Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ), Türkiye'nin Çanakkale ilinde yer alan devlet üniversitesidir. SCIMAGO 2012 yıllık raporunda dünyanın en iyi 1500 üniversitesinden biri olarak listelenmiştir.[2] Üniversite, 2013 yılında Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Türkiye'nin En Girişimci Üniversiteleri Listesi'nde yer almıştır.[3] ÇOMÜ, Uluslararası Üniversiteler Birliği'nin, Avrupa Üniversiteler Birliği'nin, ADIM Üniversiteler Konsersiyumu[4]'nun ve Trakya Üniversiteler Birliği'nin üyesidir.[5] Üniversitenin logosunda, Türk Bayrağı üzerinde Çanakkale Şehitleri Anıtı bulunmaktadır.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi | |
---|---|
Slogan | Eğitimde ve bilimde hep birlikte daha ileri |
Kuruluş | 1992 |
Eğitim dil(ler)i | Türkçe, İngilizce, Japonca |
Bağlılık | Yükseköğretim Kurulu |
Rektör | Prof. Dr. Ramazan Cüneyt Erenoğlu[1] |
Akademik personel | 750 (idari) 1921 (akademik) |
Öğrenciler | 48.772 |
Kayıtlı | 13.602 (önlisans) |
Lisans öğrencileri | 30.073 |
Lisansüstü öğrencileri | 3.763 |
Mezunlar | 112.079 |
Üniversite yayınları | 1804 |
Akademik birimler | 18 fakülte 4 enstitü 3 yüksekokul 13 meslek yüksekokulu 42 araştırma ve uygulama merkezi |
Konum | Çanakkale, Türkiye |
Web sitesi | www.comu.edu.tr |
Tarihçe
değiştir3 Temmuz 1992 tarihinde, 3837 sayılı kanunla kurulan Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 1992-93 Eğitim-Öğretim yılında Trakya Üniversitesi'nden devredilen Çanakkale Eğitim Fakültesi, Çanakkale Meslek Yüksekokulu ve Biga Meslek Yüksekokulu ile öğretime başlamıştır.
1993-94 Eğitim-Öğretim yılında Fen Edebiyat Fakültesi, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu ile Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, 1994-95 Eğitim-Öğretim yılında Biga İ.İ.B. Fakültesi, Ayvacık, Bayramiç Meslek Yüksekokulu), Çan, Ezine, Gelibolu ve Yenice Meslek Yüksekokulları ile Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1995-96 Eğitim-Öğretim yılında Ziraat, Su Ürünleri, İlahiyat ve Mühendislik-Mimarlık Fakülteleri, 1996-97 Eğitim-Öğretim yılında Sağlık Yüksekokulu, 1998-99 Eğitim Öğretim yılında Gökçeada Meslek Yüksekokulu, 2000-01 Eğitim Öğretim yılında da Lapseki Meslek Yüksekokulu açılarak öğretime başlamışlardır.
Ayrıca 1997 yılında kurulan ve ilk öğrencilerini 2000-2001 eğitim-öğretim yılında alan Güzel Sanatlar Fakültesi ve 7 Ağustos 2000 tarihli resmi gazetede yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile kuruluşunun yasal sürecini tamamlayan Tıp Fakültesi, 2011 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla açılan İletişim Fakültesi ve Biga Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu, 2012'de açılan Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Çan Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu ve Çanakkale merkezde açılan İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ile 2013'te kurulan Çanakkale Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi ile 18 fakülte, 13 meslek yüksekokulu, 4 yüksekokul, 1 enstitü ile beraber toplam 46 akademik birim ve 41 araştırma merkezine sahiptir.
Üniversitenin kısaltması ÇOMÜ'dür. 2021 yılı itibarıyla 1.936 akademik personeli ve 48.487 öğrencisi vardır.
Akademik sıralama
değiştirRanking Web of World Universities sıralamasına göre dünyanın ilk 750 üniversitesinden biridir (2012). SCIMAGO'ya göre ise 1947. sırada yer almaktadır.[6] URAP 2012 listesinde ise 1331. sıradadır.[7]
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ), 803 basamak birden yükselerek dünyanın ilk bin üniversitesi arasına girmeyi başardı. Listenin zirvesinde ABD üniversiteleri yer alıyor.
