Koma (kuyruklu yıldız)

Koma, bir kuyruklu yıldızın çekirdeği etrafındaki bulutsu zarftır, kuyruklu yıldız yüksek eliptik yörünge üzerinde Güneş'in yakınından geçtiğinde oluşur; kuyruklu yıldız ısındıkça parçalar süblimleşir.[1] Koma, kuyruklu yıldıza teleskopla bakıldığında "bulanık" bir görünüm verir; kuyruklu yıldız ve yıldızı birbirinden ayırmak için belirliyeci bir özelliktir.

Kızılötesi uzay teleskobu tarafından görüldüğü gibi, Holmes kuyruklu yıldızının kızılötesindeki yapısı

"Koma" kelimesi, "saç" anlamındaki Yunanca "kome" (κόμη) kelimesinden gelir ve "kuyruklu yıldız" kelimesinin kökenidir.[2][3] Koma genellikle buz ve kuyruklu yıldız tozundan oluşur.[1] Kuyruklu yıldız Güneş'in 3-4 AU yakınındayken çekirdekten çıkan uçucu maddelerin %90'ını su oluşturur.[1] H2O ana molekülü öncelikle foto ayrışma ve çok daha küçük ölçüde fotoiyonizasyon yoluyla yok edilir.[1] Güneş rüzgarı, fotokimya ile karşılaştırıldığında suyun yok edilmesinde küçük bir rol oynar.[1] Kuyruklu yıldızın yörüngesi boyunca daha büyük toz parçacıkları kalırken daha küçük parçacıklar hafif basınç ile Güneş'ten kuyruklu yıldızın kuyruğuna itilir.

11 Ağustos 2014'te gök bilimciler, ilk kez Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (ALMA)'yı kullanarak C/2012 F6 (Lemon) ve C/2012 S1 (ISON) kuyruklu yıldızlarının komasındaki Hidrojen siyanür, Hidrojen izosiyanür, H2CO ve tozun detaylı dağılım araştırmalarını yayınladılar.[4][5] 2 Haziran 2015'te NASA, 67P/Churyumov–Gerasimenko kuyruklu yıldızını incelen Rosetta uzay sondasında ALICE spektroğrafı’nın (kuyruklu yıldız çekirdeği’nin üzerindeki 1 km (0,62 mi) yakınında) kuyruklu yıldızın çekirdeğinden komaya giren su ve karbondioksit moleküllerinin serbest bırakılmasından sorumlu elektron’ların daha önce düşünüldüğü gibi Güneş'ten gelen foton’lardan değil güneş radyasyonu tarafından su moleküllerinin fotoiyonizasyonunca üretildiğinin belirlendiğini bildirdi.[6][7]

Büyüklük

değiştir
 
17P/Holmes Kuyruklu Yıldızı, 2007/11/02

Kuyruklu yıldızlar genellikle Güneş'e yaklaştıkça büyür ve yoğunlukları çok düşük olmasına rağmen Jüpiter'in çapı kadar büyük olabilirler.[2] Ekim 2007'deki patlamadan yaklaşık bir ay sonra 17P/Holmes kuyruklu yıldızı kısaca Güneş'ten daha büyük, belirsiz bir toz atmosferine sahipti.[8] 1811 Büyük Kuyruklu Yıldızı da kabaca Güneş'in çapı kadar bir komaya sahipti.[9] Koma oldukça büyük olabilse de, Güneş'ten yaklaşık 1,5 AU Mars yörüngesini geçtiği zaman boyutu küçülebilir.[9] Bu mesafede güneş rüzgarı gaz ve tozu komadan uzaklaştıracak kadar güçlü hale gelir ve kuyruklu yıldızın kuyruğunu genişletir.[9]

X-ışınları

değiştir
 
Chandra tarafından X-ışını ışığında Tempel 1

1996 Mart ayının sonlarında kuyruklu yıldızların X-ışınları yaydığı keşfedildi.[10] Bu keşif araştırmacıları şaşırttı, çünkü X-ışını emisyonu genellikle çok yüksek sıcaklıkta cisimler ile ilişkilendirilir. X-ışınlarının kuyruklu yıldızlar ve güneş rüzgarı arasındaki etkileşim tarafından üretildiği düşünülmektedir: çok yüklü iyonlar kuyruklu yıldız atmosferi boyunca uçarken, kuyruklu yıldız atomları ve molekülleri ile çarpışarak kuyruklu yıldızdan bir veya daha fazla elektron "koparırlar". Bu koparma, X-ışınlarının ve uzak morötesi fotonların emisyonuna yol açar.[11]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d e Combi, Michael R.; Harris, W. M.; Smyth, W. H. (2004). "Gas Dynamics and Kinetics in the Cometary Coma: Theory and Observations" (PDF). Lunar and Planetary Institute (Comets II). 745: 523-552. Bibcode:2004come.book..523C. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  2. ^ a b "Chapter 14, Section 2 | Comet appearance and structure". lifeng.lamost.org. 12 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2017. 
  3. ^ "Define Comet at Dictionary.com". Dictionary.com. 7 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2016. 
  4. ^ Zubritsky, Elizabeth; Neal-Jones, Nancy (11 Ağustos 2014). "RELEASE 14-038 - NASA's 3-D Study of Comets Reveals Chemical Factory at Work". NASA. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2014. 
  5. ^ Cordiner, M.A. (11 Ağustos 2014). "Mapping the Release of Volatiles in the Inner Comae of Comets C/2012 F6 (Lemmon) and C/2012 S1 (ISON) Using the Atacama Large Millimeter/Submillimeter Array". The Astrophysical Journal. 792 (1): L2. arXiv:1408.2458 $2. Bibcode:2014ApJ...792L...2C. doi:10.1088/2041-8205/792/1/L2. 
  6. ^ Agle, DC; Brown, Dwayne; Fohn, Joe; Bauer, Markus (2 Haziran 2015). "NASA Instrument on Rosetta Makes Comet Atmosphere Discovery". NASA. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2015. 
  7. ^ Feldman, Paul D.; A'Hearn, Michael F.; Bertaux, Jean-Loup; Feaga, Lori M.; Parker, Joel Wm.; Schindhelm, Eric; Steiffl, Andrew J.; Stern, S. Alan; Weaver, Harold A.; Sierks, Holger; Vincent, Jean-Baptiste (2 Haziran 2015). "Measurements of the near-nucleus coma of comet 67P/Churyumov-Gerasimenko with the Alice far-ultraviolet spectrograph on Rosetta" (PDF). Astronomy and Astrophysics. 583: A8. arXiv:1506.01203 $2. Bibcode:2015A&A...583A...8F. doi:10.1051/0004-6361/201525925. 7 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  8. ^ Jewitt, David (9 Kasım 2007). "Comet Holmes Bigger Than The Sun". Institute for Astronomy at the University of Hawaii. 28 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2007. 
  9. ^ a b c Gary W. Kronk. "The Comet Primer". Cometography.com. 17 Haziran 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2011. 
  10. ^ "First X-Rays from a Comet Discovered". Goddard Spaceflight Center. 16 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2006. 
  11. ^ "Interaction model – Probing space weather with comets". KVI atomics physics. 13 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2009.