Vikipedi

İyiliği emretmek ve kötülükten menetmek

(Emr-i bi'l ma'rûf ve nehy-i anil münker sayfasından yönlendirildi)

Emir bi'l-ma'rûf ve nehiy ani'l-münker (Arapça الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر), Âl-i İmrân suresi 104, Tevbe Suresi 112, Hûd suresi 116. ayetleri vb. birçok ayette görülen, Kur'an kökenli bir ifadedir ve dini literatürde insanlara "iyiliği emretmek ve insanları kötülükten menetmek" anlamında kullanılır.[1] Dini terminolojide (ahlaki değil) dini anlamda iyi ve kötü olarak tanımlanan fiillere atfen kullanılır.

Afganistan'da Devrimci Kadın Birliği'nin 26 Ağustos 2001 günü gizlice kayda aldığı görüntülerde bir kadın, burkasını açtığı için iyiliğin emredilmesi ve kötülüğün men edilmesinden sorumlu din polislerince halk ortasında sopayla cezalandırılıyor.

Bu ayetler etimolojik ve literal çeviri yapıldığında aslında "iyiliği emretmek ve kötülükten sakındırma" anlamlarına gelmez. Maruf bilinen, aşina olunan anlamındadır [2] ve 30 ayette kullanım amacı aynı kökten gelen örf'ü ifade etmektir.[3] Münker ise belirsiz, tekil veya tuhaf anlamındaki nekre [4]) kelimelerinden marufun zıddı olarak [5] türetilmiş ve olasılıkla günümüzde bid'at (gelenekte olmayan, tuhaf, yeni icatlar, sünnette yer almayan dini uygulamalar) olarak ifade edilenin aynısıdır. İyiliği emretme ve kötülüğü yasaklama eyleminde, iyilik ve kötülüğün mahiyetine ilişkin, neyin iyi, neyin kötü kabul edileceği hususunda kelâm, ahlâk ve fıkıh usulü tartışmalarında kullanılan terimler Hüsün ve Kubuh (iyilik ve kötülük)tur.[6]

İlke, İslam inancında Allah'ın Kuran ve hadisler üzerinden Müslümanlara yüklediği "farz-ı ayn"[7] veya mezhebe bağlı olarak "farzı kifaye" bir görev olarak bilinir[8][9] ve tarihsel hisba kurumunun da ilham kaynağıdır. On İki İmamcı Şii İslam'da "Füru-ı Din" olarak adlandırılan on eylemden ikisini oluşturur.[10][11][12][13] İyiliği emretmek ve kötülüğü engellemek cihadın bir türü olarak kabul edilir,[14] bu sebeple bazı İslami ekollere göre İslam'ın temel farzlarından biridir. Ayrıca İslami anlayışta iyilik ve kötülük kavramlarının göreceliği, yani kastedilen iyiliğin İslam'a göre iyi (farz, vacib, sünnet, müstehap), kötülüğün ise İslam'a göre kötü olan (haram, mekruh) olduğu göz önüne alınmalıdır.[15] (Ayrıca bakınız:Göreceli ahlak)

Siyasal islam veya İslamcılık olarak isimlendirilen akımlardaki hakim anlayış Emr-i bi'l ma'rûf ve nehy-i anil münker'in yerine getirilmesidir.[16][17] İlke cihatçı kökten dincilerle reformist İslamcılar arasında tartışma konusudur. Ana akım İslamcılar görevin hükûmetlere ait olduğunu, kişilerin teker teker bu görevi yapmaya kalkmaları halinde anarşiye yol açılacağını savunurlar. Cihadçı kökten dincilikte ise “iyiliğin emredilip kötülüğün yasaklanması” farz-ı kifâye hükmünde bir vecibedir. Şayet siyasi otorite dinin münker gördüğü hususları ortadan kaldırma konusunda harekete geçmezse bu görev, gücü yetebilen her bir ferdin sorumluluğuna geçmiş olur.[18]

Eski İslam literatürü, bilgin sayılan dindar Müslümanların yasaklanmış nesneleri, özellikle içki ve müzik aletlerini yok ederek yanlışı yasaklamak üzere harekete geçtiğini anlatır.[19] Gazali, cami, çarşı, sokak, hamam ve konukseverlikte yaygın bulunan yanlışların listesini sunar. Bunlar arasında "Şarap, kadın ve müzik" gibi püriten normlar "açık arayla" önde gelenlerdi.[20]

Günümüzde "Erdemlerin Teşviki ve Kötülüğün Önlenmesi" gibi ifadelerle İran, Suudi Arabistan,[21] Nijerya, Sudan, Malezya, vb. ülkelerde çeşitli güç seviyelerinde devlet kurumları ortaya çıktı.[22]

"On üçüncü yüzyılda yaşayan bir coğrafyacıya göre, İran'ın kuzeyindeki Gilan'da her yıl gerçekleştirilen bir âdet vardı; Ulema doğruyu emretmek için hükümdardan izin ister, izni aldıklarında herkesi toplarlardı. Bir adam sarhoş olmadığına ve zina etmediğine yemin etse, âlim ona ticaretini sorar, bakkal olduğunu söylerse, müşterisini aldattığı iddiasıyla yine de onu kırbaçlardı." [20]

Kutsal temel

değiştir

Kuran

değiştir
  • İçinizden hayra çağıran, iyiliği emreden, kötülükten sakındıran bir topluluk çıksın, işte onlar saadete erenlerdir. -- Kuran 3:104
  • Sizler, insanlar için çıkarılmış, iyiliği emreden, kötülükten sakındıran ve Allah'a inanan ümmetlerin en hayırlısısınız. Eğer Kitap Ehli iman etmiş olsaydı, bu onlar için daha hayırlı olurdu: İçlerinden iman edenler vardır, fakat çoğu zâlimdir. -- Kuran 3:110
  • Erkek ve kadın müminler birbirlerinin velisidir. İyiliği teşvik eder, kötülükten menederler, namazı kılar, zekatı verir, Allah'a ve Resulüne itaat ederler... (K.9:71) [8]
  • İnananlar ˹Tövbe ederler, ibâdet ederler, Rablerine hamd ederler, oruç tutarlar, rükû ve secde ederler, iyiliği teşvik ve kötülükten sakındırırlar, Allah'ın koyduğu sınırlara riayet ederler... (S.9:112) [8]
  • (Lokman) “Ey oğum! Namazı kıl, iyiliği emret, kötülükten sakındır ve başına gelene sabret. (S.31:17) [8]
  • Ancak Kur'anda bunlara tamamen zıt anlama sahip bir ayet te bulunur. Maide 105. "Ey İnananlar! Siz kendinize bakın; doğru yolda iseniz sapıtan kimse size zarar veremez. Hepinizin dönüşü Allah'adır, işlemekte olduklarınızı size haber verecektir."

