Meşale Harekâtı

Meşale Harekâtı
	II. Dünya Savaşı Kuzey Afrika Cephesi
	; Müttefik askerlerin, büyük bir Amerikan bayrağının arkasında Cezayir şehri yakınında sahile çıkışları.
Tarih	8–16 Kasım 1942
Bölge	Fas'ın Fransız hamiliği ve Fransız yönetiminde Cezayir, Vichy Fransası Yönetiminde Bulunan Fas ve Cezayir Kıyıları
Sonuç	Müttefik zaferi
Taraflar
Kara:; ABD; Birleşik Krallık; Özgür Fransa; Deniz:; ABD; Birleşik Krallık; Kanada; Hollanda; Avustralya	Kara:; Vichy Fransası; Deniz:; Almanya
Komutanlar ve liderler
Dwight D. Eisenhower; Andrew Cunningham; Henry Kent Hewitt; George S. Patton; Lloyd Fredendall; Kenneth Anderson; Henri d'Astier; José Aboulker	François Darlan; Charles Noguès; Francois Michelier; Ernst Kals
Güçler
107.000; (33.000 Fas'ta, 39.000 Cezayir yakınlarında, 35.000 Oran yakınlarında)	Vichy Fransası: 125.000 asker, 200 tank, 500 uçak, 20 savaş gemisi, 11 denizaltı; Almanya: Kazablanka yakınlarındaki 2 Alman denizaltısı
Kayıplar
479+ ölü; 720 yaralı	1,346+ ölü; 1.997 yaralı

Meşale Harekâtı (İngilizce: Operation Torch, anlam: "Meşale Harekâtı", ilk aşamada Operation Gymnast olarak adlandırıldı ve sonra Torch oldu), Britanyalı-Amerikan birliklerin Vichy Fransası kontrolündeki Cezayir ve Fas'ı işgalidir.

Nedeni

1942 yazında Alman orduları doğu cephesinde, Stalingrad ve Kafkasya'ya doğru ilerlemekteydi. Baskı altında olan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Almanya'ya karşı Avrupa'da ikinci bir cephe açılmasını istiyordu. ABD Başkanı Roosevelt, Avrupa'da ikinci cephe açılması için Müttefiklerin hazır olmadığını savunuyordu. İngiltere, Tunus'u kaybetmiş ve Kuzey Afrika'da Mihver Devletlere karşı üstünlüğünü yitirmişti. Mihver Devletler, Cebelitarık Boğazı, Süveyş Kanalı ve Orta Doğu petrollerini tehdit etmekteydi. Bu durum içerisinde ABD ve İngiltere Genelkurmay Başkanlıkları ikinci cephenin 1942 sonbaharında Kuzey Afrika'da açılması yönünde karar aldı ve harekâtın adını “Meşale Harekâtı (Operation Torch)” olarak belirledi.^[1] ABD Başkanı Roosevelt, 07 Kasım 1942'de yaptığı açıklamada, harekâtın amacının; Kuzey ve Batı Afrika kıyılarının Alman ve İtalyan orduları tarafından Amerika kıtasına bir çıkarma harekâtı için ileri üs olarak kullanılmasını engellemek ve ABD'nin müttefiki SSCB'ye destek sağlamak için Mihver Devletlere karşı ikinci cepheyi açmak olduğunu açıklamıştır.^[2]

Harekât Planı

Meşale Harekât Planı; Cezayir, Oran ve Kazablanka kıyılarına, üç görev kuvveti ile 08 Kasım 1942'de eş zamanlı amfibi harekât yapılması üzerine tasarlanmıştı. Plana göre;^[3] 33.000 İngiliz ve Kanada askerini taşıyan 53 nakliye gemisi ve bunları korumak üzere; 3 kruvazör, 2 uçak gemisi, 17 muhrip ve 7 korvetten oluşan Doğu Görev Kuvveti Cezayir'e, 39.000 Amerikan ve İngiliz askerini taşıyan 50 nakliye gemisi ve bunları korumak üzere; 2 kruvazör, 1 uçak gemisi, 13 muhrip ve 6 korvetten oluşan Merkez Görev Kuvveti Oran'a, 35.000 Amerikan askerini taşıyan 38 nakliye gemisi ve bunları korumak üzere; 3 muharebe gemisi, 7 kruvazör, 5 uçak gemisi, 39 muhrip, 12 mayın tarama gemisi ve 4 denizaltıdan oluşan Batı Görev Kuvveti Kazablanka'ya taarruz etmiştir.

