Nuristani dilleri

Nuristani dilleri, Hint-Aryan ve İranî diller ile birlikte Hint-İran dil ailesindeki üç ana gruptan birisidir. Çoğunlukla Doğu Afganistan'da, daha az da Pakistan'ın Hayber Pahtunhva eyaletinin Çitral ilçesindeki birkaç bitişik vadide yaklaşık 214.000 konuşuru vardır. Nuristanilerin yaşadığı bölge güney Hindu Kuş dağlarında yer alır ve bölgenin batısından Alingar Nehri, merkezinden Peç Nehri ve doğusundan Landai Sin ve Kuner nehirleri geçer. Eskiden diller, Hint-İran dilinde üçüncü bir şube oluşturacak şekilde sınıflandırılana kadar Hint-Aryan veya İranlı olarak gruplandırılıyordu.

Nuristani diller
Coğrafi dağılım	Nuristan
Sınıflandırma	Hint-Avrupa dil ailesi Hint-İran dilleri Nuristani diller
Alt bölümler	Kuzey Nuristani Güney Nuristani
Afganistan'ın Nuristan bölgesi

Sınıflandırma

• Kuzey:
  • Kamkata-vari (Bashgali, Kata-vari, Kamviri ve Mumviri lehçelerini içerir) 150.000 konuşmacı
  • Vasi-vari (Prasuni) 8.000 konuşmacı
• Güney:
  • Aşkunu (Ashkun) 40.000 konuşmacı
  • Vaigali (Kalasha -ala) 12.000 konuşmacı
  • Tregami (Gambiri) 3.500 konuşmacı
  • Zemiaki 500 konuşmacı

Tarih

Nuristani dilleri 19. yüzyıla kadar literatürde tanımlanmamıştır. Bölgenin eski adı Kafiristan olup, bu bölgede konuşulan diller Kafiri veya Kafiristani olarak adlandırılmıştır. 1896'da bölgenin İslam'ı benimsemesinden bu yana terimler şimdiki terimlerle değiştirilmiştir. Kalaşlar, kültür ve tarihi dinleri açısından Nuristani halkına çok yakındır ve bu halk bir Nuristani dili olan Kalaşa-ala veya bir Hint-Aryan dili olan Kalaşa-mun konuşmaktadır.

Nuristan dillerinin kökenleri ve Hint-İran dilleri içindeki yerleri hakkında üç farklı teori vardır:

• Georg Morgenstierne'nin çalışmalarını takiben, Nuristani genellikle Hint-İran dillerinin üç ana alt grubundan biri olarak kabul edilmiştir (İran ve Hint-Aryan ile birlikte).
• Dardik dilleri ile bariz benzerlikleri nedeniyle Nuristani'nin Hint-Aryan alt grubunun bir kolu olabileceği önerilmiştir.
• Nuristani'nin İran alt grubu içinden çıktığı ve daha sonra Dardik gibi bir Hint-Aryan dilinden etkilendiği de öne sürülmüştür.

Diller, modern zamanlarda herhangi bir gerçek merkezi otoriteye tabi olmamış Hindu Kuş Dağları'nın son derece izole bölgelerindeki kabile halkları tarafından konuşulmaktadır. Bu alan, günümüz Afganistanının kuzeydoğu sınırı boyunca ve günümüz Pakistan'ının kuzeybatısının bitişik kısımları boyunca yer almaktadır. Dilleri konuştuğu tahmin edilen çok az sayıda insan göz önüne alındığında, dillerin nesli tükenmekte olduğu kabul edilmemektedir. Pek çok Nuristani günümüzde Afganistan'da Dari ve Peştuca, Pakistan'da Çitralce gibi diğer dilleri konuşmaktadır.

Ayrıca bakınız

• Pamir dilleri

Referans ve kaynaklar

Bibliyografya

• Decker, Kendall D. (1992) Languages of Chitral. Sociolinguistic Survey of Northern Pakistan, 5. İslamabad: National Institute of Pakistan Studies, Quaid-i-Azam University and Summer Institute of Linguistics. 4-87187-520-2
• Grjunberg, A. L. (1971): K dialektologii dardskich jazykov (glangali i zemiaki). Indijskaja i iranskaja filologija: Voprosy dialektologii. Moskova.
• Morgenstierne, Georg (1926) Report on a Linguistic Mission to Afghanistan. Instituttet for Sammenlignende Kulturforskning, Serie C I-2. Oslo. 0-923891-09-9
• Jettmar, Karl (1985) Religions of the Hindu Kush 0-85668-163-6
• J. P. Mallory, In Search of the Indo-Europeans: Language, Archaeology and Myth, Thames and Hudson, 1989.
• James P. Mallory & Douglas Q. Adams, "Indo-Iranian Languages", Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn, 1997.
• Strand, Richard F. Encyclopædia Iranica'da "NURESTÂNI LANGUAGES"