Basmane Garı
Basmane Garı, İzmir'in Konak ilçesi Basmane semti Etiler Mahallesi'nde yer alan TCDD'ye ait hemzemin ana tren istasyonudur.
Basmane Garı | |
|---|---|
TCDD Taşımacılık istasyonu | |
 Basmane Garı (Ön cephesi) | |
 Basmane Garı (Arka cephesi) | |
 | |
| Konum | Etiler Mahallesi, Anafartalar Caddesi, 35240, Basmane Konak, İzmir Türkiye |
| Koordinatlar | 38°25′21″K 27°08′37″D / 38.42250°K 27.14361°D |
| Sahip | TCDD |
| İşletmeci | TCDD Taşımacılık |
| Peronlar | 1 kenar peronu 3 ada peronu |
| Raylar | 7 |
| Tren işletmecileri | TCDD Taşımacılık |
| Otobüs güzergâhları |  & 
|
| Bağlantılar |  (Basmane) |
| Yapı | |
| Yapı türü | Hemzemin |
| Otopark | Hayır |
| Bisiklet altyapısı | Hayır |
| Engelli erişimi | Evet, kısmen |
| Diğer bilgiler | |
| Durum | İşletmede |
| Ücret bölgesi | 3. Bölge |
| Tarihçe | |
| Açılış | 25 Ekim 1866 (SCR)[1] 1984 |
| Elektriklendirme | 25 kV AA Katener (2001) |
| Hizmetler | |
| Demiryolu ulaşımı | |
Alsancak Garı'ndan sonra Türkiye'deki en eski ikinci gar olan[3] ve İzmir-Basmane – Manisa – Afyonkarahisar demiryolu'nun başlangıç noktası olan istasyon, The Smyrna Cassaba Railway / İzmir – Kasaba Demiryolu (SCR) Şirketi[note 1] tarafından inşa edilerek 25 Ekim 1866'da hizmete girmiştir.[1][4]
SCR Şirketi[note 1] 1 Temmuz 1934'te TCDD tarafından satın alınıp feshedildikten sonra istasyon TCDD'nin denetimine girmiştir.[5][6]
TCDD tarafından 1984'te -banliyö kısmı- yeniden inşa edilerek tekrar hizmete giren istasyon, 2001'de İzmir-Basmane – Manisa – Afyonkarahisar demiryolu'nun elektrifikasyonu kapsamında yenilenmiştir. İstasyon, 1984 – 1995 yılları arasında Basmane – Bornova, 1984 – 2006 yılları arasında ise Basmane – Çiğli Banliyö Trenleri'ne hizmet vermiş, 2006'da İZBAN projesi kapsamında kapatılmış ve 2009'da tekrar hizmete girmiştir.[7]
Bir kenar peronu ve üç ada peronundan oluşan istasyon İzmir Mavi Treni, Konya Mavi Treni, Ege Ekspresi, Göller Ekspresi, Güller Ekspresi, 6 Eylül Ekspresi ve 17 Eylül Ekspresi Anahat Trenleri'ne[8] ve Basmane – Denizli, Basmane – Ödemiş, Basmane – Tire, Basmane – Alaşehir, Basmane – Uşak ve Basmane – Nazilli Bölgesel Trenleri'ne[9] hizmet vermektedir.
İnşa hâlinde olan Polatlı – İzmir YSD'nin hizmete girmesiyle birlikte istasyon Yüksek Hızlı Trenlere de hizmet verecektir.
İstasyondan M1 Basmane Metro İstasyonu'na aktarma imkânı bulunmaktadır.
