Ulahlar

Vlahlar^[1] veya Ulahlar, Kuzey Makedonya'da ve Romanya'da yaşayan bir etnik grup.

Göçebelikleri

Geleneksel uğraşları çobanlık olan ve daha iyi otlak arayışları sonucunda Balkanlar ve Doğu Avrupa'ya ulaşan Ulahlara, bugün kıtanın kuzeyindeki Polonya'da bile rastlamak mümkün. Kır hayatına olan bağlılıkları sayesinde Balkanlarda yüzyıllar boyunca süren etnik çatışmalardan çoğu zaman uzak kalan Ulahlar, bulundukları her yerde çoğunluk nüfusu ile barış içinde bir arada yaşıyor.

Kökenleri

Ulahların kökeninin, kullandıkları dil açısından benzerlik gösterdiği Rumenlerle aynı olduğu söylenmektedir. Yunanlar ise Yunanca konuştuklarını ve Yunan olduklarını iddia etmektedirler.^{[kaynak belirtilmeli]} Topluluğun kökeni Balkanlardaki Romalıların ve Romalılaştırılmış kolonilerin soyundan gelmektedir. Rumen kültürü Slavların etkisi altında kalırken, Tuna'nın güneyinde ortaya çıkan Ulah kültüründe Bizans ve Yunan izleri görüldüğü iddia edilmektedir. Tarihçiler bu toplulukları Makedon Rumenleri olarak adlandırırken, onlar Arumenleri kullanmayı tercih ediyorlar.

Dilleri

Dili Arumence de denen Ulahçadır. Bu dil hakkında dilbilimcilerin ortak görüşü, Ulah ve Rumen dillerinin aynı Latince temelli dilden türediği yönünde. Bu dilden türeyen bir diğer dil olan Dalmaçya dili 1898'den beri kullanılmazken İstro-Rumence Hırvatistan'da hâlâ birkaç bin kişi tarafından konuşuluyor. Karadağ'da bulunan Durmitor Dağı gibi, toponimistler de Tuna çevresinde ve dağlık bölgelerde Latince konuşan toplulukların yaşadığını doğruluyor.

Etimoloji

Got dilinden gelen ve orijinal anlamı "yabancı" olan "Ulah" kelimesi daha sonraları "Latin lehçelerini konuşan" anlamında kullanılmaya başlandı. Alman kabileleri, günümüzün Galler halkını oluşturan Romalıları o dönemlerde "Galli" diye adlandırırken, Güney Belçika'daki Romalılara Valonlar denmekteydi. İtalya'nın Macarcadaki karşılığı bugün bile "Ulahlar'ın Ülkesi" anlamına gelen "Olaszország".

Hayat tarzları

Ulahlar yani Karakaçanîler "Kara" ve "kaçan", Türkçe terkipten oluşur. Kara hem "siyah" hem de "kara gözlü"deki anlamıyla "güzel" demektir. “kaçan” Rumeli Türkçesinde çok koşan anlamındadır.^{[kaynak belirtilmeli]} Karakaçanlar bazen birbirlerine "Ulah" demektedirler.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu tarz çağrılmaları Yunanistan'da geneldir. "Valhs" yani Ulahların “Wallachs” Valehlerle arasında alaka yoktur.^{[kaynak belirtilmeli]} Karakaçanlar, Yörükler gibi koyun güderlerdir. Karakaçanlar için göçebe koyunculuk tipik temsil araçlarıdır. Doğa ve doğallık ve mera onlara özgüdür. Mera-gerekçesiyle farklı yerlere - yaz aylarında dağların yüksek yerlerine yani yaylalara ve kışın olduğunda da alçak ve sıcak yerlere göçerler. Koyun ve atların, hayatlarında büyük önemi vardır Karakaçanların. Göçebe ailesidirler.^{[kaynak belirtilmeli]}

Koyun gibi bir hayvanın yaşam koşulları, gıda ve güçlü sürü içgüdüsü geliştirdikleri için halk iddiasız, varlık süt, et, yün, gıda, giyim, ev eşyası ihtiyaçlarını temin olduğunu gizlenemez ve için yeri doldurulamaz bir kaynak olmuştu. Atlar onlar için çok önemli bir ulaşım vasıtası olmuştur. Karakaçan koyunu, atı ve köpeği göçebeliğe uygun yaşayan bir yol olmuştur.

Hangi Karakaçanlardan olunursa olunsun hayatlarında en önemli katkı onların göçlerinde kendilerine korunaklı bir çadır olmasıdır.^{[kaynak belirtilmeli]} Buna Türkler gibi "chatura" derler.^{[kaynak belirtilmeli]} Chatura basit bir ahşap kabuk ve üzerinde keçi yününden özel dokunmuş eğimli, gergin bir çadır olmuştur. Buna "tenda" denir. [1]^{[ölü/kırık bağlantı]}

Bulgar - Ulah Devleti

Bizans İmparatorluğu bünyesinde birkaç Vlah eyaleti bulunmakla birlikte bunlardan çok azı güçlü devletler kurabildi. Assan hanedanı döneminde (1185-1258) ikinci Bulgar İmparatorluğu ya da Bulgar-Ulah devletinin kurulması Ulahların en büyük başarısı olmuştur. Eflak'ın diğer adı olan Vlahya ismi de "Ulahların Ülkesi" anlamına gelmektedir. Türkiye'de de çok az sayıda Karacaovalı mübadil Vlah topluluğu yaşamaktadır.

Yaşadıkları Yerler

Nüfus

Ulahlar: Yunanistan'da 209.000, Bulgaristan'da 10.556, Kuzey Makedonya'da 9.695, Türkiye'de 500, Toplam Nüfus yaklaşık 229.751 kişidir.

Kaynakça

^ "Belleklerimizdeki güzellikler artık kayıt altında". ozanmubadilleri.com. 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2014.

Council of Makedon Arman's (aromanians/vlachs)22 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Wikipedia on MakedonArman language
Youth of Europe9 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
National Minorities of Europe24 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Lesser Speak Languages in Europe6 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Minorities of Europe27 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Listen to radio in Aromanian at the Romanian government supported Radio Romania International - the Aromanian section7 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Aromanians in Greece: Minority or Vlach-speaking Greeks?8 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Şablon:Ro Consiliul A Tinirlor Armanj, webpage about Youth Aromanians and their projects10 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
(İngilizce) Aromanian association in Serbia

[1] "Belleklerimizdeki güzellikler artık kayıt altında". ozanmubadilleri.com. 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2014.

[1]