Thomas More
Thomas More (tahminen, 7 Şubat 1478, Londra - 6 Temmuz 1535, Londra), İngiliz devlet adamı, hukukçu, filozof, Rönesans dönemi hümanist yazardır.[1] 1516'da yazdığı "Ütopya" başlıklı eserinde, hayalî bir adada kurguladığı bir ülkenin siyasi sistemini, "ideal" olarak tarif eder. More'un Kral VIII. Henry'nin İngiliz Kilisesi'nin başına geçme niyetine ilke olarak karşı çıkması, kendi siyasi kariyerinin sonunu hazırlayıp hain olarak idam edilmesine sebep oldu.[2] Ölümünden 400 yıl sonra, 1935'te Papa XI. Pius tarafından da "aziz" ilan edildi.[3]
| Thomas More | |
|---|---|
| |
| More'un Hans Holbein tarafından 1527 yılında yapılan portesi | |
| Lordlar Kamarası başkanı | |
| Görev süresi Ekim 1529 - Mayıs 1532 | |
| Yerine geldiği | Thomas Wolsey |
| Yerine gelen | Thomas Audley |
| Lancaster Dükalığı Şansölyesi | |
| Görev süresi 31 Aralık 1525 - 3 Kasım 1529 | |
| Yerine geldiği | Richard Wingfield |
| Yerine gelen | William FitzWilliam |
| Avam Kamarası Meclis Başkanı | |
| Görev süresi 16 Nisan 1523 - 13 Ağustos 1523 | |
| Yerine geldiği | Thomas Nevill |
| Yerine gelen | Thomas Audley |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 7 Şubat 1478 Londra, İngiltere Krallığı |
| Ölüm | 6 Temmuz 1535 (57 yaşında) Londra, İngiltere Krallığı |
| Evlilik(ler) | Jane Colt (1505-1511) Alice Harpur (1511 - 1535) |
| Çocuk(lar) | Margaret Elizabeth Cicely |
| Bitirdiği okul | Oxford Üniversitesi |
| Mesleği | Devlet adamı, hukukçu, yazar |
| Dini | Katolik |
| İmzası | 
|
Hayatı
değiştirKabul gören tahmine göre 7 Şubat 1478'de, Londra'da doğdu. Babası dönemin önemli bir yargıcı olan Sir John More'dur. Ailesi sonradan aristokratlık kazanan, burjuva kökenli bir aileydi.
1490-1492 yılları arasında Canterbury Başpiskoposu John Morton'nun hizmetine girdi ve burada eğitimine başladı. Bu dönemde Rönesans'tan da etkilenmeye başladı. Eğitimini tamamladıktan sonra Başpiskopos Morton'un sayesinde Oxford Üniversitesi'ne girmeye hak kazanan Thomas More, burada geçirdiği 2 yılda yazılar yazmaya başladı. Antik Yunan ve Latin edebiyatına ilgisi de bu dönemde başladı. Ancak bu 2 yılın ardından babasının ısrarıyla Oxford'u bırakıp Londra'ya geri döndü ve 1496 yılında hukuk öğrenimi görmeye başladı. 21 yaşına geldiğinde bir avukat olarak Londra Barosu'na kaydoldu.
Siyasî hayatı
değiştirHukuk öğrenimi gördüğü yıllarda manastır yaşamı yaşamaktaydı ve bir rahip olmak isteğiyle yanıp tutuşmaktaydı. 1501-1504 yılları arasında keşiş olmak amacıyla bir manastıra çekilen More, 1504'te Avam Kamarası seçimlerine katılmaya karar verdi. Parlamentoya seçilince manastır hayatına son veren More, ertesi sene Jane Colt ile evlendi.
1499'da Hollandalı yazar Erasmus ile tanıştı ve aralarında sıkı bir dostluk başladı.[4] Öyle ki Erasmus, 1509'da basılan Deliliğe Övgü adlı eserini Thomas More istediği için yazdı ve eserini ona adadı.
Hem avukatlık yapan hem de Parlamentoda yasama faaliyetlerine katılan More, kralların mutlak iktidarına şiddetle karşı çıkıyor ve bu düşüncesini etrafıyla paylaşıyordu. Bu yüzden zamanla Kral VII. Henry'nin öfkesini üzerine çekti. Kralın öfkesinden kurtulmak için seyahate çıkmak zorunda kalan More, VII. Henry'nin 1509'da ölmesi üzerine ülkesine geri döndü. Ertesi yıl yargıçlığa atanan More, hümanist tutumuyla halkın sevgisini kazanmaya başladı. Örneğin Chelsea'de bir huzurevi kuran More, 1517'ye ayaklanan yoksul halkı yatıştırarak isyanı önleyecek, isyanın elebaşlarını da idamdan kurtaracaktır.
More, üst düzey devlet görevlerine karşı isteksizdi ancak Kral VIII. Henry, 1517'de More'u hizmetine aldı ve özel danışmanı yaptı. Bu dönemde Kral tarafından Kutsal Roma-Cermen İmparatoru Şarlken'e elçi olarak gönderilen More, bu başarılı diplomatik görevinin ardından 1521'de şövalye unvanı kazandı. More, diplomatik görevinin ardından kraliyet hazinesinde görev yapmaya başladı. Kariyeri gittikçe parlayan More, kısa süre sonra Kralın sekreteri olarak da görev yapmaya başladı. Zamanla yetki ve görevleri arttı; resmî belgeleri yazmaya, yabancı elçileri karşılamaya, Kral VIII. Henry ile Lordlar Kamarası başkanı Kardinal Thomas Wolsey arasında iletişimi sağlayan birilcil kişi hâline gelmeye başladı.[5]
Lordlar Kamarası başkanlığı
değiştirThomas More, 1523 yılındaki seçimlerde şövalye unvanıyla Middlesex kentinden Lordlar Kamarası'na seçildi. 2 yıl sonra mevcut Meclis Başkanı Thomas Wolsey'in istifası üzerine Avam Kamarası Başkanı seçildi. Aynı yıl Lancaster Düklüğü'nün şansölyesi oldu ve Britanya'nın kuzey topraklarında geniş yetkiler elde etti.
