Kapital

Başlığın diğer anlamları için Kapital (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kapital, Kapitalist Üretimin Eleştirel Bir Tahlili (Almanca: Das Kapital. Kritik der politischen Ökonomie), Das Kapital veya Kapital, 1867, 1885 ve 1894 yıllarında üç cilt olarak yayınlanan, Karl Marx tarafından yazılmış, politik ekonomi eleştirisi ve tarihsel materyalizm teorisinin kurucu metinlerinden biridir. Marx'ın yaşamı boyunca yaptığı çalışmaların ürünü olan bu metin, Adam Smith, Jean-Baptiste Say, David Ricardo ve John Stuart Mill gibi klasik politik iktisatçıların görüşlerini izleyerek, kendi ifadesiyle “modern toplumun ekonomik işleyiş yasasını ortaya koymak amacıyla” tarihsel materyalizm teorisini uygulayarak ortaya koymaya çalıştığı bir kapitalizm analizi ve eleştirisidir. Metnin ikinci ve üçüncü ciltleri, notlarını derleyen meslektaşı Friedrich Engels tarafından Marx'ın ölümünden sonra yayımlanmıştır. Kapital, sosyal bilimler alanında 1950'den önce yayımlanmış olan en çok atıf yapılmış kitaptır.

Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirel Bir Tahlili

Das Kapital. Kritik der politischen Oekonomie
1. cilt ilk baskı kapağı (1867)
Yazar	Karl Marx
Ülke	Almanya
Dil	Almanca
Tür	Ekonomi - Felsefe
Yayım	1867–1894 (özgün) 1965 (Türkçe)
Sayfa	2320 (3 cilt)

Marx'ın tarihsel materyalizm teorisi, toplumun ekonomik yapısının -özellikle de üretim güçleri ve ilişkilerinin- toplumun doğasını şekillendiren en önemli faktörler olduğunu öne sürmektedir. Kapital, kapitalizmin ekonomik bir model olarak basit bir tanımının yapılmasından ziyade, onu tarihsel bir dönem ve bir üretim tarzı olarak incelemekte ve onun kökenlerinin, gelişiminin ve olası çöküşünün izini sürmeye çalışmaktadır. Marx, kapitalizmin belirli bir tarihsel bağlamda ortaya çıkan ve gelişen, kaçınılmaz olarak gerilemesine ve çöküşüne yol açacak eğilimler ve çelişkiler içeren bir ekonomik örgütlenme biçimi olduğunu savunmaktadır. Marx Kapital'i bilimsel bir çalışma olarak değerlendirmiş ve bu çalışmada hem sistemi hem de sistemin verimli ve istikrarlı olduğunu savunan burjuva politik iktisatçıları eleştirmiştir. Marx, Kapital'de öncelikle "kapitalist toplumun en temel hücresi" olarak gördüğü "meta"nın çözümlenmesinden başlayarak kapitalist üretim ilişkilerini bütün boyutlarıyla inceler.

2013 yılında Komünist Manifesto ile beraber UNESCO'nun Dünya Mirası Programı'na kaydedilmiştir. Kapital, birçok ekonomi, sosyoloji ve felsefe disiplininde önemli bir kaynak olarak kabul edilmektedir.

Konusu

Kapital'de (1867) Marx, kapitalizmin itici gücünün, artı değerin nihai kaynağı olan karşılıksız emeğin sömürülmesinde olduğunu öne sürer. Bu artı değer üzerinde hak iddia edebilen üretim araçlarının sahipleri, mülkiyet hakları ve kanunen sadece şirket sahiplerine ve yönetim kurulu üyelerine dağıtılan hisselerin yasal olarak belirlenmiş dağılımı yoluyla egemen rejim tarafından yasal olarak korunmaktadır. Tarihsel süreç, bu hakların en başta yağma ve fetih yoluyla, tüccarların ve “aracıların” faaliyetleriyle nasıl elde edildiğini açıklamaktadır. Sermaye üretiminde emekçiler, içinde çalıştıkları ekonomik koşulları sürekli olarak yeniden üretirler. Kapital, sermaye birikiminin dinamiklerini, ücretli emeğin büyümesini, çalışma alanının dönüşümünü, sermayenin yoğunlaşmasını, ticari rekabeti, bankacılık sistemini, kâr oranının düşüşünü, toprak rantlarını vb. açıklayarak, kapitalist ekonomik sistemin kökenlerinden geleceğine “hareket yasalarının” bir açıklamasını sunar. Kapitalizmin ekonomi politik eleştirisi şunları ileri sürmektedir:

• Ücretli emek, kapitalist toplumun temel “hücre biçimi ”dir (ticaret birimi). Dahası, bir insan faaliyeti olarak ticaret, mal ve hizmetlerin alınıp satılması için gerekli olanın ötesinde hiçbir ahlaki değer ifade etmediğinden, piyasa sisteminin büyümesi, toplumdaki insan faaliyetlerinin ekonomik, ahlaki ve yasal alanlarının ayrı ayrı varlıklar haline gelmesine neden olmuştur; dolayısıyla, öznel ahlaki değer, nesnel ekonomik değerden ayrıdır. Daha sonra, politik ekonomi (zenginliğin adil dağılımıyla ilgili) ve “politik aritmetik” (vergilerle ilgili), ekonomi, hukuk ve etik olmak üzere üç ayrı insan faaliyet alanı olarak yeniden düzenlenmiştir ve politika ile ekonomi birbirinden ayrılmıştır.
• “Toplumun ekonomik oluşumu tarihsel bir süreçtir”. Dolayısıyla, bir politik iktisatçının kapitalizmin bilimsel yasalarını nesnel olarak incelemesi mümkündür, çünkü ticaretin piyasa sisteminin genişlemesi ekonomik insan ilişkilerini nesnelleştirmiştir. Para kullanımı (nakit bağı), paranın ekonomik değerinin dini ve siyasi yanılsamalarını geçersiz kılmış ve bunların yerini meta fetişizmi, yani bir nesnenin (metanın) özünde bir ekonomik değere sahip olduğu inancı almıştır. Toplumsal ekonomik şekillenme tarihsel bir süreç olduğu için, tek bir kişi bunu kontrol edemez ya da yönlendiremez, böylece kapitalistler arasında karmaşık bir küresel sosyal ilişkiler ağı yaratılır. Dolayısıyla bir toplumun ekonomik formasyonu (bireysel ticaret), bir ekonominin (örgütlü ticaret) insan idaresinden önce gelir.
• Kapitalist ekonominin yapısal çelişkileri (Almanca: gegensätzliche Bewegung), emeğin iki yönlü karakterinden kaynaklanan zıt hareketi tanımlar ve böylelikle emek ile sermaye, ücretli emekçi ile üretim araçlarının sahibi arasındaki sınıf mücadelesini ifade eder. Bu kapitalist ekonomik çelişkiler, kapitalistlerin ve işçilerin faaliyetlerinin bir sonucu olarak “arka planda” işlemekte olup, kadın veya erkekler ile sosyal sınıflar olarak onların dolaysız algılarının ötesinde kalmaktadır.
• Kapitalist bir toplumda metanın (hücre-birim) ekonomik değerinin çelişkili karakterinden kaynaklanan ekonomik krizler (durgunluk, depresyon, vb.), Komünist Manifesto'da (1848) kapitalistler tarafından üretilen (dövülen) ve “burjuvazinin bizzat kendisine doğrulttuğu” bir silah olarak tanımlanan, işçi sınıfı tarafından yapılacak bir proleter devrime yol açacak olan koşullardır.
• Kapitalist bir ekonomide, teknolojik gelişme ve bunun sonucunda artan üretim, toplumdaki maddi zenginlik (kullanım değeri) miktarını arttırırken, aynı zamanda aynı zenginliğin ekonomik değerini düşürür ve böylece kâr oranlarını azaltır - ki bu da kapitalist bir ekonomide ekonomik krizin karakteristik bir paradoksudur. “Bolluğun ortasında yoksulluk” aşırı üretim ve yetersiz tüketimin bir sonucudur.

Özellikle artı değer teorisiyle ilgili olarak yirmi yıl süren ekonomik inceleme ve hazırlık çalışmalarının ardından, ilk cilt 1867'de Kapital'in Üretim Süreci (İngilizce: The Production Process of Capital) adıyla yayınlandı. Marx'ın 1883'teki ölümünden sonra Engels, 1885'te Kapital'in Dolaşım Süreci (İngilizce: The Circulation Process of Capital) başlıklı II. cildini ve 1894'te Kapitalist Üretimin Genel Süreci (İngilizce: The Overall Process of Capitalist Production) başlıklı III. cildini Marx'ın el yazmalarından ve ilk ciltten hareketle hazırladı. Bu üç cilt topluca Kapital olarak bilinmektedir.