Bazı alimler, bu ayetin açıkça okunmasını yanlış bulurlar ve ayetin şimdiki zamana değil, "kötülüğü yasaklamanın etkisiz kalacağı bir gelecek zamana" atıfta bulunduğunu söylerler.[23]

Hadis

değiştir

Sünni hadislerin ikinci en prestijli koleksiyonu Sahih Müslim'de yer alan hadis:[24]

  • Ebu Said el-Hudri'den rivayet edildiğine göre Muhammed şöyle söyler: "Sizden kim bir kötülük görürse onu eliyle değiştirsin. Buna gücü yetmezse diliyle. Buna da gücü yetmezse, kalbiyle ve bu imanın en zayıf şeklidir."[9][25][26][27]

Mutezile ve Şii İmamiler, farklı rivayetler aktarırlar, ancak hepsi Kuran'da emir ve yasaklama "görevinin varlığı" konusunda hemfikirdir.[24]

İslam Düşüncesinde Doğruyu emretme ve yanlışı yasaklama adlı kitabın yazarı Michael Cook'a göre bir hadiste farklı bir tabir kullanılmıştır; - nahy 'ani-l-münker yerine tağyiru'l-münker .[28]

Sünniler, İbadiler ve Oniki İmamcı Şii okulları, bu hadisin ortaya koyduğu "şemayı" "yaygın olarak kullandılar" [29]

Terminoloji

değiştir

Bu ifade, Kur'an'dan yapılan çeviriye bağlı olarak, adaleti emretmek ve kötülükten sakındırmak,[10] doğruyu emretmek ve yanlıştan sakındırmak.[30]

Ayrıca maruf için doğru veya haklı, emir için "teşvik", münker için "yanlış", "haksız" veya "kötü" şeklinde kombinasyonlar tercih edilebilir.

"hisba"nın kökenleri

Kaynaklar Hisba için farklı anlamlar verir: Sami Zübeydi'ye göre "hesap" anlamına gelen 'husban' kelimesinden "hesap verebilirlik";[31] İbn Manzur'a göre ya "Tanrı'dan ödül veya "ücret" temelinde.

Tarih

değiştir
İslam öncesi

Benzer ifadeler, Antik Yunan -Stoacı Hrisippos (Ö.207) ve Aristoteles (ö.322) gibi filozoflar yanında Buda' metinlerinde de bulunabilir.[32] Mezmurlar kitabında benzer bir formül bulunur: "Kötülükten ayrılın ve iyilik yapın; barışı arayın ve onun peşinden gidin". (Mezmur 37:14)

Bununla birlikte, Michael Cook, İslam öncesi Arap şiir ve geleneklerinin literatüründe münker ve ma'ruf ifadelerinin kullanımı için "ciddi bir emsal" bulamamıştır.[33]

Muhtasib

Geleneksel İslami yönetimlerde, Halife tarafından pazar yerlerinde, işyerlerinde, tıbbi mesleklerde vb. düzeni gözetmek üzere görevlendirilen, sahibine muhtesib adı verilen bir "pazar ve ahlak" müfettişi olan bir hisba ofisi bulunurdu.[34] Muhtesib yalnızca gerçeklerin kabul edildiği veya bir suçun itiraf edildiği durumlarda anlaşmazlık ve yasa ihlallerini çözer", davalara bakmazdı.[35]

Genel ifade

Hisbaya daha sonraki bir dönemde "yanlıştan men etmek" anlamı yüklenmiş [28] ve bu farklılık bazı karışıklıklara da neden olmuştur.[28]

Michael Cook'a göre, bu kullanım "biraz daha eski bir alim" olan Maverdi (ö.1058) yi örnek alan Gazalinin icadıydı (ö.1111).[28]

Gazâlî'ninkinden biraz farklı bir tanım, yanlışı nehyetmek ile hisbe arasında ayrım yapan Abdülgani el-Nablusî'den (ö.1731) gelir. Abdülgani'ye göre münkeri nehyetmek güç kullanmadan doğruya çağrı iken hisba, doğru davranışı uygulama görevidir ve yetkililere aittir [36]

İslami bilimler

Alimlerin yanlışı engelleme konusundaki görüş ve fikirleri, fetva derlemeleri, ilahiyat el kitapları, konuya ayrılmış monografiler ve Kuran ve Hadis tefsirlerinde bulunur.[37] Sünni fıkıh, Yanlışı Yasaklamak konusunu kapsamaz. Zeydî, Onikici (İmamî) Şiiler ve İbadi mezhepleri kapsar.[38][39]

Gazali

Gazali (1058-1111 CE), bu iki göreve önemli miktarda yer ayıran belki de ilk büyük İslam düşünürüydü,[39] ve Din İlimlerinin İhyası, "yenilikçi, anlayışlı ve detay bakımından zengindir" ve "İslam dünyasında geniş bir geçerlilik kazanmıştır." [40] O yazdı:

Her Müslüman, önce kendini, sonra sırasıyla ev halkını, komşularını, mahallesini, kasabasını, çevredeki kırsalı, Bedevileri, Kürtleri veya her neyse, çölü vb. yeryüzünün uçları.... nı doğruya yönlendirmekle görevlidir.[41]

Modern çağ

Gazali konuyu yanlış ile karşı karşıya kalındığı durumda işlenecek kişisel bir düzeltme görevi olarak yazdı.[42] Bu tema diğer Orta Çağ bilim adamları tarafından yaratılan konuyla ilgili "skolastik mirasın" da "çekirdeğini" oluşturdu.

