Trieste

Trieste (Slovence: Trst; Almanca: Triest; Macarca: Triesz), İtalya'nın kuzey doğusunda Friuli-Venezia Giulia bölgesinde aynı adı taşıyan Trieste ili merkezi olan bir belediye, şehir ve limandır. Slovenya sınırına doğru bulunan Trieste Adriyatik Denizi'ndeki Trieste Körfezi'nin başında yer alır. Trieste, 1867-1918 yılları arasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun sınırları içinde Orta Avrupa'daki gösterişli bir Akdeniz limanı ve refah içindeki müzik ve edebiyat başkentiydi.

Trieste
Komün
Comune di Trieste
Bayrak Arma
Trieste
Ülke	İtalya
Bölge	Friuli-Venezia Giulia
İl	Trieste
İdare
• Belediye Başkanı	Roberto Dipiazza (FI)
Yüzölçümü
• Komün	84,49 km²
Rakım	2 m
Nüfus  (2018)
• Komün	204.338
• Yoğunluk	68/km²
• Kent	234,638
• Metropol	418,000
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Posta kodu	34100
Alan kodu	040
Resmî site www.comune.trieste.it

Daha sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun çökmesi ve I. Dünya Savaşı'nın ardından Trieste'nin İtalya'ya verilmesi, onun ekonomik ve kültürel öneminin azalmasına yol açtı. Bugün Trieste bir sınır kentidir. Halkı komşu bölgelerin etnik bir karışımıdır. Hakim olan yerel Venedikli lehçesi İtalyancada Triestino olarak adlandırılır. Şehir merkezinde bu lehçe ve İtalyanca konuşulur.

İtalyan ve Sloven dilleri yerli diller olarak kabul edilir. Aynı zamanda çok sayıda Almanca konuşan vardır.

Tarihçe

Eski Çağ ve Orta Çağ

Trieste

Şimdiki Trieste olan yere MÖ 3000'lerde Hint-Avrupa soyundan gelen "carni" ler (Carso isminden gelen) yerleşti. Daha sonra İllirya'lı olan "Histri"lerin eline geçti. MÖ 2000 yılında "Palaes Veneti"ler gelene kadar ana uygarlık olarak kaldı. MÖ 177'ye kadar şehir Roma Cumhuriyeti'nin hakimiyetine girdi. Trieste'nin, statüsü Jül Sezar tarafından koloni olarak değiştirildi. Roma İmparatorluğu'nun yıkılışından 476 sonra Trieste, Doğu Roma İmparatorluğu'nun önemli askeri merkezlerinden biri olarak kalmaya devam etti. 788'de Frank Krallığı'nın Piskopos'larının otoritesi altında Frank Krallığı'nın bir parçası oldu. 1081'den itibaren Akwilya (Aquilea) hükümdarlığı altında özerk hale geldi. 1369'dan 1372'ye kadar Venedik Cumhuriyeti işgali altında kaldı. Daha sonra şehir Avusturya dükü Leopold III Habsburg'a hediye edildi. 17. yüzyıla kadar belirli ölçüde özerkliğini korudu.

Modern Çağ

Kutsal Roma sehirleri, 1648

Trieste önemli bir liman ve ticaret merkezi olarak gelişti. Trieste, imparator Charles tarafından serbest bir liman haline getirildi ve 1 Temmuz 1719'dan 1891'e kadar serbest liman olarak kaldı.

Avusturyalı Maria Theresa (13 Mayıs 1717-29 Kasım 1780: Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu İmparatoriçesi, Bohemya ve Macaristan kraliçesi, Avusturya Arşıdüşesi) döneminde şehir altın çağını yaşadı.

Şehir Napolyon Savaşları süresinde üç defa 1797, 1805, 1809 yıllarında Fransız ordularınca istila edildi. Daha sonra Napolyon tarafından İllirya bölgesine dahil edildi, özerkliğini ve serbest liman statüsünü kaybetti. İlerleyen yıllarda Küstenland olarak da bilinen Avusturya Littoral bölgesinin başkenti oldu.

Daha sonraları Avusturya'nın başlıca ticaret limanı ve tersane merkezlerinden biri haline geldi. Viyana-Trieste Avusturya Güney Demiryolu inşası, 1857'de tamamlandı.

İtalya'ya Katılma

I. Dünya Savaşı sonrası Avusturya-Macaristan parçalandı ve Trieste İtalya'ya verildi (1920). Bunu takip eden yıllarda şehir önemini kaybetmeye başladı. İtalyanlar dışındaki etnik gruplar faşist rejim tarafından zamanla sindirildi.

II. Dünya Savaşı

II. Dünya Savaşı sırasında İtalya'nın müttefiki olan Almanya tarafından Gorizia ve Avusturyalı Frederick Reinerin idare ettiği Ljubljana'le beraber Adriyatik Operasyon Bölgesine dahil edildi. Alman işgali altında İtalyan topraklarında tek imha kampı Trieste yakınlarındaki Risiera di San Sabba da 3 Nisan 1944'te inşa edilmiştir. Şehir, İtalyan partizan aktivitesinin çok yoğun olduğu yerlerden biriydi ve zaman zaman gerçekleştirilen ittifak güçleri bombardımanlarından zarar gördü.

