940L. doi:10.1038/nature09462. PMID 20962840. 
  121. ^ David Shiga (10 Temmuz 2007). "Baby galaxies sighted at dawn of universe". New Scientist. 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  122. ^ Lawrence Livermore National Laboratory, Lab scientists revoke status of space object 22 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  123. ^ Hsiao-Wen Chen; Lanzetta; Sebastian Pascarelle; Noriaki Yahata (2000). "The Unusual Spectral Energy Distribution of a Galaxy Previously Reported to be at Redshift 6.68". Nature. 408 (6812): 562-564. arXiv:astro-ph/0011558 $2. Bibcode:2000Natur.408..562C. doi:10.1038/35046031. PMID 11117738. 
  124. ^ BBC News, Hubble spies most distant object, Thursday, 15 April 1999
  125. ^ Hu; McMahon (1996). "Detection of Lyman-alpha Emitting Galaxies at Redshift z=4.55". Nature. 382 (6588): 231-233. arXiv:astro-ph/9606135 $2. Bibcode:1996Natur.382..231H. doi:10.1038/382231a0. 
  126. ^ "DAZLE Near Ir Narrow Band Imager" (PDF). Anglo-Australian Observatory. 31 Ocak 2002. DAZLE-IoA-Doc-0002. 27 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  127. ^ "ESO Astronomers Detect a Galaxy at the Edge of the Universe" (Basın açıklaması). European Southern Observatory (ESO). 15 Eylül 1995. eso9526. 28 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2018. 
  128. ^ Marcus Chown (21 Ekim 1995). "Trouble at the edge of time". New Scientist. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2018. 
  129. ^ Wampler, E. J. (1996). "High resolution observations of the QSO BR 1202-0725: deuterium and ionic abundances at redshifts above z=4". Astronomy & Astrophysics. 316: 33. arXiv:astro-ph/9512084 $2. Bibcode:1996A&A...316...33W. 
  130. ^ Elston, Richard; Bechtold, Jill; Hill, Gary J.; Ge, Jian (1996). "A Redshift 4.38 MG II Absorber toward BR 1202-0725". Astrophysical Journal Letters. 456: L13. Bibcode:1996ApJ...456L..13E. doi:10.1086/309853  . 
  131. ^ Smail, I.; Ellis, R. S.; Aragon-Salamanca, A.; Soucail, G.; Mellier, Y.; Giraud, E. (1993). "The Nature of Star Formation in Lensed Galaxies at High Redshift". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 263 (3): 628-640. Bibcode:1993MNRAS.263..628S. doi:10.1093/mnras/263.3.628  . 
  132. ^ "Gravitational Lenses II: Galaxy Clusters as Lenses". uni-bonn.de. 22 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2018. 
  133. ^ Djorgovski, S.; Strauss, Michael A.; Spinrad, Hyron; McCarthy, Patrick; Perley, R. A. (1987). "A galaxy at a redshift of 3.215 – Further studies of the PKS 1614+051 system" (PDF). Astronomical Journal. 93: 1318. Bibcode:1987AJ.....93.1318D. doi:10.1086/114414. ISSN 0004-6256. 
  134. ^ NED, Searching NED for object "3C 123"
  135. ^ Spinrad, H. (1975). "3C 123: a distant first-ranked cluster galaxy at z=0.637". Astrophys. J. 199: L3. Bibcode:1975ApJ...199L...3S. doi:10.1086/181835  . 
  136. ^ Staff (21 Mayıs 2015). "PIA19339: Dusty 'Sunrise' at Core of Galaxy (Artist's Concept)". NASA. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2015. 
  137. ^ Staff (21 Mayıs 2015). "WISE spacecraft discovers most luminous galaxy in universe". PhysOrg. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2015. 
  138. ^ a b Overbye, Dennis (17 Haziran 2015). "Astronomers Report Finding Earliest Stars That Enriched Cosmos". The New York Times. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2015. 
  139. ^ Sci-News.com, "Segue 2: Most Lightweight Galaxy in Universe" 13 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Natali Anderson, 11 Haziran 2013 (accessed 11 Haziran 2013)
  140. ^ Kirby, Evan N.; Boylan-Kolchin, Michael; Cohen, Judith G.; Geha, Marla; Bullock, James S.; Kaplinghat, Manoj; Smethurst, R. J.; Cheung, Edmond; Nichol, Robert C.; Schawinski, Kevin; Rutkowski, Michael; Kartaltepe, Jeyhan S.; Bell, Eric F.; Casteels, Kevin R. V.; Conselice, Christopher J.; Almaini, Omar; Ferguson, Henry C.; Fortson, Lucy; Hartley, William; Kocevski, Dale; Koekemoer, Anton M.; McIntosh, Daniel H.; Mortlock, Alice; Newman, Jeffrey A.; Ownsworth, Jamie; Bamford, Steven; Dahlen, Tomas; Faber, Sandra M.; Finkelstein, Steven L.; Fontana, Adriano (2013). "Segue 2: The Least Massive Galaxy". The Astrophysical Journal. 770 (1): 16. arXiv:1304.6080 $2. Bibcode:2013ApJ...770...16K. doi:10.1088/0004-637X/770/1/16. 