O dönemde Kral VIII. Henry, mevcut eşi Catherine d’Aragon'dan boşanıp Anne Boleyn ile evlenmek istedi. Bu evlilikle ilgili kendisine yeterince yardım edemeyen mevcut başkan Thomas Wolsey'i istifaya zorladıktan sonra yerine Thomas More'u Lordlar Kamarası Başkanı ilân etti. Başlarda Kralın düşüncelerini paylaşan More, zamanla Kralın Protestanlığa olan artan ilgisi ve kiliseye olan negatif düşüncelerinden rahatsız oldu.
Catherine d’Aragon'dan boşanmak isteyen Kral'a özellikle Papalık karşı çıkıyordu. Papalık'a karşı Thomas More'u ve Lordlar Kamarası'nı kendi safına çekmek isteyen Kral, 1532'de Act of Supremacy adlı yasayı çıkarttı. Bu yasaya göre Kral, kendisini İngiltere Kilisesi'nin başı ilân ediyordu ve ülkesini Katolik dünyadan kopartarak Anglikan mezhebini kuruyordu.
Thomas More ise kişisel olarak Protestanlığı doğru bulmuyor; Katolikliği benimsiyordu. Bu dönemde Protestanlığı eleştiren kitaplarıyla Kral ile olan ilişkisini gerdi. Böylece 1531'de Kral'a bağlılık yemini etmeyi reddetti. Ancak kısa süre sonra hem Katolikliğe bağlı olduğu için, hem de Kral'la çatışmak istemediği için sağlık problemlerini bahane eden More, 1532'de istifa etti.
İstifasına rağmen Kral, More'un peşini bırakmadı. Önceli mallarına el konulan, ardından göstermelik nedenlerle sorgulanan More, 1533'te Anne Boleyn'in İngiltere Kraliçesi olarak ilan edildiği taç giydirme törenine katılmayı reddedince şimşekleri üzerine çekti. Yalan davalar ve dedikodular başladı. Parlamentonun Anne Boleyn'i İngiltere'nin kraliçesi olarak ilân edebileceğini kabul etmesine rağmen, bağlılık yemini etmeyi reddetti. Zira bu durum Papa'ya karşı bir davranış olacaktı.
Kralı kilisenin başı olarak görmemeyi sürdüren Thomas More, Mart 1534'te Act of Supremacy'yi kabul ettiğine dair yemin etmeye zorlandı. Bu yasaya direnmesi üzerine tutuklandı ve Londra Kalesi'ne hapsedildi. Aynı yıl yargılanmaya başlanan More, başlarda sessiz kalmak istedi. Ancak hakkında vatan hainliğine varan asılsız iddialar öne sürülmesi üzerine konuşmaya başladı.
Konuştuğunda Act of Supremacy'nin Tanrı'nın yasalarına aykırı olduğu ve parlamentonun kimseyi Kilise'nin başı olarak ilân edemeyeceğini söyledi. Bu sözleri üzerine ölüm cezasına çarptırılan More, 6 Temmuz 1535'te idam edildi.[5]
Başlıca eserleri
değiştir- Kral III. Richard'ın Tarihi (1513-1518)
- Ütopya (1516)
- Tyndals'ın Yanıtlarına Tekzip (1532)
- Savunma (1533)
- Fatih (1533)
İlgili filmler
değiştir- 'A Man for All Seasons', (1966) Fragman 9 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (Paul Scofield)
- The Tudors, 2007, (Jeremy Northam)
- The Spanish Princess(2019-2020) Netflix
Ayrıca bakınız
değiştir
Kaynakça
değiştir- ^ "St. Thomas More". savior.org. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2020.
- ^ Linder, Douglas O. The Trial of Sir Thomas More: A Chronology. University Of Missouri-Kansas City (UMKC) School Of Law. 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024.
- ^ King, Margaret L. (2014). Renaissance Humanism: An Anthology of Sources. Hackett Publishing. s. 157. ISBN 978-1-62466-146-4.
- ^ Hıristiyanlık Tarihi. Philip McNair. Yeni Yaşam Yayınları. 1977. s. 367 ISBN 975-8318-86-1.
- ^ a b Ağaoğlulları, Mehmet Ali (2014). Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler (5. basım bas.). İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 361-363.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Richard Wingfield |
Lancaster Dükalığı Şansölyesi 31 Aralık 1525 - 3 Kasım 1529 |
Sonra gelen: William FitzWilliam |
| Önce gelen: Thomas Nevill |
Avam Kamarası Başkanı 16 Nisan 1523 - 13 Ağustos 1523 |
Sonra gelen: Thomas Audley |
| Önce gelen: Thomas Wolsey |
Lordlar Kamarası başkanı Ekim 1529 - Mayıs 1532 |
Sonra gelen: Thomas Audley |