Üniversitelerin internet performansları üzerinden değerlendirildiği "4ICA Web Ranking" adlı dünya üniversiteler sıralaması 2013 yılında ÇOMÜ’yü dünyanın en iyi 959. üniversitesi olarak belirledi. Sıralamada 11. olan ÇOMÜ'yü 10 Türk üniversitesi geçmeyi başarırken Anadolu Üniversitesi 151., ODTÜ 289., Boğaziçi 385. oldu. “4 International Colleges&Universities” olarak da bilinen rayting kurumu, 200’den fazla ülkede 11 binden fazla üniversitenin internet üzerindeki performansına göre değerlendirmeler yapıyor.[8]
Türkiye'de ÖSYS sonuçlarına göre üniversitenin pek çok bölümü en üst ilk 20 arasında yer almaktadır. Bazı bölümleri ilk 3'te yer almıştır. (Japonca Öğretmenliği gibi). ÖSYS sonuçlarına göre ilk 1000 öğrenci arasından 21 tanesi ÇOMÜ'ye yerleşmiştir. 2013 yılında 85 lise birincisi ÇOMÜ'yü yerleşmiştir.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın değerlendirmelerine göre ÇOMÜ Türkiye'nin en girişimci ilk 50 üniversitesinden biridir.
Üniversite akademisyenlerinin her yıl bağımsız saygın ve indeksli dergilerde 300'ün üzerinde makalesi yayınlanmaktadır.
Akademik Birimler
değiştirFakülteler
değiştir- ÇOMÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi
- ÇOMÜ Fen Bilimleri Fakültesi
- ÇOMÜ Tıp Fakültesi
- ÇOMÜ Diş Hekimliği Fakültesi
- ÇOMÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi (Fakülte 2012 yılında Terzioğlu Yerleşkesi’nde 11 bölümle (Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, İktisat, İşletme, Uluslararası İlişkiler, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Maliye, Sağlık Yönetimi, Sosyal Hizmet, Ekonometri, Uluslararası Ticaret ve Finansman, Yönetim Bilişim Sistemleri) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi olarak açılmış[9] 2016 yılında Bakanlar Kurulu Kararıyla Siyasal Bilgiler Fakültesi olarak değiştirilmiştir.[10] Fakülte lisans programı olarak 2013-2014 eğitim öğretim yılında Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü ile örgün öğretime başlamıştır. İlerleyen dönemlerde İktisat(Ekonomi) Bölümü, İşletme Bölümü ve en son 2018-2019 eğitim öğretim yılında İngilizce Uluslararası İlişkiler Bölümü'ne lisans öğrencisi kabul etmiştir.[11])
- ÇOMÜ Mühendislik Fakültesi
- ÇOMÜ Eğitim Fakültesi
- Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
- ÇOMÜ Ziraat Fakültesi
- ÇOMÜ İlahiyat Fakültesi
- Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi
- ÇOMÜ Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi (eski adıyla: Su Ürünleri Fakültesi)
- ÇOMÜ İletişim Fakültesi
- Mimarlık ve Tasarım Fakültesi
- Turizm Fakültesi
- Spor Bilimleri Fakültesi
- Sağlık Bilimleri Fakültesi
- Biga Uygulamalı Bilimler Fakültesi
Enstitüler
değiştir- Lisansüstü Eğitim Enstitüsü[12]
Yüksek Okullar
değiştir- Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu
- Gökçeada Uygulamalı bilimler Yüksekokulu
- Çan Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu
- Çanakkale Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu (Merkez)
- Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu
- Devlet Konservatuvarı
- Yabancı Diller Yüksekokulu
Meslek Yüksekokulları
değiştir- Ayvacık Meslek Yüksekokulu
- Bayramiç Meslek Yüksekokulu
- Biga Meslek Yüksekokulu (BMYO)
- Çanakkale Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu
- Çanakkale Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu
- Çanakkale Deniz Teknolojileri Meslek Yüksekokulu
- Çan Meslek Yüksekokulu (ÇanMYO)
- Ezine Meslek Yüksekokulu
- Gelibolu Piri Reis Meslek Yüksekokulu
