Bambu

Bu madde bitki alt familyası hakkındadır. İlgili oymak için Bambuseae sayfasına bakınız.

Bambu (Bambusoideae), buğdaygiller (Poaceae) familyasına ait ve 1.200 adede yakın sayıda, kimi farklı görünen bitki türlerinden oluşan alt familyanın üyesidir.

Bambu
Kyoto'daki bambular
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Plantae Şube: Tracheophyta Sınıf: Magnoliopsida Takım: Poales Familya: Poaceae Klad: BOP klad Alt familya: Bambusoideae Kunth ex Dumort.
Dağılımı

Süpermarkette taze bambu fidanları

Tamamen bambudan yapılmış bir ev

Kışın Japonya'da ağaçlar soğuktan korumak için bambu ile kaplanırlar.

Çin'in Lijiang ilinden bir bambu türü

Bambu türleri Asya'da, Güney ve Kuzey Amerika'da ve Afrika'da bulunurlar.

En büyük bambu türleri 80 cm kalınlığa ve 38 metre uzunluğa kadar varabilir.

Bazı bambu türleri çok seyrek çiçek açarki bu bazen 100 yılda bir ya da daha az olabilir.

Bambular iki tiptir:

• Oymak: Bambuseae: Ağaç gibi büyüyen, tahtalaşan kabuklu ve ince yapraklı ama çok büyük çiçekler açan bambu.
• Oymak: Olyreae: Ot gibi büyüyen, tahtalaşmayan ve boyları bir metreyi geçmeyen bambu.

Kullanımı

Gıda

Küçük bambu fidanları sebze olarak yenir ya da sirke ile turşusu kurulur. Gıda olarak en uygun cinsleri Bambusa, Dendrocalamus ve Phyllostachys'dir.

Bazı bambu türleri hafif asitlidir bu yüzden tatları acıdır. Bu acı tat kaynatılarak giderilebilir. Japonya'da bu acı tadı yok etmek için bambu kaynatılırken suya pirinç unu atılır ama acılık Şili biberiyle de giderilebilir.

Bambu turşusuna „Achia“ ya da „Atchia“ denir. Bambunun tohumu da yenebilir.

İlaç

Bazı bambu türleri saç, tırnak ve kemik için faydalı ve depresyonu kesebilen etkileri nedeniyle ilaç olarak kullanılır.

İnşaat

Büyük bambu türleri hafif ama dayanıklı olan odunları ile ev yapımı için kullanılabilir. Eskiden Asya'da özellikle Güneydoğu Asya'da bütün köyler tamamen bambudan inşa edilirdi. Eskiden Siam kentinin yarısı bambu sandalların üzerinde suda yüzen evlerden oluşurdu.

Bambu ile köprüler yapılır.

Bambu su borusu olarak kullanılıp kilometrelerce uzunlukta su hatları da yapılır. Bambu suya dayanıklı yapısı ile nehir ve deniz ulaşımında da kullanılır.

Bambunun yapısı sıkı dokulu ve çok sağlamdır. Bazı türlerinin içi boş olduğu için mukavemet gerektiren işler için de kullanılır.

Tekstil

Tekstil sektöründe de bambulardan yararlanılır. Bambu ile antibakteriyel kumaşlar üretilir. Tırmanıcı bambu türüyle çuval ve ceket bile yapılır.

Bahçe

Çinlilerin bahçe kültürünün temel bitkisi bambu türleridir. Bahçeyi güzelleştirici bitki olarak Avrupa'da da yayılmaktadır. Avrupa'da satılan çoğu cinsleri (Fargesie, Phyllostachys) -20 dereceye bile dayanıklıdır.

Ev eşyaları

Bambu ile çok güzel mobilyalar, sepet, perde, bardak, şapka ve balık tutmak için tuzak vb çok çeşitli alet ve eşyalar yapılır.

Endonezya'da bazı bambu türleri ile bir kez kullanılabilen tenceler yapılır.