Ancak modern çağda "yanlışı yasaklama kavramı" değişti ve sistemleştirildi. Cook'a göre anlayış şu anda "görevi kötüye kullanmaya karşı çıkmak" ve "İslami değerlerin propagandasını" içeren [42] bir misyonerlik ve örgütlülüğü içeriyor.[43] Ve birkaç çağdaş Müslüman çoğunluklu eyalet veya ilde bir tür İslami " din polisi " var.

Sorunlar: Kime göre, kime, ne hakkında

değiştir

Kutsal yazılarda, doğruyu emretme ve yanlışı yasaklama açık olmakla birlikte, bunun tüm Müslümanları mı yoksa sadece bir kısmını mı kapsadığı belirtilmez.[44]

Yanlışı yasaklama görevi hakkında ortaya çıkan üç "temel soru":

  • kim yapmalı,[44]
  • kime karşı ve
  • ne hakkında ?" [44]

Fakihler bu görevin yerine getirilmesinden tam olarak kimin sorumlu olduğu, görevin kime karşı ve hangi eylemin icra edileceği üzerinde tartıştılar. Bu tartışmalar genellikle Michael Cook'un “üç mod” geleneği olarak adlandırdığı, “el”, “dil” ve “kalp"e referans veren bir hadisiyle çerçevelenmiştir.

Fıkıh ekollerine hem içsel hem de dışsal bir dizi faktöre bağlı olarak, işi farklı şekillerde bölüştürdüler. Bazıları görevin âlimler tarafından “dil” ile, muhtasib gibi siyasi otoriteler el ile “el” ile yerine getirileceğini ifade ettiler.[31][45]

Emri kim yapmalı (Yükümlülük)

değiştir

Ulema'ın iddiası yetişkin, hür erkek Müslümanların kötülüğü yasaklamakla yükümlü oldukları yönündedir. Kafir birisi bunu yapabilir mi? Michael Cook, Gazali'nin sorduğu soruyu açıklıyor: "Sonuçta, görev inancın yardımına gelmekse, onun düşmanlarından biri bunu nasıl yerine getirebilir?" Bir kâfirin, bir Müslümanı yanlış yaptığı için azarlaması, onun "Müslüman üzerinde gayrimeşru bir yetki kullanmaya cüret edeceği" ve O'nun asla bir kafir tarafından küçük düşürülmemesi gereğine dikkat çeker.[46] Çocuk ve akıl hastaları da hukuki ehliyet sebebiyle dışlanır.[46] Bununla birlikte, onlar sınırlama konusunda isteksizdirler ve görevin köleler, kadınlar ve günahkarları da kapsadığı inancındadırlar.[47][48][49][50][51]

Hukuk ekolleri, hisba' (yanlıştan sakındırma)'nın "bireysel veya topluluğu görevi olup olmadığı konusunda farklılık gösterir.[47] (Farz-ı ayn, farzı- kifaye ayrımı)

Bazıları onun hem kolektif hem de bireysel olduğunu kabul etse de, Cook'a göre,modern öncesi bilim adamlarının "standart görüşü", görevin kolektif olduğu yönündeydi.[52][53] Bu, "zulmeden fesada başlarsa herkes sorumludur, ancak birileri bu işi hallettiği zaman, geri kalanların bir yükümlülüğü kalmaz” anlamına geliyordu.[47]

Güç kullanma; Kimin (ellerinin) güç kullanmaya uygun olduğu da tartışmalıdır, bazıları bunu siyasi otorite veya onların astlarına tahsis ederler. Şafiiler,[54] Malikiler [55] ve Hanefiler tarafından ("farklı zamanlarda") desteklenen bir pozisyon.[56] Genel değilse de yaygın olan görüş "cezanın bireyler değil, yalnızca devlet tarafından verilebileceği" yönündedir.[57][58] Diğerleri, bunun tüm yetkin inananları kapsadığını iddia ediyor.[31][45]

Nevevi'ye göre, 'ayıplanacak olanı elle veya zorla değiştirmek(cihat ilan etmek gibi) yalnızca devletin görevi; dille değişme' ulemanın hakkıydı. Sıradan, Müslümanlar ise kötülüğü kalpleriyle reddetmeliydiler.[59][60]

Michael Cook'a göre belirlenebildiği kadarıyla, modern öncesi İslam'da pratikte görülen emir ve yasaklamaların ezici bir şekilde alimlerin üzerinde olmasıydı.[61]

İsyanlar

değiştir

Cook isyanı devlet veya yönetimi devirmenin bir aracı olarak gören İslam alimlerinin, bu yaklaşıma "ağır bir cephe" aldığını,[62] bir hükümdarı (kötülükten) engelleyen tebaa için bunun çetin ve tehlikelerine dikkat çektiği, bunun hükümdara karşı yalnızca itaatsizlik değil, hangi durumlarda yapılması gerektiği gibi konularda da uyarılarda bulunduklarını kaydetti.[63]

Bu, Cook'a göre, İslam'ın ilk yüzyıllarındaki siyasi isyancıların sloganları olarak "yanlışı yasaklama"yı kullanmalarını engellememişti.

Bunun örnekleri Harici, Şii ve Sünniler, özellikle Malikiler arasında bulunmaktaydı.

