Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa
Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa III. Mustafa saltanatında 25 Ekim 1770 - 11 Aralık 1771 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.
| Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 25 Ekim 1770 - 11 Aralık 1771 | |
| Hükümdar | III. Mustafa |
| Yerine geldiği | İvazzade Halil Paşa |
| Yerine gelen | Muhsinzade Mehmed Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 18 Eylül 1710 İstanbul |
| Ölüm | 21 Eylül 1788 Kandiye, Girit |
Hayatı
değiştir18 Eylül 1710'da İstanbul'da doğdu. Babası Osmanlı donanmasında Riyale rütbesine erişmiş olan Cihangirli Kavun Ahmet Kaptan idi. Ağabeyi Enderun'da bulunmaktaydı. Onun tavsiyesiyle sarayda helvahane ocağına katıldı. 1731'de çıkma yaparak iç kiler oğlanları arasına ve 1741'de rikab çuhadarı olan Hasoda'ya nakloldu. 1743'te padişah tüfekçisi; sonra peşkir ağası oldu. 1754'te III. Osman tahta geçtikten sonra rikapdar; 2 gün sonra çuhadar ve 70 gün sonra ise silahtar görevlerine terfi ederek atandı.[1]
31 Ağustos 1756'da ise vezirlik rütbesi verilip Saray'dan çıkartılıp Tırhala Sancak Beyi görevi verildi. 1757'de II. Mustafa tahta geçtiğinde Topkapı'da şehzadeliği sırasında kendisine bağlı olarak çuhadar görevini yapmış olan Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa'ya teveccühünü göstermek için kızkardeşi Ayşe Sultan ile evlenmesini sağladı. 16 Ocak 1758'de vekiller gönderilerek Tırhala'da nikâh yapıldı.[1]
1758'de Silistire'de merkezi bulunan Özi Eyaleti'ne vali tayin edildi. Bu göreve başlamadan İstanbul'a davet edildi ve sadrazam Koca Mehmed Ragıp Paşa ile görüştükten sonra bir müddet eşi Ayşe Sultan'ın Ortaköy'deki sarayında kalmaya başladı. Bu sırada Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa yerine Özi valiliğine bir başka vezir tayin edildi ve onun eşi ile İstanbul'da bir yıl birlikte oturması sağlandı. Bu sırada kendine arpalık olarak Delvine Sancağı ve Hüdavendigâr Sancağı has olarak verildi.[1]
Mart 1759'da yine Özi Valisi olarak Silistre'ye harekete geçti ise kendine ay sonunda Rumeli Eyaleti valiliği verildi. Aralık 1760'ta yine İstanbul'a davet edilerek eşi Ayşe Sultan ile Ortaköy'da birlikte oturdu. Mayıs 1761'de Anadolu Valiliği'ne tayin edilip o eyalet merkezi olan Kütahya'ya gitti.[1]
Nisan 1762'de Sivas Eyaleti valiliğine tayin olunduysa da oraya gitmeyip İstanbul'a davet olundu ve Aydın muhassallığı görevini İstanbul'dan yapmaya başladı. 20 Temmuz 1764'te ise ikinci defa Anadolu Eyaleti valisi tayin edildi. Fakat İstanbul'da eşi Ayşe Sultan ile birkaç ay daha birlikte kaldıktan sonra bu eyalet merkezi olan Kütahya'ya 17 Eylül 1764'te gitti. Buradan Nisan 1765'te Selanik Sancak Beyi görevine atandı. Ama daha oraya gitmeden Maraş Eyaleti valiliği verildi. Sonra tekrar Özi Eyaleti valiliğine atanıp bu eyalet merkezi olan Silistre'de oturdu.[1]
Mart 1767'de Hersek Sancağı ile yeni olarak birleştirilip büyültülmüş olan Bosna Eyaleti valiliği görevi verildi. Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa orada 1771'e kadar dört yıl kaldı. Bu valilik döneminde ortaya çıkan 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Ruslar tahriki ile ortaya çıkan Karadağ isyanını hemen bastırmayı başarıp Osmanlı Devleti'nin başına yeni bir gailenin çıkmasını önledi.