30 Nisan 1945'te İtalyan Anti-Faşist Ulusal Özgürlük Komitesi lideri don Marzari ve Fonda Savio ile 3500 gönüllü, Almanlara karşı ayaklanmayı teşvik etti. 1 Mayıs'ta Tito'nun Yugoslav Partizan ordusu Trieste'nin çoğunu Alman işgalinden kurtardı. Bu sırada 2. Yeni Zelanda tümeni Adriyatik kuzey sahili boyunca, Trieste'ye ilerliyordu. 2 Mayıs 1945'te Trieste'ye ulaştılar ve aynı günün akşamı Alman kuvvetleri silahlarını bırakarak teslim oldu.

İtalyan Şehri

1947'de Trieste Özgür Bölgesi adı altında bağımsız bir devlet haline geldi ve iki bölgeye ayrıldı. A Bölgesi olarak adlandırılan kısım 1954'e kadar İttifak Askeri Hükümeti adına İngiliz komutan Sir Terence Airey tarafından yönetildi. B Bölgesi olarak adlandırılan kısım ise Yugoslav yönetimine bırakıldı.

1954 yılında Trieste Özgür Bölgesi dağıldı. A Bölgesi'nde bulunan Trieste şehri İtalya'ya, B Bölgesi'nin güney kısımlarıyla, A Bölgesi sınırları içinde bulunan bazı köylerse Yugoslavya'ya katıldı. Şehrin İtalya'ya katılımı resmi olarak 26 Ekim 1954'te olmuştur.

Nüfus gelişmesi

Trieste komününün belediye sınırları içinde nüfusunun 19. ve 20. yüzyıllarda gelişmesi şehrin değişik idareler altında yasadığı için kolay değildir. Çeşitli kaynaklardan elde edilen nüfus tahmini ve sayımı sonuçlarına göre nüfus gelişmesi şu gösterimde özetlenmiştir:

Kişi

Taşımacılık

Trieste'de Piazza Unità d'Italia meydanında park etmiş otobüsler

Deniz taşımacılığı

Trieste, sahil kıyısında yer alır. Uzun bir süre parçası olduğu, bir orta Avrupa ülkesi olan Avusturya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun denize kıyısı olan birkaç şehrinden birisi olması, Trieste'yi önemli bir ticaret limanı haline getirdi.

19. yüzyılda, şehrin kuzeydoğusuna Porto Nuovo olarak bilinen yeni bir liman inşa edildi. İtalya'ya katılmasından sonra, İtalya'nın daha iyi konuma sahip başka limanları olması ve Slovenya'daki Koper limanına yakınlığı nedeniyle liman şehri olarak önemi azaldı. Buna rağmen hala yoğun olarak taşımacılık yapılan canlı bir liman kentidir ve taşımacılıktaki payı her geçen yıl artmaktadır.

Demiryolu taşımacılığı

Trieste gerçek ki merkezi Avrupa'nın büyük limanıydı. Bunun neticesi olarak insan ve malların uzak mesafelere taşınması gerekirdi ve demiryolu da erken geldi.1857 de Sadbah a ulaşan ilk hat oluyordu. Bu hat 1400 km mesafeye uzanıyordu, Livv Ukrayna, Ljubljana Slovenya yolu ile Sopran Macaristan, Viyana Avusturya ve Krakow Polonya Alpler'in belkemiğini geçerek Graz yakınındaki Semmering Pass 'a. Bu hat Trieste'ye Villa Opicina köyü ile yaklaşıyordu. Şehir merkezden sadece birkaç kilometre uzakta fakat 300 metre yükseklikteydi. Bu yüksekliği yok etmek için hat Trieste merkezi tren istasyonunda bitmeden önce kuzeyde 32 km lik dolambaçlı yol alıyordu. Alpler'e giden ikinci hat 1906 yılında Trieste'de açıldı. Viyana'dan Jesenice ve Nova Gorica yolu ile çalışıyordu. Bu tren hattı da Trieste'ye Villa Opicina yolu ile ulaşıyordu. Fakat daha sonra güneye giden kısa bir tali hat (Trieste'nin diğer bir ana demir yolu istasyonu Trieste Compo Marzioistesyonuna ulaşan) yer aldı. Bu güney tali hattı uzun zamandır düzenli yolcu taşımacılığı yapmıyor. Campo Marzio tren istasyonu ise şimdi bir demiryolu müzesi. İki istasyon arasındaki taşıma trafiğini kolaylaştırmak için geçici bir yol olarak bilinen Rivabahn liman bölgesi boyunca 1887 yılında inşa edildi. Bu geçici hat onun yerini Galleria di Circonvallazione alana dek 1981 yılına kadar yaşadı. Bu hattın 5.7 km si toprak altı olup şehrin doğusuna ulaşır.

Liman bölgesinde yük hizmeti, kuzey İtalya'ya ve Budapeşte'ye konteyner taşımacılığı ile, Salzburg ve Frankfurt'a karadan kamyonlar ile sağlanır.