Bu tür isyancıların örneklerine Emevilerin son dönemlerinde Cehm bin Safvan,[64] Yusuf El Barn, El Mubarka, İbn El Kit ve Ermenistanda ayaklanan bir Abbasi gibi islamın erken dönemlerinde rastlanabilir.[65]

Ne uygulandı

değiştir

Tanınmış müfessir Al-Taberi'ye (ö.923) göre "doğru", Allah ve Peygamberinin emrettiği her şeyi, yanlış ise yasakladıkları her şeyi, yani şeriatın yasakladıklarını ifade ediyordu.[66] Nevevi şeriat ilkelerinin neyin emredileceği ve neyin yasaklanacağını belirlediğini ifade etti.[59][60]

Ancak ayetler muğlaktı ve Tanrı'nın yasalarından bahsetmiyordu. Cook'a göre, emrin erken tefsiri, İslam'ın temel mesajının tasdiki, yani "Allah'ın birliği" ve peygamberin "doğrulanması" yanında şirk ve inkârın yasaklanmasından ibaretti.[67]

Fıkıh mezhepleri arasında da ihtilaflar vardır.

Hata türleri
 
İran'da kıyafet kurallarının sınırlarını zorlayan bir kadın.[68] 1983’te parlamentodan çıkan bir kararla, kamusal alanda saçlarını tam anlamıyla kapatmayan kadınların 74 kırbaçla cezalandırılabileceği belirtildi. Buna sonra 60 gün hapis cezası eklendi.[69]

Gazali, cami, çarşı, sokak, hamam ve konukseverlikte yaygın bulunan yanlışların listesini sunar.[70]

Örneğin "misafirlik"te şunlar olabilirdi:

"Erkeklere ipek örtüler sermek, gümüş veya altın buhurdanlar, üzerlerinde resim bulunan perdeler (İslam'ın bazı dallarında canlıların resimleri yasaktır) kullanmak, müzik aletleri veya şarkı söyleyen kızları dinlemek.

Sonra gençler erkekleri izlemek için çatılarda toplanan kadınlar var.

Veya haram yemek servisi yapılabilir veya eve uygunsuz girilmiş olabilir veya biri şarap içiyor, ipek giyiyor veya altın bir mühür yüzüğü takıyor olabilir veya bir sapkın veya bir şakacı kaba ve gerçek dışı bir mizahla topluluğu eğlendiriyor olabilir. (Gerçek dışı veya ayıp olmayan mizah, alışkanlık haline gelmediği sürece ölçülü olarak kabul edilebilirdi. ) Bütün bunların üzerine savurganlık ve israf eklenebilir." [71]

Gazalinin tanımında pazarlarda yaygın olarak işlenen tanımlanan yanlış davranışlar, aşağıdakiler gibiydi:

  • ticari sahtekârlık (örneğin kullanılmış malları yeniymiş gibi göstermek, mallardaki kusurları gizlemek),
  • İslam hukukunu ihlal eden işlemler (örneğin, müşterinin vadeli ödeme yapmasına izin vermek ve üzerine faiz koymak) ve
  • İslam hukukunun yasakladığı malları (müzik aletleri, şarap) satmak.[70]

Öte yandan, modern bir gözle bakıldığında, sadece piyasada değil, bir dizi norm ihlal olarak kategorize edilebilir:

  • "Özensiz ibadet, Kuran'ın hatalı okunması" gibi "dini normlar".[70] Bunlar modern öncesi İslam dünyasında nadiren bahsedilen konulardır.[71][72]
  • "Seküler normlar", yukarıda bahsedilen ticari sahtekârlık ve "caddeyi kapatmak" gibi şeyler gibi doğrudan "bu dünyadaki diğer insanların haklarının ihlali." Bunlar, dar "dini normların ihlalinden bile daha nadirdi.[71]
  • Bununla birlikte, "kayda değer" [71] ihlaller arasında, Gazali'nin ..sosyal adalet olarak adlandırabileceğimiz şeyle ilgili hiçbir endişe belirtisi göstermediğini, ancak "efendinin kölesini dövmesi" veya "kız kardeşlerini miras hakkından mahrum eden adam" gibi adaletsizliklere ara sıra atıfta bulunduğunu belirtmekte fayda var.[73][74][75]
  • "Şarap, kadın ve şarkı" içeren "püriten normlar". Bu üç tür, yanlışın "açık arayla" en yaygın olanıydı,[20] ve "içki ve müzik" "açık arayla" "en yaygın" yanlışlar olup, aralarında yasak ilişkiler olan cinsiyetler bilim adamlarına göre "fakir bir üçüncü" alanı oluşturuyordu.[20]

Uygulanması ne kadar iyiydi

değiştir

Nevevî'nin Kırk Hadis [27] yorumu farklı alimlere atıfta bulunarak dai (çağırıcı)'lere tavsiyelerde bulunur. Önce suçluları kötülüğün sonuçları konusunda uyarmalı, ancak bundan sonra "el"e geçmeliydiler.

Dilin kullanımı "hassas bir ima"dan "dille acımasız bir kamçılamaya", el "sınırlayıcı bir el"den, silah kullanımına kadar değişebilirdi.[29]

Gazali, iyi Müslümanlar savaşı bu kadar büyütmenin gerekli olduğunu düşündüklerinde, kötülükle mücadele etmek için silahlı savaşçının kullanılmasının hükümdar iznini gerektirmediğine inanıyordu.[76]

Dai'ler erdemli "niteliklere" sahip olmalıdır: samimiyet, bilgi, bilgelik, hoşgörü, sabır, alçak gönüllülük, cesaret ve cömertlik.[77] Daha büyük kötülükler, daha küçük olanlara göre öncelik kazanmalı, dailer yanlış yapanlarla mümkünse özel olarak konuşmalıydı.[78]

Kötü bir eyleme tanıklık eden bir Müslüman başarısız olduğunda:

"Allah'ım, bu durumu değiştirmek için, gerçekleşmesinden nefret etmekten başka yapabileceğim bir şey yok. Allah'ım beni bağışla, hidayet et ve kalbimi ondan etkilenmekten koru."