Bu 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Güney Beserabya'da Kagul Nehri yakınlarında 1 Ağustos, 1770'te ortaya çıkan Ruslara karşı yapılan Kartal Ovası Muharebesi'nde komutasındaki Osmanlı ordusunun büyük bir bozguna uğramasına neden olan Serdar-ı Ekrem olan Sadrazam İvazzade Halil Paşa bu bozgundan sonra sadrazamlık ve serdar-ı ekremlikten azledildi. 25 Ekim, 1770'te Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa Sadrazam ve orduya serdar-ı ekrem olarak görevlendirildi.
Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa Bosna'daki morali çok bozuk ordunun başına ancak 24 Aralık 1770'te erişebildi. Osmanlı ordusunun durumunu düzeltmeye vakit bulamadı. Ruslar Haziran 1771'de Kırım'ı işgal ettiler. Sadrâzam ve serdar-ı ekrem kuvvetlerinin Babadağ'dan ve serasker Muhsinzâde Mehmed Paşa emrindeki güçlerin Eflâk'tan Bükreş üzerine yapmış oldukları taarruz Ruslar tarafından püskürtüldü. Özellikle Sadrazam Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa emrindeki kuvvetler perişan bir halde dağılıp geri çekildi. 18 Kasım 1771'de bu Bükreş üzerine taarruzun bozguna dönüşmesi haberi Îstanbul'a gelir gelmez Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa serdar-ı ekremlik ve sadrazamlık görevinden azledildi. Bozgun sırasında eşyası yağma edildiği için geri kalan eşyası devlet tarafından müsadere edilmedi. Yerine Bükreş hücumunda rolü hakkında haber daha başkente gelmeden Muhsinzade Mehmed Paşa ikinci kez sadrazam olarak tayin edildi.[1]
Bu azille birlikte vezirlik rütbesi de geri alındı. Kendisi Gelibolu'ya sürgüne gönderildi.[2] Fakat çok geçmeden Şubat 1772'de padişah III. Mustafa tarafından affedildi; vezirliği iade edildi.
Önce Eğriboz adası muhafızlığı görevi verildi ise de daha harekete geçmeden 27 Şubat 1772'de Trabzon Valiliği'ne atandı ve burada iki yıl görev yaptı. Buradan 21 Ocak 1774'te Selanik Sancak beyliğine; 3 Eylül 1775'te ikinci kez Bosna Eyaleti valiliğine getirildi. Nişan 1776'da Selanik Sancak beyliğine geri getirildi. 24 Temmuz 1778'de ise üçüncü defa Bosna Vilayeti valiliği görevi verildi. Sonra bir kez daha Selanik Sancak beyliği yaptı. Mayıs 1780'de üçüncü defa Anadolu Eyaleti valiliği ile Kütahya'ya gitti. Burada Hasanlı Kürtlerinin isyanları ile uğraşıp asayişi yeniden temin etti.[1]
20 Mayıs 1782'de Erzurum Eyaleti valiliği verildi. Burada bozulmuş olan asayişi geri getirmeyi başardı. Fakat buradan İstanbul'a zalimliği hakkında şikayet yapılmıştı. Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa ile 1782'de sadrazam olan Yeğen Hacı Mehmed Paşa'nın arası açıktı. Niğde'ye sürülmek, malları müsadere edilmek ve idam edilmek üzere tertipler yapıldı. Fakat sadrazam 4 aylık görevden sonra azledildi ve Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa yardımıyla Halil Hamid Paşa 31 Aralık 1781'de sadrazam oldu.
Böylece 71 yaşında olan Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa katilden kurtuldu. Vezirlik rütbesi yeniden verildi. Kendisine Niğde sancağı verildi ise de ihtiyarlığını bahane eden Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa bu görevleri yüklenmekten kaçındı. Fakat tekrar Girit Resmo sancağı verildi ve bunu reddedince de tekrar Niğde sancağı verildi. Sonunda Boğazhisar Muhafızlığı'nı kabul edip oraya gitti. Mayıs 1783'te ise Cidde sancağı verildi. Oraya gitmek için denizden yola çıktı ama Sakız adasına vardığı zaman bir ulak ile Mısır Eyalet valiliğine atandığı haberi geldi; bu eyalete yöneldi. Mısır'da valilik yapmakta iken Mayıs 1785'te Selanik sancağı ve Kavala sancağı arpalık verilerek Selanik'e bir gemi ile gelmesi emri geldi.[1]
Fakat burada fazla kalmadı aynı yıl Girit'te Hanya sancağı görevi verildi. Orada iken 23 Mart 1786'da Girit Eyalet valisi tayin edildi. Bu görevi yapmakta iken 21 Eylül 1788'de Kandiye'de vefat etti. Öldüğünde yaşı 78 idi.[1]