Müzik aletleri

Çin, Tahiti ve Yava gibi bazı ülkelerde bambudan müzik enstrümanları yapılır. Bunlar çoğunlukla flütlerdir ama telli enstrümanlar ve davullarda yapılır. Japon müzik kültüründe çok kullanılan ve shakuhachi adlı flüt de bambudan yapılır. Brezilya'lıların özellikle Capoeira'da kullandıkları berimbau adlı müzik aletinin de ham maddesi bambudur.

Silah

Bambunun hafif ama sağlam yapısı silah yapımı içinde çok uygundur. Bambudan mızraklar ve ok-boruları yapılır. Vietnam savaşı'nda Viet kong'un ormanlarda bambudan hazırladıkları tuzaklar Amerikalı askerlerin en büyük korkusu olmuşlardır.

Samurayların çok etkili bir yayıda belli bir bambu türü ile yapılır. Bambu ayrıca japon samurailerin geliştirdikleri kendo sporunun temel silahlarından Shinai'dir. Orta Çağ japonyasında antrenman için çivili, üzeri deri kaplı bambu shinailer kullanılmıştır.

Hammadde

Bambuyla Çin ve Jamaika ‘da kâğıt üretilir. Bazı bambu türlerinden cila maddesi yapımı için kullanılan bir toz çıkarılır.

Kültürel anlamı

Bambunun bazı kültürlerde sembolik anlamları vardır. Bambunun uzun ömrü nedeniyle Çin’de doğruluk ve dürüstlük, Hindistan’daysa dostluk sembolüdür. Filipinler'de çiftçiler bambu sırıklarını şans getirsinler diye tarlalarının etrafına dikerler.

Bambu yemyeşil yaprakları, düz ve dimdik büyümesi ile Japonya'da dürüstlük ve temizlik sembolüdür. Japonlar yılbaşında giriş kapılarının iki yanına birbirine bağlı bambular ("kodamatsu") koyarlar ve bunun onlara şans getirdiğine inanırlar.

Bambunun çiçek açmasının nadiren görülmesi bambu çiçeklerinin yaklaşan kıtlığın işareti olarak görülmesine yol açmıştır. Bunun nedeni çiçeklerle beslenen sıçanların daha sonra çoğalıp gıdaların çoğunu tüketmesi olabilir. En son bambu çiçeklenmesi Mayıs 2006'da başladı (bkz. Mautam). Bambunun 50 yılda bir çiçek açtığı söylenir (bkz. 28-60 yıllık örnekler,FAO: 'gregarious' species table 29 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).

Çin kültürü'nde bambu erik çiçeği, orkide ve krizantem (genellikle méi lán zhú jú Çince: 梅蘭竹菊) topluca Dört Centilmen olarak anılır. Bu dört bitki aynı zamanda dört mevsimi ve Konfüçyüsçülük ideolojisinde junzi ("prens" veya "asil")'nin dört yönünü temsil eder. Çam (sōng Çince: 松), bambu (zhú Çince: 竹) ve erik çiçeği (méi Çince: 梅) aynı zamanda zor koşullarda gösterdikleri azimle de takdir edilir ve hepsi Çin kültüründe (Çince: 歲寒三友 suìhán sānyǒu) "Kışın Üç Arkadaşı" olarak bilinir.

”Kışın Üç Arkadaşı" örneğin suşi setleri veya geleneksel ryokan konaklamalarda olduğu gibi Japonya'da geleneksel sıralama sistemi olarak kullanılır. Çam (Japonca'da matsu 松) birinci sırada bambu (take Japonca: 竹) ikinci sırada ve erik (ume Japonca: 梅) üçüncü sıradadır.

Batı Afrika'nın Bozo etnik grubu adını Bambara "bambu ev" anlamına gelen "bo-so" ifadesinden alır.

Bambu aynı zamanda St. Lucia'da ulusal bitkidir.

Ayrıca bakınız

• Bambu elyafı

Dış bağlantılar

• Wikimedia Commons'ta Bambu ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
• Vikitür'de Bambu ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.