"Böyle yapmakla bu, gerçek hisbe olmamakla birlikte "müminin kalbi" onun tesirinden korunmuş olur,[79][80]

Diğer anlamı

Kötülükle mücadelede dil ile kalbin kullanılması arasında "kaşlarını çatmaktan suçludan yüz çevirmeye ve onu dışlamaya kadar uzanan bir dizi davranış"la sergilenir.[81]

Bazıları elin, sesin ve kalbin ötesinde başka bir mod olduğuna inanıyordu. Bazı sûfîler -doğaüstü yollarla – şarabı sirke veya suya çevirir, manevi güç kullanarak şarap kaplarını manevi güçle kırar veya bir tecavüzcüyü çökertebilirdi.[82]

Ne yok edildi veya bozuldu

değiştir

İslami literatürde "her yerde bulunan bir tema" yasak nesnelere saldırı içerir; satranç tahtalarının devrilmesi, müzik aletleri ve kutsal ağaçların yok edilmesi, dekoratif heykel ve resimlerin tahrif edilmesi.[19]

Aleyhte veya sınırlamalar için argümanlar

değiştir

Yanlışı yasaklamanın Müslümanların görevi olduğunu ret "çok nadirdir" ve İslam'ın ilk iki asırından sonra yoktur.[83]

Hasan el-Basri, ibni Şubrüma zulmü yasaklamanın teşvik edilmesi gerektiğini, ancak bir zorunluluk olmadığını ileri sürmüşlerdir.[84] Hanbeliler ve Şiiler abartılı bir şekilde bunun vacip olduğunu inkâr etmekle itham edilmiştir.[85]

Sufiler, hoşgörü, mistisizm veya nefsine bakmak gibi ilkelerle [86] anılırlar, ancak "görevi bu şekilde reddeden ana akım Sufi doktrini" yoktur.[87]

Müslümanların yanlışı yasaklamamaları yönünde tek "sağlam doktrin", Bağdat'taki Kadizadeli bağnazlık akımının ortasında yaşayan bir sufi olan Sufi Abdulgani el-Nābulusi'den [88] ö.1731) geldi.

Kadızadelilerde "birincil hedef" Sufilerdi.

Abdül-Gani, yanlışı yasaklamanın teoride doğru olduğunu, ancak yanlışı yasaklarken takınılan niyet ve "başkalarının kusurlarını gözetleme takıntısı"nın kişilerin "kendilerine karşı kör " olma tehlikesini getireceğini savundu. İhtiyaç duyulan şey, "daha az kendini beğenmişlik ve daha fazla kendini bilme" idi.[89][90] Onun argümanı "geniş bir başarıya ulaşmadı".[91]

Mahremiyet (özel hayat, gizlilik) karşısında Hisba

değiştir

Doğruyu emretmek ve yanlışı yasaklama yerine "kendi işine bakma" kavramına karşı bir argüman, Hanefi hukukçusu Saharanpurlu İsmetullah'tan gelir:

Allah insanları rahat bıraksaydı, peygamber göndermez, kanunlar koymaz, İslam'a davet etmez, diğer dinleri geçersiz kılmazdı, insanları ilahi ziyaretçilerle rahatsız etmeden kendi hallerine bırakırdı; . . .[92]

Ulemanın tartıştığı sorun, bir kişinin cüppesi altına gizlenmiş "içki şişesi veya lavta"nın veya görünüşte evli olmayan bir erkek ve kadının veya müziğin sesini duyduğu durumların araştırılması ile ilgilidir.[93]

Cook, gizliliğin teknoloji ve devlet gücü tarafından çok daha fazla tehdit altında olduğu günümüzde güvenilir bilgiler yanlış yapıldığını gösterdiğinde sünni köktenci din adamlarının evlerin mahremiyetinin ihlal edilmesini onayladığını belirtiyor.[94]

Öte yandan, İranlı Şii din adamı Hassan Eslami Ardakani, haksızlığı yasaklamak için yapılan çabaların İslam hukuku ve Gazali'nin "casusluk" veya "gizli günahların teşhiri" şeklinde formüle ettiği adabın ihlali [95] yoluyla başkalarının özel hayatlarına müdahale olduğunu savundu.[96]

Cook, bunun İslam Cumhuriyetinde dinsel zorlamalar'a karşı" çağdaş bir saldırı olup olmadığı ve "Batılı hak anlayışlarından" etkilenip etkilenmediğini sorguluyor.[96]

Eslami'ye göre ikinci Halife Ömer'in yanlış bir şey yaptığını düşündüğü adamı iş üstü yakalamak için duvara tırmanmış, ancak bunu yaparken üç farklı yerde Kuran'ı ihlal etmişti; casusluk yaparak (tecessüs Kur'an.49:12), (evlere kapı yerine çatıdan Kur'an.2:189) ve selam vermeden girerek (Kur'an.24:27).[97][98][99]

Modern dünya

değiştir
 
Tahran'ın Keşavarz Bulvarında baş örtüsünü düzgün takmadığı için tutuklanan ve görgü tanıkları ve sızdırılan belgelere göre[100][101][102][103][104] polis merkezinde şiddet gören Mahsa Emini'nin ölümüne karşı yapılan halk protestosu.
Dindar yasakçıların karşılaştığı zorluklar

Gazali'nin yanlışı yasaklayan bireysel Müslümanlar kavramına yönelik modern dünyadaki meydan okumalardan bazıları, "evrensel" batı değerlerinin ve devlet gücü ve erişiminin büyümesini içerir.

Kötülüğü yasaklayan dindarlar modern dünyada "kafaları kişisel özgürlük ve bireycilik gibi batılı fikirlerle dolu" [105] insanlardan "Özgürüm! Bu özgür bir ülke, bu bir demokrasi!", "Sana ne?" gibi tepkiler alırlar.