  141. ^ Astronomy Now, "Heavyweight galaxy is king of its cluster" 15 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Keith Cooper, 13 Mayıs 2010 (9 Mart 2013'te erişildi)
  142. ^ Research.gov, "Astronomers Discover Most Massive Galaxy Yet, Formed by 'Galactic Cannibalism'" 6 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (9 Mart 2013'te erişildi)
  143. ^ "Undergraduates discover the densest galaxies known". Space Daily. 29 Temmuz 2015. 18 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  144. ^ "Most Massive Spiral Galaxy Known in the Universe" (Basın açıklaması). European Southern Observatory (ESO). 8 Aralık 2000. eso0041. 4 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2018. 
  145. ^ Grebel (2000). "Star Clusters in Local Group Galaxies". ASP Conference Series. 211: 262-269. arXiv:astro-ph/9912529 $2. Bibcode:2000ASPC..211..262G. 
  146. ^ Chandra X-Ray Observatory at Harvard, "Abell 644 and SDSS J1021+1312: How Often do Giant Black Holes Become Hyperactive?" 15 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 20 Aralık 2010 (7 Temmuz 2012'de erişildi)
  147. ^ Sky and Telescope, Stars in the Middle of Nowhere 11 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 10 Ocak 2008
  148. ^ Richard Tresch Fienberg (9 Ağustos 2007). "Galaxy Monster Mash". Sky and Telescope. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2008. 
  149. ^ Larry O'Hanlon (9 Nisan 2008). "Found! Oldest galaxy pile-up". ABC Science. 24 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  150. ^ Cooke, Jeff; Barton, Elizabeth J.; Bullock, James S.; Stewart, Kyle R.; Wolfe, Arthur M. (2008). "A Candidate Brightest Protocluster Galaxy atz= 3.03". The Astrophysical Journal. 681 (2): L57-L60. arXiv:0803.3808 $2. Bibcode:2008ApJ...681L..57C. doi:10.1086/590406. 
  151. ^ Michelle Starr (26 Nisan 2018). "This Megamerger of 14 Galaxies Could Become The Most Massive Structure in Our Universe". sciencealert. 
  152. ^ "Black hole found in Omega Centauri". United Press International. 10 Nisan 2008. 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  153. ^ Oei, Martijn S. S. L.; van Weeren, Reinout J.; Hardcastle, Martin J.; Botteon, Andrea; Shimwell, Tim W.; Dabhade, Pratik; Gast, Aivin D. J. G. I. B.; Röttgering, Huub J. A.; Brüggen, Marcus; Tasse, Cyril; Williams, Wendy L.; Shulevski, Aleksandar (14 Şubat 2022). "The discovery of a radio galaxy of at least 5 Mpc". Astronomy & Astrophysics. 660: A2. arXiv:2202.05427 $2. Bibcode:2022A&A...660A...2O. doi:10.1051/0004-6361/202142778. 
  154. ^ "Local Large-Scale Structure". Hayden Planetarium. 15 Eylül 2008. 28 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  155. ^ Goldman, Stuart (28 Eylül 2007). "New Stars in a Galaxy's Wake". Sky & Telescope. 10 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2008. 
  156. ^ "Orphan' Stars Found in Long Galaxy Tail" (Basın açıklaması). NASA. 20 Eylül 2007. 4 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  157. ^ Sun; Donahue; Voit (2007). "H-alpha tail, intracluster HII regions and star-formation: ESO137-001 in Abell 3627". The Astrophysical Journal. 671 (1): 190-202. arXiv:0706.1220 $2. Bibcode:2007ApJ...671..190S. doi:10.1086/522690. 
  158. ^ Fraser Cain (20 Eylül 2007). "Galaxy Leaves New Stars Behind in its Death Plunge". Universe Today. 12 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  159. ^ Geach, J. E. (Nisan 2013). "A Redline Starburst: CO(2–1) Observations of an Eddington-Limited Galaxy Reveal Star Formation At Its Most Extreme". The Astrophysical Journal Letters. 767 (1): L17. arXiv:1302.6236 $2. Bibcode:2013ApJ...767L..17G. doi:10.1088/2041-8205/767/1/L17. 
  160. ^ "-log(100^(-x/5)+100^(-y/5))/log(100^(1/5))+26.74 where x=-26.74 and y=-6.5". WolframAlpha. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2013. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Galaksiler_listesi&oldid=34430363" sayfasından alınmıştır