Kimyasal madde

Başlığın diğer anlamları için madde (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kimyasal madde, kimyevî madde veya kısaca kimyasal, sabit bir kimyasal bileşimi ve karakteristik özelliklere sahip bir madde türüdür. Bu kimyasal bağlar bozulmadan, fiziksel ayırma yöntemleri ile bileşenlerine ayrılmaz. Bu kimyasallar katı, sıvı veya gaz hâlinde olurlar.

Buhar ve Su aynı kimyasal maddenin, iki farklı biçimidir.

Halk arasında yanlış bir şekilde "kimyasal" terimi sıklıkla laboratuvarlarda üretilen (ya da genel olarak sentetik) ve/veya zararlı maddeler için kullanılmaktadır. Bazen bu yanlışlığa kimyasal maddelerin "doğal olmadığı" algısı eşlik eder.

Tanımı

Gün ışığında (üst sıra) ve UV ışığında (ikinci sıra) farklı çözücülerde Nil kırmızısı. Soldan sağa: 1. Su, 2. Metanol, 3. Etanol, 4. Asetonitril, 5. Dimetilformamid, 6. Aseton, 7. Etil asetat, 8. Diklorometan 9. n-Hekzan, 10. Metil tert-bütil eter, 11. Siklohekzan, 12. Toluen.

Kimyasal maddelerin oluşturulması; yani saf hâle getirilmesi için, genelde karışımların haricinde ayarlamak gereklidir. Kimyasal madde kendisine en yakın karakteristik özelliklerdeki molekül, formül birimleri ve atomlardan oluşur. Kimyasal madde için genel bir örnek; nehirden izole edilen su ile laboratuvar ortamında oksijen ve hidrojen ile yapılan suyun aynı oranlara sahip olması olarak gösterilebilir. Genelde saf olarak birbirlerine karıştırılan diğer kimyasal maddelerden bazıları ise; elmas (karbon), altın, sofra tuzu (sodyum klorür) ve rafine şekerdir (sukroz). Bunun gibi kimyasal maddelerin yanı sıra, doğada bulunan basit ya da görünüşte saf maddeler, kimyasal maddelerin karışımı olabilir. Örneğin; musluk suyu, az miktarlarda çözünmüş sodyum klorür ve demir ile kalsiyum gibi diğer kimyasal maddeler içeren bir bileşiktir.

İşlevi

Kimyasal maddeler katı, sıvı, gaz, plazma olarak sıcaklık ya da basınç değişikliklerinde fazları değişebilir. Kimyasal reaksiyonlarla da, başka bir kimyasal maddeye dönüştürülebilir. Isı ve ışık gibi enerji şekilleri madde olarak kabul edilmez ve bu makalenin konusu değildirler.

Saf madde

Saf maddeler ikiye ayrılır:

• Elementler
• Bileşikler

Elementler

Aynı cins atomlardan oluşurlar. Kimyasal ve fiziksel yollarla bileşenlerine ayrılamazlar, çünkü tek cins atom bulundururlar. Belirli yoğunluk, erime ve kaynama noktaları vardır. Saf maddedirler. Homojendirler. Üç sınıfta incelenirler: metaller, ametaller ve soygazlar. Örnekler: Sodyum (Na), Oksijen (O₂), Helyum (He) vb.

Özellikleri

• Homojen yapıda saf maddelerdir.
• En küçük yapı taşları atomlardır.
• Belirli bir erime ve kaynama noktaları vardır. (Bazı metaller hariç)
• Öz kütleleri sabittir.
• Sembollerle gösterilirler.
• Fiziksel veya kimyasal yollarla ayrıştırılamazlar.
• Homojendirler.
• Belirli koşullarda hâl değiştirirken sıcaklıkları ve yoğunlukları sabittir.
• İçinde üçe ayrılırlar. (Metaller, Ametaller, Soy gazlar)

Bileşikler

En küçük yapı birimi moleküldür. Formüllerle gösterilirler. Kimyasal yollarla bileşenlerine ayrılabilirler, çünkü en az iki atomdan oluşmuşlardır. Belirli yoğunluk, erime ve kaynama noktaları vardır. Saftırlar. Homojendirler. Kendilerini oluşturan maddelerden farklı özellik gösterirler. Oluştuğu maddeler arasında sabit bir oran vardır. İyonik yapılı ve moleküler yapılı atomlardan oluşurlar.

Özellikleri

• En küçük parçaları moleküllerdir
• Belirli formüllerle gösterilirler
• Kimyasal yollarla dönüştürülürler.
• Saf ve homojen maddelerdir.
• Belirli erime ve kaynama noktaları vardır. Sabit basınç altında hâl değiştirirken sıcaklıkları sabit kalır.
• Bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında sabit bir oran vardır.
• Bileşiği oluşturan elementler kendi özelliklerini kaybederler.
• Belirli koşullarda, hâl değiştirirken yoğunlukları sabittir.

Ayrıca bakınız

• Kimyasal element
• Kemofobi
• Sentez
• Kimyasal maddelerin atom numarasına göre listesi