Muhafazakarlar, -"kurbanı olmayan günahlar" söz konusu olduğunda- "sefahat ve günahın" kişisel meseleler" olarak kabul edilmesinden umutsuzluğa kapılıyorlar. Çoğu Müslüman, kredi faizi, şarap içme ve zinanın yasal olduğu laik ülkelerde yaşıyor.[106]

Müslüman toplumların dışarıya açılması ve "ahlaki yargı" onların diğerleri üzerinde özel bir tekele " sahip olmayan "sıradan biri" oldukları algısı topluluğa dışarıdan "daha önce benzeri görülmemiş derecede ahlaki bir eleştiri ve kınama" getirdi.[107]

Evrensel insan hakları kavramı, insan hakları ihlal edildiğinde bunun herkesi ilgilendirdiği, hem de başkalarının hakları ihlal edilmediği sürece insanların kendi hayat tarzlarını seçmelerinin hiç kimseyi ilgilendirmeyeceği fikrini yayar.[108]

Modern devletin eğitim, ekonomi, ordu, "entelektüel yaşam, kültür" vb. üzerindeki etkisinin artması, yanlışı yasaklamanın "devlet aygıtının bir işlevi" haline gelmesi anlamına geldi. Sünni alimler ya devlete yol verecek ve yasaklamanın sınırlarını belirleyecek ya da "İslam adına" görevi yapmayan devletle savaşacaklardı.[109]

Orta Çağ'dan bu yana İslam bilimindeki değişiklikler

Yirminci yüzyıldan önce Hanefi, Şafii gibi sünni fıkıh ekolleri ile Zeydi ve İbadi "mezhep alimleri" arasındaki bölünmeler önemliyken; modern zamanlarda en önemli bölünme şudur:

  • Sünni skolastik miras, saygı duyulan miras (turāth) olurken, On İki İmamcı Şii alimleri kendi geleneklerine "süreklilik ve uyum"u eklediler.[110]
  • Sünni dünyası "son derece çeşitli ve kafa karıştırıcı", doktrinin evrimini tanımlayan tek bir ülke veya olaya sahip değilken, Oniki İmamcı Şii düşüncesini temsilen İran, ılımlı din adamı destekçileri ve muhalifleri tarafından yönetiliyor.[111]
  • İslami modernistlerle İslamcı köktenciler / dirilişçiler arasındaki ayrım; ikisi de İslam'ı "orijinal saflığına" geri getirerek yeniden canlandırmaya çalışıyor, ancak modernistler bunun "modern dünyada rahat bir yaşama" yol açacağını düşünürlerken, köktenciler İslam'ı "Batı kültüründen uzaklaştırmaya" çalışırlar.[112]

Reşid Rıza ve Hayreddin Paşa gibi bazı Müslümanlar anayasal monarşilerdeki "temsilciler meclisler" ve özgür basın gibi batılı kurumları, yöneticilerin keyfi gücünü kontrol eden, yanlışın yasaklanması ve yöneticilerin yanlışlarını önlemenin bir yolu,[113] Seyyid Kutub d.1966 ve Saʽid Ḥawwa d.1989) gibi köktendinci/İslamcı alim veya vaizler ise İslam'a doğrudan meydan okuma olarak görmekteler.[106]

Fransa'da Müslümanlardan oluşan bir dinleyici kitlesine konuşan muhafazakar Faysal Mevleviye göre Avrupa ülkeleri, bir“hatadan başka bir şey değil”di.[106] Modern dünyada köktencilerin saptadıkları yeni yanlışlar arasında kafeler, iskambil kağıtları, sinema, radyo ve televizyonda müzik ve sakal tıraşı da yer alıyor.[106]

Yasaklamada güç kullanımı

1986-1996 yılları Mısır Müftülüğü yapan Muhammed Tantavi gibi akademisyenler - "geleneksel İslami doktrinden bariz bir ayrılma ile- "el" kullanımının devlete mahsus olduğu,[114] ya da insanlara değil, yalnızca nesnelere uygulanması gerektiğinde ısrar ediyor.[115]

Abdülkadir Avda ve Celaleddin Amri, yanlış yapanlara karşı fiziksel güç kullanmak için hükümdarın izninin gerekli olmadığına dair standart görüşü benimsediler.[114] Hem Reşid Rıza hem de Ali Benhac, Gazali'nin, Müslümanların yanlış davranışlarla mücadele etmek için silahlı gruplar oluşturmak için bir hükümdarın onayına ihtiyaç duymadığı görüşünü onaylayarak alıntılar. Reşid, Gazali'nin doktrininin "altın harflerle yazılması" ve da'va vaizleri tarafından ezberlenmesi gerektiğini savunuyor [43]

Birçok çağdaş Oniki İmamcı Şii din adamına göre, "yaralama ve öldürme", nitelikli bir hukukçu veya İslam Cumhuriyeti' Dini Lideri'nin iznini gerektirir.[116]

Diğer sorunlar

İslamcılığın özgün düşünürlerinden biri olan Seyyid Kutub, cahiliye olarak adlandırdığı umutsuz durumdayanlışı yasaklamanın anlamsız olduğunu, bunun çabaların yerine İslamı yeniden inşa etmeye yönlendirilmesi gerektiğini savundu.[117] Ancak bu kavram "standart köktenci doktrin haline gelmedi", yerine "İslami değerlerin örgütlü bir şekilde yayılması" inancı benimsendi.[42]

İslam dini polisi

değiştir

Yanlışı yasaklamada "modern anlayış"[42] devletin polis gücünü kullanarak bu değerleri uygulamaktı.

Geçmişin Hisba kurumu bazı ülkelerde İslami din polisi için ilham kaynağı oldu.[118] Din polisi, Suudi Arabistan, Sudan, Endonezya'nın Aceh eyaleti, Afganistan, Mısır ve İranda ortaya çıktı.

Afganistan'daki Taliban rejimi [119] 1996-2001 yılları arasında Erdemin Yayılması ve Kötülüğün Önlenmesi adına bir bakanlık kurdu.[120]

Suudi Arabistan'da hisba'dan sorumlu devlet otoritesi Erdemin Teşviki ve Kötülük (hayasızlık) Önlenmesi Komitesi'dir.[121] Komite, Pokémon, Barbie bebek satışının yasaklaması ve 2002'de 15 kız öğrencinin yanarak öldüğü bir olayda yanan okulun kapılarını kilitleyerek itfaiyecilerin kızları kurtarmasını engellemesi ile biliniyordu.[122]

Bir zamanlar korkulan Komite, yetkilerinin ihlaller hakkında sivil makamlara rapor sunmaya indirgendiği 2016 yılına kadar gücünün çoğunu kaybetti.[123]

İran, devrim'den hemen sonra, kadınlara örtünmeyi zorunlu kılan, onların mahrem olmayan erkeklerle bir arada bulunmasını engelleyen kurum[124] ve farklı ihlallere[125] sahip olmuştur.

