İlgi eki

(Tamlayan eki sayfasından yönlendirildi)
Örnekler
  • kilimin deseni
  • bahçenin duvarı
  • havanın sıcaklığı
  • üzümün tadı
  • yurdun havası
  • benim odam

İlgi eki veya tamlayan eki, dil bilgisinde bir varlığın kime ait olduğunu bildiren bu ek, Türkiye Türkçesinde ünsüzle biten ad kök ve gövdelerine {+In} "-ın, -in, -un, -ün" ve ünlüyle bitenlerden sonra {+nIn} "-nın, -nin, -nun, -nün" şekillerine sahiptir.[1][2] Bu ek, sözcüklerin genitif hâlini oluşturmakta kullanılır. Sadece "ben" ve "biz" zamirlerine eklendiğinde -im şekline dönüşür (benim, bizim). Belirtili isim tamlamalarında ilk sözcüğe (tamlayana) eklendiği için tamlayan eki olarak da bilinir.[3] "i" harfi, büyük ve küçük ünlü uyumuna uyacak şekilde dar ünlülerden birine (ı, i, u, ü) dönüşebilir:

  • evin kapısı
  • ağacın dalı
  • okulun bahçesi
  • üzümün çöpü

İlgi ekine sıklıkla isim tamlamalarında rastlanmasına rağmen görünürde bir tamlamanın parçası olmayan sözcüklerde de kullanılır:

  • Bu güzel dünya hepimizin. (hepimizin dünyası)
  • At binenin, kılıç kuşananın. (binenin atı, kuşananın kılıcı)

Su ve ne kelimeleri –y- yardımcı sesini alır: suyum, neyin

İle, için, gibi, kadar edatları, zamirlere –in eki ile bağlanırlar:

  • Benim ile>benimle, benim için, benim gibi, benim kadar
  • Senin ile>seninle, senin için, senin gibi, senin kadar
  • Onun ile>o-n-unla, o-n-u-n için, o-n-un gibi, onun kadar.

İyelik ekleriyle kullanım

değiştir

İlgi ekleri belirtili isim tamlaması yapımında kullanıldığı için, iyelik ekleri ile yakından ilişkilidir. İyelik ekleri tamlamada ikinci kısmın (tamlananın) sonuna gelen eklerdir:

  • evin kapı
  • benim kitabım
  • senin kalemin

Aitlik eki

değiştir

İlgi eki, aitlik eki "-ki" ile karıştırılmamalıdır.

  • Senin kalemin (ilgi eki)
  • Seninki (Aitlik ekiyle kullanım)

Örnekler

değiştir
  • isim + çoğul eki + iyelik eki + İlgi eki:

Arkadaşlarımızın ödevleri

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Korkmaz, Zeynep (2007). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu. s. 23. ISBN 975-16-1643-3. 
  2. ^ Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul 2002, s. 229.
  3. ^ Çekim ekleri 18 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Turkceciler.com. Erişim: 23 Kasım 2012.