- Gökçeada Meslek Yüksekokulu
- Lapseki Meslek Yüksekokulu
- Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu
- Yenice Meslek Yüksekokulu
Araştırma ve Uygulama Merkezleri
değiştir- Araştırma ve Uygulama Hastanesi
- Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi
- Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Astrofizik Araştırma Merkezi - Ulupınar Gözlem Evi
- Bilim ve Teknoloji Uygulama Merkezi
- Botanik Bahçesi ve Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Çanakkale Seramikleri Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Çevre Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Deney Hayvanları Yetiştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Deniz Kaplumbağaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
- El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Enerji Kaynakları Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Kaz Dağı Uygulama ve Araştırma Merkezi
- İbrahim Bodur Girişimcilik Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Kadın Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Nanobilim ve Teknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Sürekli Eğitim Merkezi
- Süt ve Süt Ürünleri Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Sualtı Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Stratejik Araştırmalar Merkezi
- Türkiye-Avustralya Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Türk Değerlerini Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Türkçe Öğretimi Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
- Uzaktan Algılama Araştırma ve Uygulama Merkezi
- Yabancı Dil Eğitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi
Diğer
değiştir- ÇOMÜ Tıp Fakültesi Hastanesi: 160 yatak kapasitesine sahiptir. Günlük 1.200-1.500 poliklinik hizmeti vermektedir.
- ÇOMÜ Ulupınar Gözlemevi: 7 ayrı teleskoptan oluşmaktadır. Türkiye'nin en büyük teleskopu da bunlardan biridir.
- ÇOMÜ Kütüphanesi: 2013 Mart ayı itibarıyla 360.000'den fazla basılı kitap koleksiyonu bulunmaktadır. 7/24 açıktır. Güney ve Batı Marmara'nın en büyük kütüphanesidir. 200.000 civarında e-kitap da koleksiyonlarında yer almaktadır.
- ÇOMÜ Kampüs FM: Üniversiteye bağlı uygulama, araştırma ve eğitim radyosudur.
Personel ve Öğrenci Yapısı
değiştir2012-2013 eğitim öğretim yılı başlangıç öğrenci sayısı 37.500 idi. Bu öğrencilerin 3.400'den fazlası yüksek lisans (master) ve doktora öğrencisidir. Yaklaşık 10.000 öğrenci meslek yüksekokullarında eğitim görmektedir. ÇOMÜ öğrencilerinin 400 kadarı 44 farklı ülkeden gelen uluslararası öğrencilerdir. Üniversitenin bu öğrenciler için Türkçe öğretimi veren TÖMER birimi de mevcuttur.
Akademik personel sayısı 1.936'dır. Toplam personel sayısı ise 3.000'i bulmaktadır.
ÇOMÜ öğrenci sayısında son yıllarda radikal bir artış yaşanmıştır. 1992 yılında 2,378 öğrenci ile kurulan ÇOMÜ, 1993'te 75 öğrencilik artışla 2,475 öğrenciye ulaşmıştır. 1994-95 eğitim-öğretim yılında öğrenci sayısı 3,442'ye, 1995-96'da 5,564'e, 1996'da 6,492'ye, 1997'de 8,207'ye, 1998'de 9,368'e, 1999'da ise 10,359'a yükselmiştir.
2010-2011 eğitim öğretim yılında 11,405 öğrenciye ulaşan ÇOMÜ'de öğrenci sayısı 2001'de 12,440'a, 2002'de 13,902'ye çıkmıştır. 2006 yılında öğrenci sayısı 20 bin barajını aşarak 20,337'ye ulaşmıştır. 2007'de öğrenci sayısı 21,686'ya, 2008'de 23,366'ya, 2009'da 25,138'e, 2010'da 27 bine yükselmiştir. 2011 yılında öğrenci sayısı 4,088 artarak 31,107'e, 2012'de ise 6,607 artarak 37,500'e çıkmıştır.
