Ocak zinciri
Ocak zinciri, güğüm, ocak ve kazan gibi aletlerin asıldığı, bir ucu tavandaki kirişe bağlı büyük zincirdir. Rize, Trabzon ve Artvin'in Arhavi, Hopa ve Borçka ilçelerinde kullanılmaktadır. Zincir halkaları burgulu bir şekilde yapılır ve bahçe ocağı da denen taş ocağa kadar uzatılır. Zincirin uçlarına ikili bir demir çengel monte edilir.[1] Ocağın zincire bağlanması için kokancsi denilen demir kanca kullanılır.[2]
Etimoloji
değiştirOcak zinciri, Lazcanın Pazar ağzında klemuri, Arhavi ağzında keremuli olarak bilinmektedir. Ayrıca kremuli ve kermuli gibi kullanımlara da rastlanmaktadır. Trabzon Ermenileri ocak zincirine klmpur, Hemşinliler ise klinpur der.[3]
Gelenek ve rivayetler
değiştirOcak zincirinin boşken sallanması uğursuzluk alameti olarak görülürdü. Bu durumda evden birisinin hastalanacağına veya sığırların başının ağrıyacağına inanılırdı.[3]
Rize folklorunda kız isteme sürecinde de ocak zinciri kullanılırdı. Damat tarafından beş/on kişi gelinin evindeki klemuriye tutunarak atma türkü söylerlerdi. Damat evinde ise klemuriye tutunarak ateş ocağının çevresinde beş/on kişilik bir halka oluşturulurdu.[4]
Laz mitolojisindeki cin benzeri çinka figürünün insanları delirttiği inancı vardı. Birisi delirince yedi farklı değirmenden su toplanır ve bu su kızdırılmış demirin üzerine dökülerek çıkan buhar hastaya koklatılırdı. Buharın is bıraktığı ocak zinciri ise delinin etrafına sarılır ve deliye çinkayı nerede gördüğü sorulurdu. Daha sonra çinkaya öldürmek için o yere sert sopalarla vurulur veya kurşun sıkılırdı.[5] Kızdırılan ocak zincirine su dökülmesi bu buharın hastalara koklatılması Çaykara'da da görülmekteydi.[6]
Kaynakça
değiştir- ^ Özgün, M. Recai (1996). Lazlar. Çiviyazıları. s. 157. ISBN 9758086065. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ Sarı, Eren (2018). "Laz Evleri". AHA. Cilt 24. noktaekitap. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ a b Öztürk, Özhan (2005). Karadeniz: ansiklopedik sözlük, 2. cilt. Heyamola Yayınları. s. 718. ISBN 9756121009. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ Topaloğlu, İhsan (2005). Rize folklorunda tulum-horon ve düğünler. Yöresel Folklor Araştırması. ss. 104, 113. ISBN 9752708323. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ Eren, Kuğuoğlu, Esra, Sema (2020). Türkiye'de Kültürel Çeşitlilik ve Geleneksel Sağlık Uygulamaları. Rating Academy Ar-Ge Yazılım Yayıncılık Eğitim Danışmanlık ve Organizasyon Ticaret Limited Şirketi. s. 128. ISBN 6257047188.
- ^ Çelik, Ali (2005). Trabzon: Çaykara halk kültürü. Doğu Kütüphanesi. s. 340. ISBN 9758204092. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.