Özet

Kapital, I. Cilt

Ana madde: Kapital, Cilt 1

Marx ve Engels

Kapital'in I. Cildi (1867), kapitalist üretim tarzının çelişkilerini, sosyalist üretim tarzının ve kapitalist toplumsal üretim ilişkilerinden kaynaklanan sınıf mücadelesinin nasıl öncüsü olduğunu ortaya koymayı amaçlayan eleştirel bir ekonomi politik analizidir. Kapital'in üç cildinden ilki 14 Eylül 1867'de Wilhelm Wolff'a ithafen yayınlanmış ve Marx'ın sağlığında yayınlanan tek cilt olmuştur.

Kapital, II. Cilt

Ana madde: Kapital, Cilt 2

Kapital, Cilt II, alt başlığı Sermayenin Dolaşım Süreci, Engels tarafından Marx'ın bıraktığı notlardan hazırlanmış ve 1885 yılında yayınlanmıştır. Cilt üç bölüme ayrılmıştır:

1. Sermayenin Metamorfozları ve Devreleri
2. Sermaye Devri
3. Toplam Sosyal Sermayenin Yeniden Üretimi ve Dolaşımı.

Cilt II'de, piyasanın arkasındaki ana fikirlerin, yani değer ve artı-değerin nasıl oluştuğu ortaya konmaktadır. Odak noktası (Cilt I'de olduğu gibi) işçi ve sanayici değil, daha ziyade para sahibi ve borç veren, toptancı tüccar, tüccar ve girişimci ya da işlevsel kapitalisttir. Ayrıca, Cilt II'de işçiler değer ve artı-değer üreticilerinden ziyade esasen tüketim mallarının alıcıları ve dolayısıyla meta emek gücünün satıcıları olarak görünür, ancak Cilt I'de ortaya konan bu ikinci nitelik, tüm analizin dayandığı sağlam temel olmaya devam etmektedir.

Kapital, III. Cilt

Ana madde: Kapital, Cilt 3

Kapital, Cilt III, alt başlığı Bir Bütün Olarak Kapitalist Üretim Süreci, Marx'ın bıraktığı notlardan Engels tarafından hazırlanmış ve 1894 yılında yayınlanmıştır. Yedi bölüme ayrılmıştır:

1. Artı Değerin Kâra Dönüşümü ve Artı Değer Oranının Kâr Oranına Dönüşümü
2. Kârın Ortalama Kâra Dönüştürülmesi
3. Kâr Oranının Düşme Eğilimi Yasası
4. Emtia Sermayesi ve Parasal Sermayenin Ticari Sermaye ve Parasal Sermayeye (Tüccar Sermayesi) Dönüşümü
5. Kârın Faiz ve İşletme Kârına Bölünmesi, Faiz Taşıyan Sermaye.
6. Artı-Kârın Zemin Rantına Dönüşümü.
7. Gelirler ve Kaynakları

   

   Karl Marx, Theorien über den Mehrwert, 1956

Genel olarak üretimdeki ilerlemelerin bir sonucu olarak üretimin organik sabit sermaye gereksinimi arttıkça, kâr oranı düşme eğilimi göstermektedir. Ortodoks Marksistlerin kapitalist düzenin kaçınılmaz çöküşüne yol açacak temel çelişkili özellik olduğuna inandıkları bu sonuç, Marx ve Engels tarafından -kapitalist üretim tarzındaki çeşitli çelişkilerin bir sonucu olarak- kapitalizmin önceki türlerden ortaya çıkmasına yol açan aynı tarihsel diyalektiğin doruk noktası olması nedeniyle çözümü tamamen yeni bir üretim tarzının ortaya çıkmasını gerektiren krizlere yol açtığı şeklinde değerlendirilmiştir.

Üçüncü cildin özellikle onuncu bölüm oldukça tartışmalıdır, çünkü bazı ekonomistler Marx'ın dönüşüm sorununu ele almaya çalışırken temel emek-değer teorisi ile çeliştiğini düşünmektedirler.

