Türkiye'de engelli bakım hizmetleri

2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununun Ek 7. Maddesi gereğince, bakıma muhtaç derecede engelli vatandaşlara verilen aylık Evde Bakım Maaşını oluşturmaktadır.^[1]

Engelli vatandaşlara sahip çıkmak Sosyal Devlet olma ilkesi gereğince devletin üstlendiği bir hizmettir. Sosyal devlet, gerek kendi kurumları ve bakım hizmetleri kanalıyla engelli vatandaşlara bu hizmeti vermekte gerekse de engelli vatandaşların bakımını üstlenmiş yakınlarına veya vasilerine belirli bir ücret karşılığında bu hizmeti vermelerini sağlamaktadır. Evde Bakım hizmeti ücreti ya da aylığı tamamen “Tam Bağımlı” sınıfına giren engelli vatandaşlara bakmayı kabul etmiş akrabası veya vasisi olan bakıcıya verilen bir aylıktır. SHÇEK evde bakım aylığını kimler alabilir, başvuru şartları ve başvuru yolları sırayla şöyledir;

Kimler Başvurabilir?

Başkasının yardımı ve bakımı olmadan, gündelik hayatını devam ettirmesi mümkün olmayan, yeme, içme, tuvalet ve temizlik vb. ihtiyaçlarını tek başına gideremeyen, engellilere verilecek engelli sağlık kurulu raporlarında “Tam Bağımlı (Evet,Hayır)” kısmında “Evet” işaretlenmiş her engelli başvuru hakkına sahiptir.

Başvuru Şartları

Evde bakım başvuru şartları, bireylerin devlet tarafından sunulan evde bakım yardımından yararlanabilmesi için karşılamaları gereken kritik koşulları ifade eder. Bu şartlar, genellikle ekonomik durum, engellilik durumu, sağlık raporları ve bakım gereksinimlerine dayalı olarak belirlenir. Evde bakım hizmetlerinden faydalanmak isteyenler, bu koşulları karşılamak için ilgili prosedürlere ve yönergeleri takip etmelidir.^[2]

Hanede yaşayan kişi başına düşen ortalama aylık gelir, asgari ücretin 2/3'ünden az olmalı.
Engelli birey, gerekli sağlık raporuna sahip olmalı ve günlük yaşamını başkasının yardımı olmadan sürdürememeli.
Engelli sağlık kurulu raporunda Tam Bağımlı işaretli olmalıdır.

Başvurusu sonrası dikkat edilmesi gerekenler

Evde bakım hizmetlerine başvurmak, bakıma muhtaç bireylerin yaşam kalitesini artırmak ve onların daha bağımsız bir şekilde günlük yaşamlarını sürdürmelerini sağlamak için önemli bir adımdır. Ancak başvurunun kabul edilmesinin ardından da belirli sorumluluklar ve dikkat edilmesi gereken önemli konular vardır.

Birden fazla bakıma ihtiyacı olan engelli bireyler bulunursa, her bir sonraki bakıma ihtiyacı olan engelli, iki kişi olarak sayılır.
Evde bakım yardımı hak kazanmak için Bakanlık bilgi sisteminden onay alınmalıdır.
Engelli bireyin tedavisi il içinde veya il dışında olsa bile, evde bakım yardımı devam eder. Ancak bakımın yetersiz olduğu durumlarda bir heyet tarafından değerlendirme yapılır.
Engelli bireyin geçici olarak il dışına çıkması durumunda, bu durum il müdürlüğüne bildirilmelidir. 6 aydan uzun süreli ayrılıklarda değerlendirme yapılır.
Aynı şekilde, yurtdışına çıkması durumunda da 6 aydan uzun süreli ayrılıklarda yardım sonlandırılır.
Özel bakım merkezine veya resmi bakım ve rehabilitasyon merkezine yerleşmek isteyenlerin yardımı sonlandırılmaz, başvuruları ilgili mevzuata göre değerlendirilir.
Bakım verenin geçici olarak bakım yapamaması durumunda, akrabalardan biri 30 gün boyunca bakım yapabilir ve evde bakım yardımı devam eder.
Bakım hizmeti veren kişinin talebi üzerine, engelli birey yılda 30 günü geçmeyen sürelerle geçici misafir olarak kabul edilebilir ve evde bakım yardımı devam eder.
Evde bakım yardımı alan engelli bireyler, sınırlı bir süre boyunca gündüz hizmet merkezlerinden hizmet alabilir ve bu süre zarfında evde bakım yardımı devam eder.
Evde bakım yardımı alan bakım veren, engelli birey ile birlikte kadın konukevine geçici olarak yerleşirse, evde bakım yardımı devam eder.