III. Ahmet'in kızı olan eşi Ayşe Sultan 1775'te 13 yıl önce ölmüştü.
Değerlendirme
değiştirAhmed Resmî Efendi Silâhdar Cihangirli Mehmed Paşa'yı şöyle değerlendirmektedir:
Musarunileyh hizmet ettiğimiz vüzeranın mekârimi ahlâk ile mevsuf ve âkal ve ekremi ve vecih ve vakur, sahib tedbir ve şuur bir vezir-i mehaşin mevfur idi. Bir sene sadr-i âzam olup hariçten bir kimseden ve hazine-i pâdişahıden bir tarık ile bir kese akçe aldığı ve bir kimseye nâbeca tekdir ettiği malûm olmamıştır .
1753-1774 döneminde Vakanüvis olan Ahmet Vasıf Efendi yazdığı tarihte[3] eserinde Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa'yı yermektedir. Sadrazam ve serasker iken ihtiyatlı ve gösterişten uzak tutumlar göstermesi gerekirken nefis yemeklere ve güzel elbiselere düşkünlük gösterdiğini; liderlik gücünden yoksunluğunu; büyük kamu işlerini idare etmekten yoksun olduğunu; sadarete gelmesinin eski şöhretine ve saraya yakınlığına bağlı olduğunu yazmakta ve eğer sedareti devam etseydi akıbetin ne kötü olacağının düşünülmez olacağını beyan etmektedir.
Silahdar Cihangirli Mehmet Paşa'nın biyografisini yazan diğer eserler onu boğazını seven; tören ve protokola düşkün, vakar ve temkin sahibi, lâtifeci, işinde mütevekkil bir kişi olarak nitelendirmektedirler.[4] Karadağ isyanını bastırması, üçüncü defaki Anadolu valiliğinde Hasanlı Kürtleri arasında asayişi sağlaması, Erzurum'daki valiliği sırasında eyalette asayiş, sulh ve sükun sağlaması, her gittiği eyalet merkezinde bir köşk yaptırıp merkezde imar işleri ile ilgilenmesi, (örneğin Kütahya'da Demirtaşpaşa Camii yaptırıp; minaresini, şadırvanlarını büyültüp sonra da bu hayrın vakfiyesini tertiplemiş olması gibi) onun iyi bir yörel idareci olduğuna işaret etmektedir. Silahdar Cihangirli Mehmed Paşa'nın valilikte bulunduğu şehirlerde birer köşk yaptırması adeti imiş.[4] Fakat savaş içinde bir lider olmadığı da aşikardır.
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e f g h i Uluçam, Müjdat, "Mehmed Paşa (Silahdar, Cihangirli)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.167 ISBN 975-08-0072-9
- ^ Silahdar Cihangirli Mehmed Paşanın sadareti meşhur 1768 Rus seferine tesadüf etmiş olup ordunun muvaffak olması üzerine bu akıbete uğramıştır (Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 146)
- ^ Ahmet Vasıf Efendi (h. 1219), Tarih-i Vasıf 2 cilt, İstanbul (Osmanlıca)
- ^ a b Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 146
Dış bağlantılar
değiştir- Danişmend, İsmail Hâmi (1961). Osmanlı Devlet Erkâni. İstanbul: Türkiye Yayınevi. s. 64.
- Buz, Ayhan (2009). Osmanlı Sadrazamları. İstanbul: Neden Kitap. ISBN 9789752542785.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1954). Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu. s. 413-418. ISBN 978-9751600141.
- Uluçam, Müjdat, "Mehmed Paşa (Silahdar Cihangirli)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.167 ISBN 975-08-0072-9
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: İvazzade Halil Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 25 Ekim 1770 - 11 Aralık 1771 |
Sonra gelen: Muhsinzade Mehmed Paşa |