Öğrenci Toplulukları
değiştir2022 yılı bahar döneminde Rektörlüğe bağlı Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı tarafından yayınlanmış olan listeye göre ÇOMÜ'de aktif olarak 137 öğrenci topluluğu bulunmaktadır.[13]
- Afetlere Hazırlık Topluluğu
- Aikido Topluluğu
- Animasyon ve Oyun Tasarımı Topluluğu
- Arapça Topluluğu
- Arkeoloji Topluluğu
- Atatürkçü Düşünce Topluluğu
- Ay Yıldız Gençlik Topluluğu
- Batı Dilleri ve Kültür Çalışmaları Topluluğu
- Beyaz Perde Topluluğu
- Bilgi ve Değerler Topluluğu
- Bilgisayar ve Teknoloji Topluluğu
- Bisiklet Topluluğu
- Biyoteknoloji Gen Bilimleri Topluluğu
- Bilimkurgu ve Fantastik Edebiyat Topluluğu
- Bilim Topluluğu
- Biyo-Bilim Topluluğu
- Boks Topluluğu
- Calistenics ve Street Workout Topluluğu
- Capoeira Topluluğu
- Çağdaş Yaşam Topluluğu
- Çağdaş Düşünce ve Liderlik Topluluğu
- Çanakkale Savaşları Araştırma ve Tanıtma Topluluğu
- Çevre Topluluğu
- Dağcılık Topluluğu
- Damla Topluluğu
- Developer Student Club ÇOMÜ Topluluğu
- Dijital Oyun Sanatları Topluluğu
- Diplomasi ve Küresel Araştırmalar Topluluğu
- Doğa Sporları Topluluğu
- Doğu Batı Topluluğu
- Eğlenceli Projeler Topluluğu
- Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Topluluğu
- Erasmus Topluluğu
- Erken Çocukluk Eğitimi Topluluğu
- Elektronik Sporlar Topluluğu
- Fizik ve Astronomi Topluluğu
- Fotoğraf Topluluğu
- Gastronomi ve Mutfak Sanatları Topluluğu
- Genç Liderler Topluluğu
- Genç KADEM Topluluğu
- Genç Kızılay Topluluğu
- Genç Tema Topluluğu
- Genç Vizyon Kültür Edebiyat Topluluğu
- Genç Yeşilay Topluluğu
- Girişimcilik ve Vizyoner Liderlik Topluluğu
- Gıda Topluluğu
- Geleneksel Türk Sporları ve Halk Dansları Topluluğu
- Güzel Sanatlar Mezunları İletişim ve Etkinlik Topluluğu
- Gösteri Sanatları Topluluğu
- Harita Mühendisliği Topluluğu
- Havacılık Topluluğu
- İlk Nefes Topluluğu
- İlahiyat Mesleki Eğitim Topluluğu
- İsar İnsani Hareket Topluluğu
- İslam Medeniyeti Topluluğu
- İş Kulübü Topluluğu
- Kavramsal Sanat Topluluğu
- Kadın Girişimciler Topluluğu
- Kadraj Topluluğu
- Kalite ve Akreditasyon Topluluğu
- Kariyer ve İnovasyon Topluluğu
- Kuş Gözlem Topluluğu
- Kritik ve Analitik Düşünce Topluluğu
- Kültür ve Edebiyat Topluluğu
- Kültürel Etkinlik ve Tarih Topluluğu
- Lösev Topluluğu
- Matematik Topluluğu
- Mutlu Patiler Topluluğu
- Müzik Performans Topluluğu
- Moleküler Biyoloji ve Genetik Topluluğu
- Ombudsmanlık Topluluğu
- Otomobil Sporları Topluluğu
- Oryantiring Topluluğu
- Osmanlı Kültür ve Medeniyeti Topluluğu
- Özügürler Topluluğu
- Peyzaj Topluluğu
- Polifonik Korolar Topluluğu
- Pratik Gelişim ve Tıbbi Entegrasyon Topluluğu
- Psikoloji Topluluğu
- Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Topluluğu
- Pusula Topluluğu
- Route 17 Topluluğu
- Rüzgâr Sörfü Topluluğu
- Sanat Tarihi Topluluğu
- Satranç Topluluğu
- Self Defence Topluluğu
- Seramik ve Cam Topluluğu
- Sinema ve Medya Topluluğu
- Siyasal Ekonomi Topluluğu
- Sosyoloji Topluluğu
- Sosyal Sorumluluk Topluluğu
- Spor ve İzcilik Topluluğu
- Spor Bilimleri Topluluğu
- Sualtı Topluluğu
- Sualtı Sporları Topluluğu
- Suffe Kültür ve İlim Topluluğu
- Tarih Topluluğu