Entelektüel etkilenmeler

Kapital'in (1867) temel argümanı, Adam Smith, David Ricardo, John Stuart Mill ve Benjamin Franklin'in klasik ekonomisinin, G. W. F. Hegel'in Mantık Bilimi (İngilizce: Science of Logic) ve Tin'in Fenomenolojisi (İngilizce: The Phenomenology of Spirit) adlı eserleri kapsamında geliştirdiği diyalektik yöntemden yararlanılarak analiz edilmesidir. Kapital üzerindeki diğer entelektüel etkiler Fransız sosyalistler Charles Fourier, Henri de Saint-Simon, Jean Charles Léonard de Sismondi ve Pierre-Joseph Proudhon ile Alman filozof Ludwig Andreas Feuerbach'tır.

Marx üniversitede, Demokritos (MÖ 460-370 civarı) ve Epikuros (MÖ 341-270) gibi filozofların eserlerindeki doğa felsefesini karşılaştıran bir tez yazmıştır. Kapital'in mantıksal mimarisi, kullanım değeri ile değişim değeri arasındaki temel ayrım, basit meta dolaşımı ve değerin sermaye olarak dolaşımı için kıyaslar. Bu kapsamda, (C-M-C' ve M-C-M') tasımları da dahil olmak üzere kısmen Aristoteles'in Politika ve Nikomakhos'a Etik eserlerinden türetilmiştir. Ayrıca, kapitalist üretim ilişkileri altındaki makinelerin “kendi kendine hareket eden otomatlar” olarak tanımlanması, Aristoteles'in köleliğin kaldırılmasının koşulu olarak komutlara itaat edebilen cansız aletler hakkındaki tahminlerinden türetilmiştir. 19. yüzyılda Marx'ın mevcut politik-ekonomik literatürü araştırması, genellikle Londra'daki British Library'de olmak üzere on iki yıl sürmüştür.

Karl Kautsky

Kapital IV. Cilt

Marx öldüğü sırada (1883), daha önce kaleme aldığı Artı-Değer Teorileri (İngilizce: Theories of Surplus Value) (1862-63) adlı el yazmasına dayanarak, kendi döneminin, yani 19. yüzyılın artı değer teorilerinin eleştirel bir tarihi olan Kapital'in IV. cildinin taslağını hazırlamıştı. Filozof Karl Kautsky (1854-1938) Marx'ın artı-değer eleştirisinin kısmi bir baskısını yayınlamış ve daha sonra Artı Değer Teorileri, 1905-1910 (Almanca: Theorien über den Mehrwert) adıyla üç ciltlik tam bir baskı yayınlanmıştır. İlk cilt İngilizce olarak A History of Economic Theories (1952) adıyla yayımlandı. Kautsky'nin baskısının orijinal metni tahrif ettiğini iddia eden Sovyetler Birliği Komünist Partisi, IV. cildi kendi versiyonuyla yayımladı; kendi versiyonları orijinal, düzenlenmemiş materyalden daha fazlasını içeriyordu.

Çeviriler

Kapital'in ilk çeviri yayını Rusya İmparatorluğu'nda Mart 1872'de yapıldı. Fransızca baskısı Ağustos 1872'de ve İngilizce baskısı ise bundan 15 yıl sonra 1887'de yayımlandı. Hatta 1876'da İncil'in tamamının ilk modern Rusça çevirisinden önce yayınlanmıştır. “Sosyalizm ve komünizmin zararlı doktrinlerini” yasaklayan Rus sansürüne rağmen, Rus sansürcüler Kapital'i, içeriği “kapitalist sömürünün” hiç yaşanmadığı monarşik Rusya için geçerli olmayan ve “Rusya'da çok az insanın okuyacağı ve daha da azının anlayacağı” gerekçesiyle resmi olarak reddedilen “kesinlikle bilimsel bir politik ekonomi çalışması” olarak değerlendirdiler. Yine de Marx, Kapital'in “her yerden daha fazla okunduğu ve değer gördüğü” ülkenin Rusya olduğunu kabul etmiştir. Örneğin, Rusça baskı en hızlı satılan baskı olmuş, bir yılda 3.000 kopya satılırken, Almanca baskının 1.000 kopya satması beş yıl sürmüş, dolayısıyla Rusça çeviri Almanca orijinalinden on beş kat daha hızlı satılmıştır. Bu baskı üzerinde kısmen devrimci sosyalist Mikhail Bakunin çalışmış, ancak “ilk bölümün bir kısmını tamamladıktan sonra bırakmış” ve diğerleri arasında Nikolai Danielson ve German Lopatin tarafından tamamlanmıştır.

