Muhammed Zaman

Muhammed Zaman (Farsça:محمد زمان) İranlı ressam. 17. yüzyılda yaşamıştır.

Muhammet Zaman, "Behram Gur Ejderhayı Öldürüyor", Nizami Hamse'sine minyatür, 1675, British Library.

Muhammet Zaman, "At Sırtında Şehzade ve Hizmetçileri", 1670-1685 yılları arası, British Museum.

Muhammet Zaman, "Mavi Süsen", 1663-1664 yılları, Brooklyn Müzesi.

Hayatı

Muhammet Zaman'ın doğum ve vefat tarihleri kesin olarak bilinememektedir.

Hermitage'da muhafaza edilen bir kalem kutusu üzerinde kendisi gibi ressam olan oğlu Muhammet Ali İbn Muhammet Zaman'a ait süslemeler bulunmaktadır. İmza yerinde "Merhum Muhammet Zaman'ın oğlu Muhammet Ali" yazısına ve "1701" tarihine bakılırsa, ressamın 1701 yılında artık hayatta olmadığı anlaşılmaktadır.

Muhammet Zaman'ın İran resmine getirdiği Avrupai uygulamaların radikalliği, buna karşılık yaşamına ilişkin bilgilerin yetersizliği, ressamın isminin etrafında birtakım efsanelerin oluşmasına yol açmıştır.

Böyle efsanelerden bir tanesine göre İran Şahı II. Abbas Batı sanatına hayranlık duyduğundan Muhammet Zaman önderliğinde bir grubu Batı'nın resim tekniğini öğrenmeleri için İtalya'ya göndermiş ve Muhammet Zaman bu seyahati sırasında inancını yitirip Hristiyan olarak ülkesine "Paolo Zaman" adıyla dönmüştür.

Rus sanat tarihi araştırmacısı A. İvanov 17-18. yüzyıllarda İran'da "Muhammet Zaman" adıyla ünlenmiş 19 kişiden hiçbirinin İtalya'ya gitmemiş olduğunu ve ressamın Avrupai tarzdaki eserlerinde İtalyan resminin değil Flaman ressamların etkisinin görüldüğünü tespit etmiştir.

Sanatı

Muhammet Zaman, Firdevsî Şehnâme'sine minyatür, 1669, Metropolitan Müzesi.

Muhammet Zaman'ın İran'da keten üzerine yağlı boya resim yapan ilk kişi olduğu kabul edilmektedir.

İran hükümdarları II. Abbas (1532-1567), Süleyman (1667-1694) ve Sultan Hüseyin'in (1694-1722) saray ressamı olmuştur.

17. yüzyılın ikinci yarısında İran resminde görülen Avrupai tarzın en önemli temsilcilerindendir. Geleneksel tarza daha fazla bağlı kalan çağdaşlarından farklı olarak Muhammet Zaman Avrupa gravürlerinden yalnızca modelleri almakla yetinmemiş, Rönesans'tan beri Avrupa resminin en büyük kazanımları olarak kabul edilen ışık-gölge düzenini ve perspektif kurallarını da almıştır.

Günümüzde Muhammet Zaman'ın imzasını taşıyan en az 24 eser bilinmektedir ve bunlardan bazıları Avrupa resim teknikleri kullanılarak yapılmıştır.

Firdevsî Şehnâme'sinin 1669 yılında istinsah edilmiş yazma kopyasında Muhammet Zaman imzalı resimde Avrupai arka plan manzarası ve yine klasik İran resmine özgü olmayan ağaç gölgeleri açıkça görülebilmektedir.

Nizami Hamse'sinin 16. yüzyıla ait ünlü bir yazma kopyasında da Sultan Muhammet Nizamettin, Mirza Ali gibi 16. yüzyılın ünlü ressamları yanında Muhammet Zaman'ın imzası da bulunmaktadır. Muhammet Zaman yazmada minyatür için boş bırakılan üç sayfayı doldurmuştur ve resimleri seleflerinin eserlerinden önemli ölçüde farklıdır.

Edebiyat listesi

• Ahsan Jan Qaisar. Muhammad Zaman: A 17 Century Controversal artist/Art and Culture. Endeavours in Interpretation. Abhinav Publications. 1996.
• Sheila R. Canby. Farangi Saz/Silk and Stone. Hali Publications Ltd London 1996.
• А. Т. Адамова. Персидская живопись и рисунок XV—XIX веков в собрании Эрмитажа. Каталог выставки. СПб 1996.