İslam savcıları irtidat ve küfür eylemlerinde de Hisba doktrinine başvurdular. İnsan Hakları grubu Freedom House, Mısır'da "yazar ve aktivistlere karşı, dine küfretmek veya dinden dönmeyle ilgili yüzlerce hisba davası açıldığını" raporladı.[126]

Yüksek profilli bir davada, "eski ve modern İslam düşüncesini eleştiren" bilgin Nasr Ebu Zeydin akademik çalışması dinden dönmenin kanıtı olarak kabul edildi ve yargılandı.[127][128]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "EMİR bi'l-MA'RÛF NEHİY ani'l-MÜNKER". İyiliği emredip kötülükten vazgeçirmeye çalışma yönündeki faaliyetler için kullanılan dinî, ahlâkî ve hukukî bir tabir. TDV İslam Ansiklopedisi. 24 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  2. ^ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/maruf 17 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
  3. ^ Ayrıca otuz ayette ma‟ruf kelimesi “iyilik, iyi güzel, örf haline gelmiş tutum ve uygulama” gibi anlamlarda geçmektedir. https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y 30 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ https://turkcenedemek.com/kelime/nekre/ 26 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
  5. ^ Münker kavramı da (islam öncesi) ma‟rûfun zıddı olarak kullanılmakta ve toplumun benimsemediği, hoşlanmadığı davranışlar olarak bilinmektedir.https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y 30 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. 
  8. ^ a b c d Guidance From Qur'an. Mombasa: Khoja Shia Ithna-asheri Supreme Council. 1993. ss. 102-104. 
  9. ^ a b The Koran For Dummies. Hoboken, New Jersey: Wiley Publishing, Inc. 2004. ss. 238-240, 246-247. ISBN 9780764555817. 
  10. ^ a b Momen (1987), p.180
  11. ^ Momem (1987), p.178
  12. ^ "Pillars of Islam". Britannica. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ Momem (1987), p.176
  14. ^ Teknik bir terim olarak İslâmî literatürde cihâd,....iyiliği emredip kötülükten sakındırmaya çalışmak...şeklinde genel anlamda kullanılmıştır.http://abakus.inonu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11616/6458/Tez%20Dosyas%C4%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y 29 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  15. ^ "Diyanet Dergi | Diyanet - Aylık Dergi - Aile - Çocuk - İlmi Dergi - Bülten". dergi.diyanet.gov.tr. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  17. ^ Teâli-i İslâm Cemiyeti’nden: “Zaman-ı hâzırın erbâb-ı tefekkürünü ve mukadderât-ı milelin hal ve tanzimiyle alâkadar zimamdaranını herşeyden ziyâde işgâle şâyân olan Bolşevizm hakkında ebnâ-yı beşerin mühim bir kısmının nâzım-ı efkâr ve hissiyâtı bulunan İslâmiyetin nokta-i nazarını tespit ve ilân emr-i bi’l-maruf ve nehy-i ani’l-münker vazifesiyle de mükellef olan cemiyetimizce... https://www.koprudergisi.com/guz-2000/islamin-siyasallasma-surecinde-cemiyet-i-muderrisinden-teali-i-islama/ 17 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  18. ^ Ez-Zevâhiri, kötülüğün önlenmesine yönelik görevin hükümetlere ait olduğuna dair Hasan el-Benna’nın görüşüne itiraz etmektedir. Ona göre; “iyiliğin emredilip kötülüğün yasaklanması” farz-ı kifâye hükmünde bir vecibedir. Şayet siyasi otorite dinin münker gördüğü hususları ortadan kaldırma konusunda harekete geçmezse bu görev, gücü yetebilen her bir ferdin sorumluluğuna geçmiş olur.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1540148 29 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  19. ^ a b Cook, Forbidding Wrong, p.31
  20. ^ a b c d Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.100
  21. ^ "Cats and dogs banned by Saudi religious police" 13 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NBC News, 18 December 2006.
  22. ^ Encyclopaedia of Islam. 2017.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım); r |ad1= eksik |soyadı1= (yardım); r |ad2= eksik |soyadı2= (yardım)
  23. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.85-6
  24. ^ a b Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.12
  25. ^ "Forty Hadith of an-Nawawi. Hadith 34, 40 Hadith an-Nawawi". Sunnah.com. 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  26. ^ "Hadith 34. Forbidding the evil COMPLETE". Hadith Commentary. September 2013. 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  27. ^ a b "Hadith 34". Sharh Arba'een an Nawawi. COMMENTARY OF FORTY HADITHS OF AN NAWAWI (PDF). Ahadith. ss. 166-170. 20 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  28. ^ a b c d Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.4
  29. ^ a b Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.27
  30. ^ Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought. Cambridge University Press. 2001. doi:10.1017/CBO9780511497452. ISBN 9780521661744. 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021. 
  31. ^ a b c Sami Zubaida (2005), Law and Power in the Islamic World, 978-1850439349, pages 58-60
  32. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.147-8
  33. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.149-152
  34. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.5
  35. ^ "Muhtasib". Oxford Islamic Studies Online. 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. 
  36. ^ Cook, Forbidding wrong, 2003, p.91-2
  37. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.7-9
  38. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.7
  39. ^ a b The Islam in Islamic Terrorism. New English Review Press. 2017. s. 89. 
  40. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.8
  41. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 445
  42. ^ a b c d Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.122
  43. ^ a b Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.123
  44. ^ a b c Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.11
  45. ^ a b Michael Cook: Commanding right and forbidding wrong in Islamic thought. Cambridge University Press. Cambridge 2000, pp. 32-47 0-521-66174-9
  46. ^ a b Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.13
  47. ^ a b c Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.18-19
  48. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.14
  49. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.15
  50. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.13-15
  51. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.18
  52. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 152; 176; 201; 216 and n. 101; 243 n.109; 273f; 290f; 313; 314; 317 n.68; 324; 336 n.206; 345 bis; 347 and n.65; 350 n.81, no. (5); 350 n.83; 351 n.91; 352; 365; 374; 375f; 428; cf. 18; 377; 419. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.19:
  53. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 274; cf. 131n.122;160 n.112; 216 n.101; 290 n.256; 365. cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.19
  54. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 343. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.33
  55. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 367. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.33
  56. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 326f. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.33
  57. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 176 n.73; 342; 343;380; 413; 414 n.159; cf.415. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.25
  58. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 413. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.25
  59. ^ a b "4. Clinging to the Canon in a Ruptured World". Misquoting Muhammad: The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet's Legacy. Oneworld Publications. 2014. s. 130. ISBN 978-1780744209. 