Trieste'den Venedik' e giden rahat yolcu treni hizmetleri vardır. Bu trenler Roma, Milano, Mestre bağlantılı olup, çok azı Roma ve Milano'ya gider.

Hava Taşımacılığı

Friuli-Venezia Giulia hava limanı Trieste Körfezi başındaki Monfalcone yakınında olup, Trieste'ye en yakın havalimanı konumundadır.

Yerel taşımacılık

Trieste'deki yerel taşımacılık hizmetleri, 60 otobüs ve 2 vapur güzergahında seferleri bulunan Trieste trasporti tarafından verilir. Dik bir tepe üzerinde kurulu bulunan Opicina'ya yolcu taşıyan bir de tramvay bulunur. Bu tramvay hybrid olarak adlandırılan bir sistemle çalışır. Tramvay dik yamacın başına geldiğinde onu yukarı çekecek olan çelik halatlara bağlanarak raylı sistem üzerinde ilerler. Karaköy/İstanbul'daki tünel benzeri bir sistemdir.

Başlıca tarihi yapılar

Miramari

Miramare 19. yüzyıl şatosudur. İtalyanca anlamı denize bakan göz demektir. Avusturya Arşidükü Maximilian ve onun eşi Charlotte Belçika için Trieste körfezinde Trieste yakınında inşa edilmiştir. İtalya'nın kuzey doğu kısmında yer alır. İnşası 1856-1860 yılları arasındadır. Arşidük Maximilian'ın emriyle mimar Carl Junker tarafından dizayn edilmiştir.

Saray bahçelerinin çeşitli ağaçların göze çarpan özellikleri vardır. Ağaçlar Maximilian'ın emriyle seçilmiş ve ekilmiştir. Saray bahçesi içinde bir de ufak bir ev bulunur.Bahçe içinde Maximilian 'ın bronz bir heykeli vardır. Bahçelerin belirli alımlı özellikleri içinde iki havuz bulunur birisi kuğusu ile diğeri de lotus çiçekleri ile meşhurdur. Saray bir giriş ile 22 adet salon içerir. Bunlardan V. salon bir kütüphanedir. XI. salon şapel (dua edilen yer)dir. XX. salon bir taht salonu olup en geniş olan salondur. Salonlar çok değerli tarihi eşyaları içerir. Bunların başında İmparator, İmparatoriçe yağlı boya tabloları yer alır.

San Guisto Sarayı

Önceki sarayların kalıntısı üzerine dizayn edilmiştir. İnşası yaklaşık iki yüzyıl almıştır. Saray pek çok oda içerir. Halka açık olan yerde tarihi silahların sergilendiği bir müze vardır. Bu silahlar önemli olaylarda,açık hava şovlarında düzenli olarak kullanılır. Kale surlarına yürüyüş ve kale burçları Trieste şehrinin manzarasını, tepelerini ve denizi görme imkânı verir.

Kiliseler

• San Guisto Kilisesi
• Sırp ortodoks tapınağı (1869)
• San Silvestro Basilikası (11. yüzyıl)
• Santa Maria Maggiore Kilisesi (1682)
• San Nicola dei Greci Kilisesi (1787). Binanın ön yüzünün her iki tarafında çan kuleleri vardır, Avusturya geç Barok stilini takip eden.
• İsrail Sinagogu (1912)

Edebiyat

Pek çok meşhur yazar yaşadı ve büyük eserlerini Trieste'de yarattı.

İtalyan yazarlar

• Italo Svevo
• Umberto Saba
• Scipio Slataper
• Enzo Bettiza
• Claudio Magris

Alman yazarlar

• Julius Jugy
• Bobi Bazlan
• Robert Hamarling
• Rainer Maria Rilke

Sloven yazarlar

• Igo Gruden
• Vladimir Bartel
• Boris Pahar

Diğer yazarlar

• Richard Francis Burton
• James Joyce
• Jan Morris

Kardeş şehirler

Trieste şu kentlerle kardeş şehir bağlantısı kurmuştur:

• Silivri, Türkiye
• Çankırı, Türkiye
• Como, İtalya
• Graz, Avusturya
• Mikolayiv, Ukrayna

Resimler

Trieste

Trieste şehir merkezi panoraması

Trieste deniz kıyısı panoraması

Trieste Piazza Unita panoraması

• 
  Trieste'nin NASA uydusundan görünüşü
• 
  Trieste Belediye Sarayı
• 
  Trieste'de Miramare Şatosu yan cephesi
• 
  Trieste'de Miramare Şatosu girişi
• 
  Trieste San Giusto Katedrali
• 
  Trieste: Borsa Meydanı ve eski Borsa binası
• 
  Kanal
• 
  Eski Trieste limanı
• 
  Trieste Demiryolu Garı
• 
  Opicina'ya giden tramvay

Ayrıca bakınız

• Friuli-Venezia Giulia
• Trieste (il)
• İtalya'daki şehirler listesi

Dış bağlantılar

• Trieste - Fotoğraf Rehberi (pdf)20 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca)
• Bölgesel Turizm Rehberi - Trieste ve civarı (İtalyanca)
• Curlie'de Siti di Trieste (DMOZ tabanlı) (İtalyanca)