Gündoğdu, Rize
Gündoğdu, Rize'nin merkez ilçesinde bulunan bir beldeydi. 7 kilometre kare alanda, 6.200 nüfusa sahip olmakla birlikte beş mahalle ve on beş köyü içinde barındırmaktadır. Mevcut coğrafi ve idari yapısıyla 7 ilçeden daha büyük olan Gündoğdu 1965 yılında belde konumuna ulaşarak 2014 yerel seçimleri sonrası belde kapanmıştır. Mevcut mahalle köyle aynı isimlerle Rize Belediyesi'ne devredilmiştir.
| Gündoğdu | |
|---|---|
 | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Rize |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 7 km² |
| Rakım | 4 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 6.200 |
| • Yoğunluk | 886/km² |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0464 |
| Posta kodu | 53800 |
Resmî site Gündoğdu Belediyesi | |
Tarihçe
değiştirGündoğdu'nun tarihi Merkez İlçenin tarihi ile birlikte düşünülür. Tarihe ilişkin bilgiler; MÖ 7. yüzyılda Milets'lu denizcilerin yöreye yapmış oldukları seferlerle başlamaktadır. Bunların kurduğu “emperion” (pazaryeri) adlı ticaret kolonilerinin halkı, sonraları Doğu Anadolu'ya göç eden Kimmerler'in (Gimirrai) önünden kaçan İç Anadolu oymakları ile birleşerek, bölgenin ilk yerleşme merkezlerini oluşturdu. MS 370'e kadar önemli bir askeri ve siyasi gelişmeye sahne olmayan bölge, bu tarihten başlayarak, Karadeniz-İran ticaret yolu üzerinde olması dolayısıyla Sasanlı Devleti ile Roma İmparatorluğu arasında sürekli el değiştirdi.
1071'deki Malazgirt Savaşı'ndan sonra hızla Anadolu'ya yayılan Türkler, Rize ve yöresini de ele geçirdiler. Ancak Anadolu Selçuklu Devleti'nin kurulmasından sonra savaş alanının Batı Anadolu'ya kayması, 1075'te bölgenin yeniden Bizans egemenliğine girmesi sonucunu doğurdu. Bu tarihten sonra Bizans, Danişmend, Anadolu Selcuklu Devletleri arasında el değiştiren Rize, 1184'e kadar Bizans etkisinde kaldı.
IV. Haçlı seferi sırasında Kostantinopolis işgale uğrayınca, Bizanslılar Karadeniz’e çekilerek, Rize'yi içine alan Trabzon Rum Pontos İmparatorluğunu kurdular. Bu İmparatorluk, yüzyıllarca Rize yöresinde hüküm sürdükten sonra, 1461'de Fatih Sultan Mehmet tarafından ortadan kaldırıldı. Yavuz Sultan Selim 1509'da Rize yöresini tümüyle Osmanlı Devleti'ne kattı.
Sosyal yapısı
değiştirDış çevreyle yoğun ilişkilerine karşın, kapalı bir toplumsal yapısı olan Gündoğdu’nun, çaycıIıkla birlikte yaşantı biçimi de değişmiştir. Kırsal kesim insanı kente akın ederken kendi değerlerini de taşıyarak Gündoğdu’da yaşamı etkilemiştir. Yaşam şartlarının değişmesine, geçim düzeyinin yükselmesine karşın inançlar, töresel değerler, doğum-evlenme ve beslenme biçimlerinde geleneksel uygulamalar korunmaktadır.
Beş mahalleden oluşan Gündoğdu’da, mahalleler arasında sosyal farklılıklar gözlenmemektedir. 6 bin 200 nüfuslu beldede sakinleri belde belediyelerinin 2014 seçimleri öncesinde kapatılmasına tepki göstererek 3 bin 560 imza toplamışlardı.
İdari Durum
değiştir2000 yılı merkez nüfusu; 5200 olan Gündoğdu, Rize Merkez İlçede yer alır. Kentin batısında Rize Merkez yerleşimi, Kuzeyinde Karadeniz, doğusunda Çayeli ilçesi, Güneyinde ise Güneysu İlçesi yer almaktadır. Gündoğdu’ya bağlı 15 köy vardır. Köylerle birlikte 2000 yılı nüfusu; 12614'dür. Ancak Resmi Gazete’de yer alan 2012/433 sayılı duyuruda “Rize İli Merkez İlçeye bağlı Çiftekavak ve Alipaşa Köyleri ile Gündoğdu Belediyesinin, tüzel kişiliklerinin kaldırılarak, Rize Belediyesi sınırları içine katılması 5393 sayılı Belediye Kanununun 11 inci maddesi uyarınca uygun görülmüştür. Bu Kararı İçişleri Bakanı yürütür“ denildi.[1] Böylece Gündoğdu beldesi Rize merkezine bağlanmış oldu.
Coğrafi konumu
değiştirGündoğdu Doğu Karadeniz Bölgesinde, Rize İli Merkez İlçeye bağlı bir belde merkezidir. Rize İli 40°21 ve 41°25' doğu boylamları ile, 40°35 ve 41°20' kuzey enlemleri arasında yer alır.
Gündoğdu'nun topoğrafyası; dar bir kıyı şeridiyle bunun hemen ardından denize paralel bir şekilde yükselen dağlardan oluşur. Kaçkar Dağları güneydoğuda 3900 metre üzerine çıkarken, güneydeki Dilek dağının yüksekliği 3711 metre, Kırklar dağının yüksekliği ise 3352 metredir. Bunlar bölgenin en yüksek dağlarıdır. Topraklar sık sık bir akarsu ağıyla parçalanmıştır. Meyilin fazla oluşu nedeniyle hızla akan dereler ekonomik değer ifade etmemektedir. Vadi yamaçlarını kaplayan ormanlar denize paralel bir kuşak oluşturmaktadır. Rize Merkez İlçeye doğudan sınır olan Gündoğdu, dar bir şerit halindeki düzlükte ve dağınık düzendeki tepelerde kurulmuştur. Gündoğdu 4. derece deprem kuşağında yer almaktadır.