Kazablanka Deniz Savaşı

İkinci Dünya Savaşı'nda “Meşale Harekâtı” olarak adlandırılan, müttefiklerin Kuzey Afrika çıkarmasının bir parçası olarak Kazablanka'nın ele geçirilmesi için, 08-16 Kasım 1942 tarihleri arasında, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Donanması gemileri ile Vichy Fransası Donanması gemileri, kıyı top tabyaları ve 2 Alman denizaltısı arasında meydana gelmiştir.

Fransız Donanmasında; 1 kruvazör, 7 muhrip ve 11 denizaltıdan oluşan, “Fransız 2’nci Hafif Gemiler Filosu” ile Fransa'nın Almanya tarafından işgal edilmesi sonrası inşasına devam edilmek üzere Kazablanka'ya getirilmiş Jean Bart muharebe gemisi bulunmaktaydı. Ayrıca kıyı savunması için 6 top tabyası ve karaya konuşlu 131 uçak bulunmaktaydı. ABD Donanması'nda ise; 2 Uçak Gemisi (109 uçak), 1 muharebe gemisi, 5 kruvazör, 20 muhrip, 2 denizaltı ve destek gemileriyle beraber toplam 102 gemi bulunmaktaydı.

07 Kasım 1942'de denizaltıların sağladığı istihbarat ve kerteriz bilgilerine istinaden mevki alan gemiler, 08 Kasım 05.00'dan itibaren harekâta başlamışlardır. Deniz muharebelerinin önemli bir bölümü 08 Kasım 1942'de ABD Destek Görev Grubu ile Fransız 2'nci Hafif Gemiler Filosu arasında gerçekleşmiştir. Muharebe sonunda ABD tarafında, 2 muhrip orta derecede hasar almıştır. Fransız tarafında; 1 kruvazör, 6 muhrip, 3 denizaltı, 1 liman savunma gemisi batırılmış ve 2 muhrip tesirsiz hale getirilmiştir. 08 Kasım 1942'de ABD tarafından Fedala ele geçirilmiş, Kazablanka limanında bulunan Jean Bart'ın topu geçici süreliğine gayri faal hale getirilmiş, Ayrıca limanda bulunan 1 yüzer havuz ve 7 ticari gemi batırılmıştır.

09-16 Kasım 1942 arasında meydana gelen muharebelerde kısa süreli taarruzlar meydana gelmiştir. Özellikle 2 Alman denizaltısının başarılı torpido taarruzları sonucu; ABD'ye ait 4 nakliye gemisi batırılmış, 1 akaryakıt gemisi, 1 nakliye gemisi ve 1 muhrip ağır hasar almıştır. 09-16 Kasım 1942 arasında ABD Donanması tarafından, 4 Fransız denizaltısı ve 1 Alman denizaltısı batırılmıştır.

08-16 Kasım 1942 arasında gerçekleşen muharebeler sonucu ABD Donanması 489 personel, Fransız Donanması, 803 personel kaybetmiştir.

Sonuç

Fas ve Cezayir'in müttefikler tarafından ele geçirilmesi ile stratejik olarak; Cebelitarık Boğazı'nın güneyden emniyeti sağlanmış, Süveyş Kanalı'nın emniyeti sağlanmış, Almanya'nın, Atlantik Okyanusu'nda ve Akdeniz'de yürüttüğü denizaltı harbi için önemli lojistik üs ele geçirilmiş, ABD'nin, Kuzey Afrika kıyılarına güvenle lojistik nakliye yapabilmesi için uygun liman elde edilmiş, Almanya'nın, İtalya ve Kuzey Afrika'ya kuvvet kaydırması sağlanarak, SSCB üzerindeki baskı azaltılmıştır.

Müttefiklerin Kuzey Afrika Sahillerine Çıkışı
Torch Harekâtı
Çıkarma Planı

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Samuel Eliot Morison, The Two-Ocean War: A Short History of the United States Navy in the Second World War, Bbs Pub Corp, New Jersey, 1997
^ United States War Information Office, The War Messages of Franklin D. Roosevelt, United States War Information Office, Washington, 1943.
^ Alexandra Lohse ve Jon Middaugh, Operation Torch, The American Amphibious Assault on French Morocco, Naval History and Heritage Command, Washington, 2018.

Wikimedia Commons'ta Meşale Harekâtı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

[1] Samuel Eliot Morison, The Two-Ocean War: A Short History of the United States Navy in the Second World War, Bbs Pub Corp, New Jersey, 1997

[2] United States War Information Office, The War Messages of Franklin D. Roosevelt, United States War Information Office, Washington, 1943.

[3] Alexandra Lohse ve Jon Middaugh, Operation Torch, The American Amphibious Assault on French Morocco, Naval History and Heritage Command, Washington, 2018.

[1]

[2]

[3]