Gelir kriterinde dikkat edilen hususlar

Sosyal destek ödemeleri, genellikle ekonomik durumu zorlayan bireyler veya hanelere yöneliktir. Bu yardımların dağıtılabilmesi için aranan kriterlerden bir tanesi de gelir kriteridir. Evde bakım parası için aranan gelir kriteri şartları şu şekildedir;

Gelir Hesaplama Kriterleri: Evde bakım yardımı başvurularında gelir durumu, hanede ikamet eden tüm bireylerin aylık gelirlerinin ortalama aylık tutarı üzerinden değerlendirilir. Bu gelirler "aylık net maaşlar, nafaka, ücret, yevmiye, kira getirileri, banka mevduat faizleri ve diğer gelir kaynakları" dahil olmak üzere hesaplanır.

Konut Değerlemesi: Hanenin ikamet ettiği konut dışındaki diğer gayrimenkuller, takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedelinin belli bir kısmı ve kira getirilerinin toplamıyla değerlendirilir. İkamet edilmeyen konutlar için rayiç bedelin 120'de biri hesaba katılır.

Dükkan Değerlemesi: Dükkanlar için takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedel, aylık kira getirileri ile birlikte gelir hesaplamasına dahil edilir. Kira geliri olmayan dükkanlar için ise dükkanın rayiç bedelinin 120'de biri esas alınır.

Arazi ve Araç Değerleri: Hanenin depo, arsa, arazi, tarla gibi taşınmazları, rayiç bedelin bir bölümü ve bu taşınmazlardan elde edilen gelirlerle birlikte değerlendirilir. Aynı şekilde, binek ve ticari/zirai amaçlı araçlar için araçların kasko veya rayiç bedeli 120/1 kadarı hesaplamalara dahil edilir.

Hayvan Gelirleri ve Banka Mevduatı: Hanenin büyük ve küçükbaş hayvanlarının yıllık getiri miktarı aylık tutara dönüştürülerek hesaplamalara eklenir. Ayrıca, banka mevduatları gibi menkul servetlerin faiz oranına göre hesaplanacak aylık getirilerinin iki katı tutarı değerlendirmeye alınır.

Sosyal Yardımlar ve Diğer Gelirler: Bakanlık tarafından ödenen düzenli ve düzensiz sosyal yardımlar, koruyucu aile ödemeleri, burslar, harçlıklar gibi nakdi yardımların aylık ortalaması gelir hesaplamalarına dahil edilir.

Gelir kriteri hesaplama yöntemi

Engelli evde bakım geliri kriteri hesaplaması, asgari ücret rakamının 3/2'sinin alınarak hanedeki kişi başı gelir rakamının belirlendiği bir süreci içerir. Ayrıca, bireyin evde bakım yardımını hak etmesi için sadece maaş gelirini değil, aynı zamanda yukarıda belirtilen kriterlere göre diğer gelirlerini de beyan etmesi gerekmektedir.