Marx, Ağustos 1872'den Mayıs 1875'e kadar 44 bölümde ve daha sonra o zamana kadarki en büyük baskı olan on bin kopya ile tek bir eser olarak yayınlanan Fransızca çeviriyi gözden geçirdi, yeniden yazdı ve kontrol etti. Sonunda Marx'ın eseri tüm önemli dillere çevrildi. Marx'ın eserlerinin MEGA II Marx-Engels Gesamtausgabe olarak bilinen nihai eleştirel baskısı, Kapital'in Almanca (sadece ilk cilt Fransızcadır) versiyonunu içermekte ve metinde yapılan tüm versiyon ve değişikliklerin yanı sıra çok kapsamlı bir dipnotlar ve çapraz referanslar dizisini göstermektedir.

2012 yılında Red Quill Books, Kapital'i Capital: In Manga! adıyla manga olarak yayımladı. Manga de Dokuha olarak bilinen 2008 tarihli Japon cep versiyonu Kapital'in genişletilmiş İngilizce çevirisi olan Cilt I'in çizgi roman versiyonudur.

Türkçe çevirileri

Kapital, Türkçeye ilk olarak Osmanlı döneminde Ceride-i Felsefiye dergisinde özetlenerek Sermaye adıyla çevrilmiş, cumhuriyet dönemindeki ilk çevirisi de yine aynı adla 1933'te gerçekleştirilmiştir. Tamamen Türkçeye çevrilmesiyse Prof. Dr. Mehmet Selik tarafından Almanca aslından 1965 yılında yapılmış ve Sol Yayınları tarafından Aralık 1965'te basılmıştır.

Baskı müzayedeleri

Haziran 2016'da, arkadaşı Johann Georg Eccarius adına imzaladığı 1867 tarihli ilk cildin ilk baskısı Londra'da 80.000 ila 120.000 £ arasında bir tahminle açık artırmaya çıkarıldı ve 218.500 Sterlin (yaklaşık 250.000euro) ya satıldı. Bu ithaflı nüshaya günümüzde 1,5 milyon Euro değer biçilmektedir.

Görüşler

Tarihçi Gareth Stedman Jones 2017 yılında Nature adlı bilimsel derginin Books and Arts bölümünde şunları yazmıştır:

Das Kapital'in olağanüstü yanı, kapitalizmin dinamizminin ve toplumları küresel ölçekte dönüştürmesinin hâlâ rakipsiz bir resmini sunmasıdır. Meta ve sermaye gibi kavramları sözlüğe sağlam bir şekilde yerleştirmiştir.Ayrıca, devletleri ve siyasi sistemleri tedirgin edici bir şekilde bozması da dahil olmak üzere, kapitalizmin bazı kırılganlıklarının altını çizer. [...] Das Kapital bugün on dokuzuncu yüzyıl düşüncesinin en önemli dönüm noktalarından biri olarak ortaya çıktıysa, bunun nedeni kendi döneminin ekonomisinin eleştirel analizini tarihsel köklerine bağlamasıdır. Bunu yaparken, siyasetin ve toplumsal ilişkilerin en iyi nasıl reforme edileceği ya da dönüştürüleceği konusunda o zamandan beri süregelen bir tartışma başlatmıştır.

Olumlu tepkiler, kitabın hazırlanmasında kullanılan ve içkin eleştiri olarak adlandırılan metodolojinin sağlamlığına da işaret etmektedir. Basit kategorilerden başlayıp giderek karmaşık kategorilere doğru ilerleyen bu yaklaşım, gerçekliğin kategorilerin açıklayamadığı yönlerini keşfederken kategoriler içinde ve arasında çelişkiler bulan “içkin” eleştiriyi kullanmıştır. Bu, Marx'ın kapitalizmi değerlendirirken fikirlerini keyfi bir şekilde uygulamak yerine argümanlarını tarihsel anlatılar ve ampirik kanıtlar üzerine inşa etmesi gerektiği anlamına gelmekteydi.