Fiziki konum
değiştirGündoğdu, genelde dar ve uzun kıyı şeridi boyunca düz ve bunlardan hemen sonra çok eğimli alanlardan oluşan bir yapıya sahiptir. Belediye sınırları ve imar planı alanlarındaki dereler sınırlı da olsa içlere doğru düz ve düze yakın alanlar oluşturmaktadır. Kentte nüfusun büyük bölümü bu sınırlı düz alanlarda yer alır.
Bitki örtüsü
değiştirGündoğdu'da hakim bitki örtüsü çay bahçeleridir. Dar kıyı şeridinden hemen sonra başlayan yükseltilerde, çay bahçeleri ile birlikte fundalıklar, kısa boylu orman ağaçları, gürgen, kızılağaç ve karaağaçlar yer almaktadır.Son zamanlarda kivi üretimininde yaygınlığı artmaktadır.[2]
Jeolojik yapısı
değiştirGündoğdu'da sahil şeridinden güneye doğru uzanan eğilimli alanlarda, aglomera, bazalt ve tüfler'den oluşan volkanik seriler gözlenmektedir. Aglomera, tüf üst kretase yaşlı bu volkanik seriler denizaltı volkanizmasının tipik ürünleridir.
Ulaşım
değiştirRize İlinin en önemli karayolu bağlantısı, Karadeniz kıyı yoludur. Samsun-Trabzon üstünden gelen yol, İyidere ilçesinin 4 km batısında il sınırına girer, kıyıyı izleyerek kuzeydoğuya uzanır ve Fındıklı ilçesinin 12 km doğusunda il sınırları dışına çıkar. Rize, Gündoğdu, Çayeli, Pazar, Ardeşen ve Fındıklı bu devlet yolu üzerindedir. Bölgede ikinci devlet yolu ise Rize-İspir yoludur. Rize merkezden Gündoğdu'ya özel vasıtayla 5 dakika, toplu taşıma araçlarıyla ise 10 dakika civarında zaman almaktadır.
Gündoğdu'nun önemli merkezlere uzaklığı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
| GÜNDOĞDU > | Gidelecek yer | Mesafe |
|---|---|---|
| GÜNDOĞDU | Rize | 8 km |
| GÜNDOĞDU | Trabzon | 83 km |
| GÜNDOĞDU | ANKARA | 841 km |
| GÜNDOĞDU | İSTANBUL | 1205 km |
| GÜNDOĞDU | Erzurum | 260 km |
| GÜNDOĞDU | ARTVİN | 156 km |
| GÜNDOĞDU | İzmir | 1427 km |
| GÜNDOĞDU | Samsun | 424 km |
| GÜNDOĞDU | Adana | 1115 km |
Altyapı bilgileri
değiştir| Mahalleler[4] | Köyler[5] | Okullar[6] | Aile Sağlık Merkezi[7] | Eczane[8] |
|---|---|---|---|---|
| Bozkale | Akarsu | Özel Şahika Salih Kalkavan İlköğretim Okulu | Gündoğdu 4 Nolu Aile Sağlık Merkezi | Gündoğdu Eczanesi |
| Dağınıksu | Akpınar | Taşlıdere Mahallesi | Hamidiye Mah. Gündoğdu/Rize | Hamidiye Mah. Veliköy Cad. No: 2A |
| Hamidiye | Aktaş | Tel: 0 (464) 246 20 00 - 20 70[9] | Tel: 0 (464) 246 40 66 | Tel: 0 (464) 246 39 93 |
| Mezra | Balıkcılar | Taşlıdere Gazi İlköğretim Okulu | ||
| Taşlıdere | Boğazköy | Taşlıdere Mahallesi | ||
| Ketenli | Tel: 0 (464) 246 23 34[10] | |||
| Kurtuluş | Gündoğdu 29 Ekim İlköğretim Okulu | |||
| Pekmezli | Dağınıksu Mahallesi | |||
| Pınarbaşı | Tel: 0 (464) 246 29 35[11] | |||
| Söğütlü | Rize Talip Kahraman El Sanatları Merkezi | |||
| Taşlık | Hamidiye Mahallesi | |||
| Taşpınar | Tel: 0 (464) 226 16 34[12] | |||
| Veliköy | ||||
| Yenidoğan | ||||
| Yenikale |
Dış bağlantılar
değiştir- Gündoğdu Belediyesi
- Haber Gündoğdu 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Özel Şahika Salih Kalkavan İlköğretim Okulu
- Taşlıdere Gazi İlköğretim Okulu
- Gündoğdu 29 Ekim İlköğretim Okulu 9 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Rize Talip Kahraman El Sanatları Merkezi
Kaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2014.
- ^ [1] 20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18.07.2012 tarihinde erişilmiştir.
- ^ [2] 20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18.07.2012 tarihinde erişilmiştir.
- ^ [3] 20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18.07.2012 tarihinde erişilmiştir.
- ^ [4] 20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18.07.2012 tarihinde erişilmiştir.
- ^ [5] 20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18.07.2012 tarihinde erişilmiştir.
- ^ [6] 20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18.07.2012 tarihinde erişilmiştir.
- ^ [7] 18 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18.07.2012 tarihinde erişilmiştir.
- ^ [8] 20 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18.07.2012 tarihinde erişilmiştir.
- ^ [9] 9 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18.07.2012 tarihinde erişilmiştir.
- ^ [10][ölü/kırık bağlantı] 18.07.2012 tarihinde erişilmiştir.