Taşınır ve taşınmaz malların rayiç bedelleri, kasko bedelleri ve resmi kayıtlar gibi çeşitli hesaplama yöntemleri ile değerlendirilir.^[3]

Başvuruda İstenilen Belgeler

Bakıma muhtaç engellinün başvurusunda, bakıma muhtaç engelliden, ailesinden veya yasal temsilcisinden aşağıdaki belgeler istenir.

engelli ve bakıcı olarak yazılan kişinin kimlik fotokopileri.
Devlet Hastanelerinden alınan tam bağımlı olduğunu gösterir engelli sağlık kurulu raporu veya fotokopisi
engelliye ilişkin iki adet vesikalık fotoğraf.
engelliye ilişkin varsa öğrenim durumunu gösterir belge veya sureti.
engellinün vasisi var ise, vesayete ve vasi atanmasına ilişkin mahkeme kararı.
Anne babanın boşanmış olması hâlinde, boşanmaya ilişkin mahkeme kararı^[4]

Engelli Evde Bakım Maaşı Tutarları

Engelli bakım aylığı, özel bakım gerektiren engelli kişilere yönelik devlet tarafından her ay düzenli olarak ödenen bir maaş türüdür. Aylığın bağlanabilmesi, engelli yakınının bu haktan faydalanabilmesi için hanede kişi başına düşen gelir tutarı asgari ücretin 2/3 olması gereklidir.^[5]

Dönem	Evde Bakım Net Maaş Miktarı	Aylığın Bağlanmasına Dair Üst Sınır
2024 - Ocak - Aralık	7.608,71 TL	11.334,74 TL
2023 - Temmuz - Aralık	5.097,96 TL	7.601,33 TL
2023 - Ocak - Temmuz	4.336,80 TL	5.671,00 TL
2022 - Temmuz - Aralık	3336,00 TL	2.835,60 TL
2022 - Ocak - Haziran	2.354,45 TL	2.835,60 TL
2021 - Temmuz - Aralık	1.797,97-TL	1.705,06-TL
2021 - Ocak - Haziran	1.657,86-TL	1.705,06-TL

Başvuru Ne Zaman Sonuçlanır?

Başvurunun SHÇEK İl Müdürlüğü’ne ulaşmasını takiben, engelli ve ailesi hakkında, sosyal çalışmacı, doktor, fizyoterapist, çocuk gelişimci, hemşire, sağlık memuru ve sosyolog unvanına sahip en az üç kişiden oluşan bakım hizmetleri değerlendirme heyeti, engelliyi ve ailesini ikametinde ve ikamet adresinde yaşamıyorlarsa fiilen yaşadıkları yerde gerekli incelemeleri yaparak bakım raporu hazırlar. Bakım raporunun hazırlanması sürecinde, acil durumlar haricinde, yukarıdaki belgelerin SHÇEK İl Müdürlüğü’ne ulaşması ile başvuru sahibinin oturduğu yer dikkate alınarak işlem sıralaması yapılır. Başvurunun sonuçlanması, normal süreçte 3-6 aylık bir süre aldığı belirtilmektedir.

Dipnotlar

^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Aralık 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2011.
^ "Evde Bakım Yardımı Yönetmeliği". Evde Bakım Yardımı Yönetmeliği. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı. 2 Eylül 2023. 25 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.
^ "Evde Bakım Maaşı Gelir Kriteri Hesaplama". Evde Bakım Maaşı Gelir Kriteri Hesaplama. 2 Ocak 2024. 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.
^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2011.
^ "Engelli Sosyal Yardım Tutarları". Engelli.com - Engelliler Platformu. 30 Aralık 2020. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.

Dış bağlantılar

[1] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Aralık 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2011.

[2] "Evde Bakım Yardımı Yönetmeliği". Evde Bakım Yardımı Yönetmeliği. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı. 2 Eylül 2023. 25 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.

[3] "Evde Bakım Maaşı Gelir Kriteri Hesaplama". Evde Bakım Maaşı Gelir Kriteri Hesaplama. 2 Ocak 2024. 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2023.

[4] "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2011.

[5] "Engelli Sosyal Yardım Tutarları". Engelli.com - Engelliler Platformu. 30 Aralık 2020. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]