Öte yandan bu metin eleştirilere de maruz kalmıştır. Bu metnin kapitalist sömürüyü mübadele ilişkilerindeki öznel taleplere bağlı fiyatlarla bağdaştıramadığını iddia eden teorisyenler vardır. Marksistler buna genellikle sadece toplumsal olarak gerekli emek zamanının, yani piyasada talebi olan metalar için harcanan emeğin üretken emek olarak kabul edilebileceği ve dolayısıyla Marx'ın gözünde sömürüldüğü şeklinde cevap verirler. Marx'ın sözde köleleştirme tezinin proletaryanın mutlak olarak köleleştirildiği anlamına geldiğini savunanlar da vardır. Mevcut akademik görüş, Marx'ın yalnızca göreli köleleştirmenin gerçekleşeceğine, yani emeğin üretimdeki payının düşeceğine inandığı yönündeki karşıt görüşe eğilimlidir. Marx'ın kendisi de sık sık “gerçek ücretlerin miktarının ... sabit bir miktar olduğu” görüşüne karşı eleştiri getirmiştir.

Ayrıca bakınız

• Étienne Balibar
• Eduard Bernstein
• G.A. Cohen
• Sermaye birikimi
• Yoksullaşma tezi
• Emperyalizm, Kapitalizmin En Yüksek Aşaması
• Emek değer teorisi
• Değer yasası
• Vladimir Lenin
• Marx'ın yabancılaşma teorisi
• İlkel sermaye birikimi
• Üretim ilişkileri
• Emek fazlası
• Katma değer

Dış bağlantılar

• Althusser, Louis (21 Nisan 1969). "How to Read Marx's Capital".
• "Wage Labour and Capital". An earlier work by Marx that deals with many of the ideas later expanded in Almanca: Das Kapital.
• Engels, Friedrich (1867) "Synopsis of Capital".
• Harvey, David. "Reading Marx's Capital". University open courses.
• Liberation School. (2021). "Reading Capital with Comrades" podcast class series
• Ehrbar, Hans G. "Annotations, Explanations and Clarifications to Capital". It helps with understanding the early concepts.
• Choonara, Joseph. "Capital" 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Socialist Worker. First in a series of accessible columns on Almanca: Das Kapital.
• "PolyluxMarx—A Capital Workbook in Slides" (covers Volume I of Das Capital in PowerPoint slides) (Almanca).
• Harvey, David (12 Temmuz 2018). "Why Marx's Capital Still Matters". Jacobin. Retrieved 24 Nisan 2019.
• Segrillo, Angelo. Karl Marx's Capital (Vols. 1, 2, 3) Abridged. São Paulo: FFLCH/USP, 2020.

Online versiyonlar

• Capital, Volume I (1867);
• Capital Volume I: The Process of Production of Capital from the Marxists Internet Archive.
  • Capital, Volume I 1974 Progress Publishers edition, downloadable PDF from the Internet Archive.
• Capital, Volume II (1885); manuscript not completed by Marx before his death in 1883; subsequently edited and published, by friend and collaborator Friedrich Engels as the work of Marx:
  • Capital Volume II: The Process of Circulation of Capital from the Marxists Internet Archive.
  • Capital, Volume II 1974 Progress Publishers edition, downloadable PDF from the Internet Archive.
• Capital, Volume III (1894); manuscript not completed by Marx before his death in 1883; subsequently edited and published, by friend and collaborator Friedrich Engels as the work of Marx:
  • Capital Volume III: The Process of Capitalist Production as a Whole at the Marxists Internet Archive.
  • Capital, Volume III 1974 Progress Publishers edition, downloadable PDF from the Internet Archive.
• Capital, Volume IV (1905–1910); critical history of theories of surplus value; manuscript written by Marx; partial edition edited and published after Marx's death by Karl Kautsky as Theories of Surplus Value; other editions published later:
  • Capital, Volume IV: Theories of Surplus Value at Marxists Internet Archive.
  • Part I Part II Part III, 1975 Progress Publishers editions, downloadable PDF from the Internet Archive.

Özetler

• "Reading Marx's Capital". David Harvey'in video konferans serisi.
• Friedrich Engels (1975). On Marx's Capital. Progress Publishers.  Includes Engels' Synopsis of Capital.
• Otto Ruhle's Abridgement of Karl Marx's Capital: A Critique of Political Economy. Workers' Liberty. s. 48.