Seferîler
Seferîler veya Saffârîler (Farsça: سلسله صفاریان), İran'ın güneydoğusu ile Afganistan'ın güneybatısında yer alan Sistan'da kurulmuş ve 861-1003 yılları arasında faaliyet göstermiş kısa ömürlü bir Fars[1][2] hanedandır.
Seferîler صفاریان | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 861-1002 | |||||||||||||
 Saffarîler'in en geniş oldukları dönemdeki sınırları | |||||||||||||
| Başkent | Zerenc | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Farsça (yönetim, anadil) | ||||||||||||
| Hükûmet | Irsî monarşi | ||||||||||||
| Emir | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Seferîler'in merkezi bugün Afganistan sınırları içinde kalan Zaranc şehridir. Hanedan geçmişi hakkında pek bilgi bulunmayan fakat doğu İran'da bakırcılık yapan Yakup bin Lait es-Sefer tarafından kurulmuş ve adını ondan almıştır. Es-Sefer topladığı güç sayesinde kumandan olmuş ve Sistan bölgesini, daha sonra da günümüz İran ve Afganistan topraklarının büyük bir kısmını fethetmiştir.[3] Es-Sefer ölümünden önce Tahirîler'in elinde bulunan Horasan'ı ele geçirerek, onlara son vermiş ve Bağdat yakınlarına kadar ulaşmıştır.
Saffarî İmparatorluğu kurucusu Yakub'un ölümünden sonra pek fazla yaşamadı. Kendinden sonra tahta geçen kardeşi Amr bin Lait 900 yılında Samanîler'e bir savaşta yenildi. Daha sonra Horasan'ı teslim etmek zorunda bırakıldı. Geçen yıllar içinde iyice zayıflayan devlete 1003 yılında Gazneliler tarafından son verildi. 1029'da hanedanın Nasri kolu, Seferîleri yeniden kurmuş ve Sistan valisi sıfatıyla sırasıyla Gaznelilere, Selçuklu Hanedanına, Gurlulara, Harezmşahlara, Moğollara ve İlhanlılara bağlı yaşamıştır. 13. yüzyılın başında hanedanın Mihrabani kolu Sistan'da yönetimi ele geçirmiştir. Seferiler İlhanlıların çöküşüyle yarım yüzyıl bağımsız yaşadıktan sonra sırasıyla Timurlulara, Özbeklere ve Safevîlere bağlı olarak Sistan'ı yönetmiştir. 1537'de Seferilere kesin olarak Safevîler son vermiş ve bölgeyi kendilerinin atadığı valilerce yönetmeye başlamıştır.
Seferî hanedanının hükümdarları
değiştir- Yakûb bin Leys es-Saffâr (867-879)
- Amr bin Leys (879-901)
- Tahir I (901-908)
- Lait (908-910)
- Muhammed I (910-912)
- Amr II (912-913)
- Ahmed bin Muhammed (922-963)
- Halef es-Saffâr (963-1003)
- Nasr I (1029-1073)
- Baha-ud-Devlah Tahir II (1073-1090)
- Baha-ud-Devlah Khalaf II (1090-1103)
- Taciddin Nasr II (1103-1164)
- Şemseddin Ahmed II (1164-1167)
- Taceddin Harb (1167-1215)
- Şemdessin Bahram Şah (1215-1221)
- Taceddin Nasr III (1221)
- Ruknuddin Abu-Mansur (1221-1222)
- Şihabeddin Mahmud I (1222-1225)
- Ali I (1225-1229)
- Şemseddin Ali II (1229-1254)
- Nasreddin (1254-1328)
- Nusreddin (1328-1331)
- Kutbeddin Muhammed II (1331-1346)
- Tafuddin I (1346-1350)
- Mahmud II of Persia (1350-1362)
- İzzeddin (1362-1382)
- Kutbeddin I (1382-1386)
- Taciddin II (1386-1403)
- Kutbeddin II (1403-1419)
- Şemseddin (1419-1438)
- Nizameddin Yahya (1438-1480)
- Şemseddin Muhammed III (1480-1495)
- Mahmud ibn Nizam al-Din Yahya (1495-1537)
Notlar
değiştir- ^ "First, the Saffarid amirs and maliks were rulers of Persian stock who for centuries championed the cause of the underdog against the might of the Abbasid caliphs." -- Savory, Roger M.. "The History of the Saffarids of Sistan and the Maliks of Nimruz (247/861 to 949/1542-3)." The Journal of the American Oriental Society. 1996
- ^ Daftary, Farhad. Historical Dictionary of the Ismailis. p. 51.
The Saffarids, the first Persian dynasty, to challenge the Abbasids...
- ^ Nancy Hatch Dupree - An Historical Guide To Afghanistan - Sites in Perspective (Chapter 3)... Link 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.