Hatlar
değiştirHizmetler
değiştirPeron yapısı
değiştir| | ⇌ 7 6 ⇌ | | ⇌ 5 4 ⇌ | | ⇌ 3 2 ⇌ | | ⇌ 1 ↙ Gaziemir ↓ Çiğli | |||
| 1 – 7 | Kuzey yönü | 
|
Manisa・Balıkesir・Bandırma・Eskişehir・Ankara için |
|---|---|---|---|
| Doğu yönü | Manisa・Alaşehir・Uşak・Afyonkarahisar・Konya için | ||
| Güney yönü | Aydın・Nazilli・Denizli・Burdur・Isparta için |
Güzergâh
değiştir| TCDD | |||
|---|---|---|---|
| TCDD Taşımacılık | |||
| Önceki İstasyon | Anahat Trenleri[8] | Sonraki İstasyon | Sefer Sayısı |
| Başlangıç | İzmir Mavi Treni
|
Çiğli Ankara yönünde |
Her gün karşılıklı 1 sefer |
| Konya Mavi Treni
|
Çiğli Konya yönünde | ||
| Ege Ekspresi
|
Çiğli Eskişehir yönünde | ||
| Göller Ekspresi (Gece Seferi) |
Gaziemir Isparta yönünde | ||
| Güller Ekspresi (Gündüz Seferi) | |||
| 6 Eylül Ekspresi (Basmane – Bandırma) |
Çiğli Bandırma yönünde |
Her gün karşılıklı 2 sefer | |
| 17 Eylül Ekspresi (Bandırma – Basmane) | |||
| Önceki İstasyon | Bölgesel Trenler[9] | Sonraki İstasyon | Sefer Sayısı |
| Başlangıç | B31 Basmane – Denizli |
Gaziemir Denizli yönünde |
Her gün Basmane'den 6, Denizli'den 7 sefer |
| B32 Basmane – Ödemiş |
Gaziemir Ödemiş yönünde |
Her gün karşılıklı 5 sefer | |
| B33 Basmane – Tire |
Gaziemir Tire yönünde |
Her gün karşılıklı 4 sefer | |
| B34 Basmane – Uşak (Uşak Ekspresi) |
Çiğli Uşak yönünde |
Her gün karşılıklı 2 sefer | |
| B35 Basmane – Alaşehir |
Çiğli Alaşehir yönünde | ||
| B36 Basmane – Nazilli |
Gaziemir Nazilli yönünde |
Her gün tek yön 1 sefer | |
Tarihçe
değiştirThe Smyrna Cassaba Railway / İzmir – Kasaba Demiryolu (SCR) Şirketi tarafından 1863'te inşasına başlanan ve 93 kilometrelik kısmı 10 Ekim 1865'te hizmete giren İzmir – Kasaba demiryolu'nun başlangıç noktası olan ve 25 Ekim 1866'da hizmete giren Basmane Garı, 19. yüzyılda Avrupalıların, İzmir Limanı ile limanın ard alanı arasındaki ticareti kolaylaştırmak için giriştikleri demiryolu yatırımının bir parçasıdır.[10][11] Bazı kaynaklarda gar binasının ünlü Fransız mimar Gustave Eiffel tarafından klasist tarzda tasarlandığı ve Fransız Régie Générale firması tarafından 1876'da inşa edildiği ve aynı tarihlerde aynı firma tarafından inşa edilen Fransa'daki Lyon Garı ikizi olduğu iddia edilse de bu bilgi yanlıştır. Gar binası Fransızlar tarafından değil, İngilizler tarafından inşa edilmiştir. Demiryolu hattı ile birlikte ancak 29 yıl sonra Fransızlara devir edilmiştir. Lyon Garı ile de benzememektedir.[12]
2022'de gar binasında modernizasyon ve restorasyon çalışmaları yapılmaya başlanmıştır.[13]
İçerik ve yeri
değiştirKonumu Basmane, Konak, İzmir olan gar binası kentseldir. 20. yüzyılın ortalarına kadar Yahudilerin ve Türklerin birlikte yaşadığı Basmane semti adını bir zamanlar buralarda kurulmuş olan ve çoğunluğu gayrimüslimlere ait olan basma kumaş işletmelerinden almaktadır. Semtin merkezinde yer alan ve Sanayi Devrimi'nin özelliklerini yansıtan gar, dönemin Avrupa'da geçerli yönelimlerini, özellikle de inşa sürecinde egemen olan İngiliz ve Fransız etkilerini göstermektedir. İzmir'in hemen hemen bütün kesimlerinden ulaşımın kolay olduğu binaya, Anafartalar Caddesi üzerindeki ana giriş kapısından ulaşılır.
Yapısal özellikleri
değiştirBasmane Garı, üç bölümlü, simetrik ve ana girişin yer aldığı orta bölümün yükseltildiği bir kurguda inşa edilmiştir. Dönemin Neoklasik özelliklerini yansıtan alınlık, sıva, silme gibi öğeler cephede rahatça görülebilir. Kesme taştan dikdörtgen planlı gar binasının merkezil olarak yükselen kırma çatılı orta bölümü, üç katlıdır ve burası istasyonun ana salonudur. Demiryolu sistemine ait yazı ve simgeler de bu bölümün üzerinde yer alır. Her bir katın ötekinden silmelerle ayrıldığı tipik bir düzene sahip olan bu bölümde, binanın zemine bastığı noktalar gibi, duvar köşeleri ve kemerli giriş kapıları da kesme taş dizileriyle ağırlık kazanmıştır. Yan kanatlarda ise cephe, düz cephe görünümüne hareketlilik getiren üçgen alınlıklı bir bölüm ile kırma çatılı diğer bir bölüm olmak üzere ikiye ayrılmıştır. 1922'deki Büyük İzmir Yangını'nda büyük hasar gören gar, 1927'den sonra onarımdan geçmiştir. Gar, günümüzde de hâlâ güncelliğini korumuş olmakla birlikte istasyon olarak kullanılmaya devam etmektedir.[11]
Ortam tecrübesi
değiştirBinaya girildiğinde Fransız mimarisinin izlerini rahatça görebiliriz. Basmane Garında eski Fransız Mimarisinden esintiler fark edilse de yapımında kullanılan materyallerle Basmane semtinden de kopuk değildir. İçinde bulundurduğu demir makaslarla beraber Endüstri Devrimi'nin izlerini de taşır. Ve binaya girildiğinde 1800'lerde bir insanın binaya girdiğiyle aynı hisleri hissedersiniz. Meydandan erişilen uzun ve yüksek giriş cephesinin yanındaki alınlıklar, dışa taşarak girişi vurgulamıştır. Girişten ulaşılan ana koridorun sağ ve sol yanında bekleme salonu, idari birimler ve hizmet birimleri bulunmaktadır. İstasyonun iç mekan tasarımında rasyonel bir yaklaşım hakimdir.