- Tasavvuf Topluluğu
- Teknolojik Girişimler Topluluğu
- Tekno Gıda Topluluğu
- Tiyatro Topluluğu
- Toplum Gönüllüleri Topluluğu
- Toplum ve Kültür Araştırmaları Topluluğu
- Turizm Topluluğu
- Turkmsıc Topluluğu
- Türk-Balkan Topluluğu
- Türk – Japon Dostluk Topluluğu
- Türk Kültürü Topluluğu
- Uluslararası Öğrenci Topluluğu
- Yabancı Dilde İletişim Topluluğu
- Yapı Topluluğu
- Yelken Topluluğu
- Yeni Nesil Öğrenci Topluluğu
- Yerel Yönetimler ve Üniversite Etkileşim Topluluğu
- 57. Alay Topluluğu
- Araştırma ve Geliştirme Topluluğu
- Bankacılık ve Finans Topluluğu
- Biga Değerleri Topluluğu
- Bakış Açısı ve Koordinasyon Topluluğu
- Çağdaş Adımlar Topluluğu
- Ekonometri Topluluğu
- İktisat Topluluğu
- İşletme Topluluğu
- Maliye Topluluğu
- Perde Arkası Tiyatro Topluluğu
- Siyasal İlişkiler Topluluğu
- Sosyal Dayanışma ve Ekonomik Araştırmalar Topluluğu
- Uluslararası İlişkiler Topluluğu
- Uluslararası Lojistik Topluluğu
- Umut Işığı Topluluğu
- Yatırım Kulübü Topluluğu
- Ayvacık Öğrenci Topluluğu
- Çan İş Sağlığı ve Güvenliği Topluluğu
- Çan Onsekiz Mart Lojistik Topluluğu
- Lapseki Öğrenci Topluluğu
- Gelibolu Kültür Sanat Topluluğu
- Gökçeada Öğrenci Topluluğu
Akademik Yayınlar
değiştirÇOMÜ öğretim üyeleri ulusal ve uluslararası çok sayıda bilimsel yayında eserlerini yayınlamaktadırlar. Ayrıca üniversitenin yayınlamakta olduğu Yönetim Bilimleri Dergisi (Journal of Administrative Sciences) de tanınmış bilimsel hakemli dergilerdendir. Dergi 2012 yılı itibarıyla 11. cildini yayınlamaktadır. Üniversite ayrıca Girişimcilik ve Kalkınma adlı 6 ayda bir çıkan akademik bir süreli yayın da yayımlamaktadır.
Yönetim Bilimleri Dergisi
değiştirYılda 2 kez yayınlanır. Başta uluslararası ilişkiler, işletme, kamu yönetimi, maliye, iş hukuku, uluslararası hukuk, iktisat ve çalışma ekonomisi olmak üzere sosyal bilimlerin çeşitli alanlarından Türkçe ve İngilizce makaleler ve kitap tahlilleri yayınlar. Yönetim merkezi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'dir. Dergi 16 ayrı bağımsız ve bilimsel uluslararası indeks tarafından taranmaktadır.
Girişimcilik Dergisi
değiştirYılda 2 kez yayınlanan hakemli, bilimsel dergi.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "13 üniversiteye yeni rektör atandı". Milliyet. 6 Haz 2023.
- ^ SCIMAGO 2012 16 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ek metin.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2014.
- ^ "ADIM Üniversiteleri". www.adim.org.tr. 15 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ "Trakya Üniversiteler Birliği". 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2012.
- ^ "URAP, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi". URAP, ODTÜ. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2013.
- ^ "ÇOMÜ Dünyadaki En İyi Bin Üniversite Arasına Girdi". cihan.com.tr. Erişim tarihi: 9 Nisan 2013.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.
- ^ "ÇOMÜ - Lisansüstü Eğitim Enstitüsü". lee.comu.edu.tr. 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ "Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı". 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2022.