  60. ^ a b Fatawa Hindiyya / Fatawa Alamgiri, Dar el-Fekr, Beirut, 1310 A.H. vol.5 p.353. Quote: "Commanding the good with hand is for those in position of political authority, with tongue it is for the scholars and with the heart it for the laymen."
  61. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.102
  62. ^ "Forbidding Wrong in Islam: An Introduction Michael Cook". Danny Yee's Book Reviews. 2 Haziran 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021. 
  63. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.22
  64. ^ defeated and captured in 776/7 CE
  65. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.108-9
  66. ^ 24. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.22
  67. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 22-24 Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.3
  68. ^ "Playing cat and mouse with Iran′s morality police". Qantara.de. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2016. 
  69. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022. 
  70. ^ a b c Cook (2003), Forbidding Wrong in Islam. p.98-9
  71. ^ a b c d Forbidding Wrong in Islam: An Introduction By Michael Cook. Cambridge University Press. 2003. s. 99. ISBN 9781139440882. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  72. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.97
  73. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 72. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.101
  74. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 93. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.101
  75. ^ Cook (2003), Forbidding Wrong in Islam. p.101
  76. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 441; Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.30, 34-5, 123
  77. ^ "Hadith 34". Sharh Arba'een an Nawawi. COMMENTARY OF FORTY HADITHS OF AN NAWAWI (PDF). Ahadith. ss. 166-168. 20 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  78. ^ "Hadith 34". Sharh Arba'een an Nawawi. COMMENTARY OF FORTY HADITHS OF AN NAWAWI (PDF). Ahadith. s. 169. 20 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  79. ^ "Hadith 34". Sharh Arba'een an Nawawi. COMMENTARY OF FORTY HADITHS OF AN NAWAWI (PDF). Ahadith. s. 170. 20 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  80. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.43
  81. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.37
  82. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.38-9
  83. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 76f.; cf. 106 and n.186. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.84
  84. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.84
  85. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.84-85
  86. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.88
  87. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.91
  88. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 326-328. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.91-2
  89. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.92
  90. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, Cf. 327 n.158. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.92
  91. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.95
  92. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.89-90
  93. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.57-60
  94. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.129
  95. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 2001, pp 556f, 557-560, Cf. 454 n.185, cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p142-3
  96. ^ a b Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.142-3
  97. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.58
  98. ^ Cook, Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought, 81f, cf.480 n.85. Cited in Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.58
  99. ^ "Islam 's Fourth Amendment: Search and Seizure in Islamic Doctrine and Muslim Practice". Digital Commons New York Law School. 2009. 4 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021. 
  100. ^ Father of Kurdish woman killed in Iran says daughter was beaten 19 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Rudaw, 19 September 2022
  101. ^ Mahsa Amini’s medical scans show skull fractures caused by ‘severe trauma’: Report 24 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Alarabya News, 2022
  102. ^ Iranian Medical Official Says Amini's Death Caused By Head Injury, Rejects Official Version 20 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Free Europe/Radio Liberty, 2022
  103. ^ "Mahsa Amini's medical scans show skull fractures caused by 'severe trauma': Report". Al Arabiyya. 19 Eylül 2022. 24 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  104. ^ "Mahsa Amini's CT Scan Shows Skull Fractures Caused By Severe Blows". Iran International. 19 Eylül 2022. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  105. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.133
  106. ^ a b c d Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.115-6
  107. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.169
  108. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.170
  109. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.118
  110. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.112
  111. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.132
  112. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.111-113
  113. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.113
  114. ^ a b Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.120
  115. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.119
  116. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.137
  117. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.121-2
  118. ^ "The enforcement of Shari'a and the role of the hisbah". 22 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  119. ^ Cook, Forbidding Wrong, 2003, p.124
  120. ^ Golnaz Esfandiari (18 Temmuz 2006). "Afghanistan: Proposed Morality Department Recalls Taliban Times". Radio Free Europe. 14 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  121. ^ Sherifa Zuhur (2012), Saudi Arabia, 978-1598845716, pages 431-432
  122. ^ "Saudi police 'stopped' fire rescue" 22 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC News Online, London, 15 March 2002.
  123. ^ "Saudi Arabia strips religious police of arresting power". Al Jazeera. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2016. 
  124. ^ "When Freedom Is the Right to Stay Under Wraps". The New York Times. 7 Mayıs 2014. 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  125. ^ "Rouhani clashes with Iranian police over undercover hijab agents". Reuters. 20 Nisan 2016. 8 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  126. ^ Arabic Network for Human Rights Information, “Hesba Cases Cast Away the Civil State Principles and Citizenship Rights. Cited in "Policing Belief. THE IMPACT OF Blasphemy Laws on Human Rights" (PDF). Freedom House. c. 2010. 23 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2020. 
  127. ^ M. Berger, Apostasy and Public Policy in Contemporary Egypt: An Evaluation of Recent Cases from Egypt's Highest Courts, Human Rights Quarterly, Volume 25, Number 3, August 2003, pages 720-740
  128. ^ Olsson, S. (2008), Apostasy in Egypt: Contemporary Cases of Ḥisbah. The Muslim World, 98(1): 95-115
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=İyiliği_emretmek_ve_kötülükten_menetmek&oldid=34477002" sayfasından alınmıştır