Yapı ve malzeme nitelikleri
değiştirSimetrik olarak inşa edilen istasyon üç bölümden meydana gelmektedir. Girişi de içinde barındıran orta bölüm yükseltilmiş, iç mekanlarda ise rasyonel bir yaklaşım görülmektedir. Yaklaşık yirmi üç metre, iki basık tanozu taşıyan ve peronu örten çatı, kendi döneminin özelliklerini taşıyan demir makaslarla taşınmaktadır. Demir yolu sistemini anlatan semboller, üç katlı bir düzende dik çatılı orta bölüme yerleştirilmiştir. Her bir kat, diğerinden silmelerle ayrılmış, duvar köşeleri ve kemerli giriş kapıları da kesme taşlarla desteklenmiştir. Yan cepheler ise alınlıklı ve kırma çatılı olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Peron bölümünü örten çatıyı taşıyan yapıda çelik, cephelerde ise kesme taş kullanılmıştır. Cephelerdeki kesme taş kullanımı mekana renk ve doku bakımınından doğallık katmış, sert ve sağlam bir görünüm elde edilmiştir. Günışığında cepheler sade ve doğal bir görünüme sahipken, akşamları yapılan ışıklandırma ile cephelerdeki kesme taş kullanımının oluşturduğu bütünlük, tarihi bir atmosfer oluşturmuştur.
Çevre alanı
değiştirGörseller
değiştir-
Gar binası (Ön cephe) -
Gar binası (Arka cephe) -
Gece gar binası -
Açık bekleme salonu
Ayrıca bakınız
değiştirNotlar
değiştir- ^ a b İngiliz sermayeli SCR Şirketi, sürekli olarak mali desteğe ihtiyaç duyduğundan, Osmanlı hükûmeti SCR Şirketi'ni satın almış ve feshetmiştir. Bu şirkete ait olan demiryolu hatları da 17 Şubat 1893'te -Uluslararası Wagons-Lits (Yataklı Vagon) Şirketi'nin sahibi olan- Belçikalı girişimci Georges Nagelmackers'a satılmıştır. Nagelmackers, mevcut hatları işletmek ve yeni hatlar inşa etmek amacıyla 16 Temmuz 1893'te Fransız sermayeli Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne–Cassaba et Prolongements / Osmanlı İzmir – Kasaba Demiryolu ve Uzantıları Şirketi (SCP)'ni kurmuştur.
Kaynakça
değiştir- Özel
- ^ a b "SCP History" [SCP Tarihi]. Trains of Turkey. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ "ESHOT Ulaşım Saatleri". ESHOT. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023.
- ^ "Izmir Basmane Terminal" [İzmir Basmane Garı]. Trains of Turkey. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ "Demiryolu Medeniyeti" [Railway Civilization] (PDF). TCDD. 9 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2024.
- ^ "2718 sayılı Resmî Gazete" (PDF). T.C. Resmî Gazete. 4 Haziran 1934. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
- ^ "A Short History of Turkish Railways" [Türk Demiryollarının Kısa Tarihi]. Trains of Turkey. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ "TCDD History" [TCDD Tarihi]. Trains of Turkey. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ a b "Anahat Trenleri". TCDD Taşımacılık. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023.
- ^ a b "Bölgesel Trenler". TCDD Taşımacılık. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023.
- ^ "Tarihe tanıklık eden Basmane Garı". Milliyet. 25 Temmuz 2017. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2018.
- ^ a b Kayın, Emel. "Basmane Garı". İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023.
- ^ Ürük, Yaşar (4 Ağustos 2020). "Eiffel Ve İzmir Gerçeği". kentyasam.com. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023.
- ^ "Basmane Gar Binası Modernizasyonu ve Restorasyonu Yapılması". rayhaber.com. 18 Aralık 2021. 18 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023.
- Genel
- Emel Kayın ve Feyzal Avcı Özkaban, ed. İzmir Kent Ansiklopedisi: Mimarlık I&II (İzmir: Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi, 2013)
- Basmane Garı ve Çevresi (Sabri Sürgevil)
Dış bağlantılar
değiştir
- TCDD resmî sitesi 8 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TCDD Taşımacılık resmî sitesi 8 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.