Kavtareti
Kavtareti (Gürcüce: ქავთარეთი), tarihsel Gürcü coğrafyasında, Maçaheli bölgesinin yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Türkiye sınırları içinde yer alır ve Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı Maralköy'ün (Mindieti) bir mahallesidir.
Tarihçe
değiştirGürcüce bir yer adı olan Kavtareti (ქავთარეთი), Kavtarasşvili ailesinin yaşadığı yeri ifade eder. Nitekim Tbeti Kilisesi'nin bağışçıları listesinde (12-16. yüzyıl) geçen Otar Kavtarasşvili, bu ailenin varlığını ve buranın eski bir yerleşim yeri olduğunu göstermektedir.[1] Bu aile adı Türkçede Kavtaroğlu'na dönüşmüştür.[2]
Kavtareti'nin yer aldığı Maçaheli bölgesi, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan yerlerden biridir. Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcü yönetiminden ele geçirmiştir. Ancak 1835 Osmanlı nüfus defteri ile 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Kavtareti ayrı bir köy olarak geçmemektedir. Bu yerleşimin bu dönemde Mindieti köyünün bir mahallesi olduğu anlaşılmaktadır. Mindieti köyünde ise 1835 yılında 97 hane, 1876 yılında 110 hane bulunuyordu.[3][4]
Kavtareti, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakılmıştır. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus tespitinde, ayrı bir köy olarak geçmeyen Kavtareti'nin Mimdieti köyünün bir mahallesi olduğu söylenebilir. Bu tarihte Mindieti'de 74 hanede 233 kişi yaşıyordu. Mindieti köyünün ve dolayısıyla Kavtareti'nin nüfusunun Gürcülerden oluştuğu Rus nüfus tespitinde belirtilmiştir.[5]
Kavtareti'nin Rusya'ya bırakılmasının ardıdan iki ülke arasında karşılıklı göçü öngören İstanbul Antlaşması imzalandı. Buna bağlı olarak Müslüman Gürcülerin bölgeden göç ettiği bilinmektedir. Nitekim 1835 tarihinde, Kavtareti mahallesini de kapsayan Mindieti köyünün nüfusu 97 haneden oluşuyorken, 1886'da köyde 74 hane kalmıştı. Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, 1892 yılında, Mindieti'den 40 hanenin göç ettiğini yazmıştır.[6] Bu göçün bir kısmının Kavtareti'den gerçekleştiği bilinmektedir.
Kavtareti, Birinci Dünya Savaşı'nın sonuda bölgeden Rusların çekilmesinin ardın bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde yer aldı. 1921 yılında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Türkiye'ye bırakıldı.
Kavtareti, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde aynı adla ayrı bir köy kaydedilmiştir. Kavtareti bu tarihte Borçka kazasına bağlı Maçaheli nahiyesinin sekiz köyünden biriydi. Nüfusu, 66'sı kadın ve 70'i erkek olmak üzere, 24 hanede yaşayan 136 kişiden oluşuyordu. Köyün halkının tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir. Bu sırada Mindeiti köyünde ise, 37 hanede 326 kişi yaşıyordu. Kavtareti'nin Mindieti köyü içinde büyük bir yerleşim olduğu bu kayıttan anlaşılmaktadır.[7] 1925 yılında Artvin vilayetinde Türkçe olmayan köy adları değiştirilirken, Kavtareti adı "Kaftaret" (كفتارەت) şeklinde korunmuştur. 1926 tarihli nüfus tespitinde köyün nüfusu, 51'i erkek ve 52'si kadın olmak üzere, 16 hanede yaşayan 103 kişiden meydana geliyordu.[8]
Kavtareti, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Kaftaret (كفتارەت) ayrı bir köy olarak geçer. Bu tarihte Kavtareti, Artvin vilayetinin merkez kazasına bağlı Maçaheli nahiyesinin sekiz köyünden biriydi.[9] 1935 genel nüfus sayımında bir köy olarak geçmemesi, bu iki tarih arasında bu yerleşimin bir mahalle olarak yeniden Maralköy’e bağlandığını göstermektedir.
Kavtareti, Orta Çağ'da “Maçahela” olarak bilinen tüfeklerin en iyilerinin imal edildiği köylerden biri (diğerleri Yukarı Çhutuneti ve Hertvisi) olarak da bilinir.
Kaynakça
değiştir- ^ "Tbetis Sulta Matiane (Tbeti Manastırı Bağışçı Kayıtları), (Yayıma hazırlayan) Tina Enukidze, Tiflis, 1977, s. 62". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
- ^ "Macahela Yaşlılar Korosunun En Kıdemlisi Asırlık Çınar Ertürk Sonsuzluğa Uğurlandı". Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
- ^ Buşra Erkuzu, Çıldır Eyaleti Macahel Sancağı 2769 Numaralı Nüfus Defteri'nin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi, Siirt, 2023, s. 139-149. 21 Temmuz 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 350, ISBN 9789157871117.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1196". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (ქარველ მაჰმადიანთ დიდი გადასახლება ოსმალეთში მუჰაჯირი-ემიგრაცია), Tiflis, 1912, s. 137". 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024.
- ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 121.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.