Kufe

Kûfe (Arapça: الكوفة, El-Kūfah), Irak'ın Necef ilinde (muhafaza) bir şehir.

Kûfe الكوفة
Şehir
Kûfe Şehrin Irak'taki konumu
Ülke	Irak
İl	Necef ili
Nüfus  (2003)
• Toplam	110.000
Zaman dilimi	GMT+3 (UTC)

Fırat Nehri kıyısındaki şehir Bağdat'ın 170 km güneyinde, Necef'in 10 km kuzeydoğusunda yer alır ki artık Necef'le birleşmiş durumdadır. 2003 yılı verilerine göre nüfus 110.000'dir. Ali bin Ebu Talib döneminde İslam İmparatorluğu'nun başkenti hâline getirilen ve başkent olduğu sürece kültürel yapısı geliştirilen günümüzde de çoğunluğunu Şii Müslümanların oluşturduğu kenttir. Halife Ali'nin öldürüldüğü ve türbesinin olduğu yerdir.

Tarihi

İsminin kaynağı

Kûfe isminin Süryanice ve Farsça olduğu, Arapça "kum tepesi" anlamına geldiği veya buradaki "Kufan" isimli bir tepeden geldiğine dair tezler vardır.

Kurulması

Kuzeyden doğuya kayan İslam fetihleri sonucunda halife Ömer, bu bölgede Arapların iskan edileceği yerler arayışına girdi. Sonucunda Kûfe'nin bulunduğu Suristan bölgesi uygun görüldü. Bu bölge bereketli topraklar üzerinde ve askerî anlamda önemli bir konumda bulunuyordu. Ayrıca ticari açıdan gelişmeye müsaitti. İlk başlarda Arap ordusunun üssü olan şehir daha sonra ticari ve kültürel açıdan çok gelişti. Dördüncü halife Ali ve bazı Abbasi halifeleri devlete başkent olarak Kûfe'yi seçtiler.

Ortada bir meydanın bulundu dairevi bir planda inşa edilen Kûfe'nin nüfusu birçok Arap kabilesinin iskânıyla çok hızlı artmıştır. Mugire bin Şu'be tarafından Kufe Camii genişletildi ve "dârülimâre" denen vali konağının yer aldığı sağlam surlarla korunan yönetim kısmı inşa edildi. Bir vilayet merkezi olduğu yıllarda Hemedan, Rey, Kazvin, İsfahan ve Azerbaycan bölgeleri buradan yönetiliyordu.

Siyasi tarihi

İlk Abbasi Halifesi Seffah'ın Kûfe'de halifeliğini ilan etmesini gösteren minyatür. Fars Tarihçi ve Yazar Balami'nin Tarihname adlı eserinde yer almaktadır.

Kûfe, İslam'ın ilk yıllarında pek çok siyasi karışıklığın yaşandığı şehir olmuştur. Halifeler Ömer ve Osman zamnında halk ile gönderilen valiler arasındaki huzursuzluklar çıktı. Osman'ın yönetiminden hoşnut olmayan Basra ve Kûfeliler, Medine'yi kuşattı. Osman'ı öldüren grup içinde Kûfeliler de bulunmaktaydı. Yeni halife Ali'ye Cemel ve Sıffin savaşlarında destek veren Kûfeliler hakem olayında Ali'ye muhalefet ettiler. Hariciler tarafından Kûfe Cami'nde öldürülen Ali Kûfe'de defnedildi.

Yerine gelen Muaviye isyan eden Kûfeli Haricilerle mücadeleye başladı. Vali İbn Ümmü'l Hakem isyanı bastırdı ve Haricileri ortadan kaldırdı.

Kûfeliler, Muaviye'nin yerine halife olan Yezid'e biat etmeyen Hüseyin'e destek oldular ve onu halife olarak tanıyacaklarına dair haberler gönderdiler. Ancak Yezid'in valisi Ubeydullah bin Ziyad sert önlemleriyle Kûfeliler, Hüseyin'e biatten vazgeçtiler. Bundan habersiz olarak Kûfe'ye yola çıkan Hüseyin ve yakınları valinin gönderdiği ordu tarafından 680 yılında Kerbela'da öldürüldü. Vali, bu olaydan etkilenen Kûfelileri kılıçtan geçirdi. Daha sonra şehri sert önlemlerle yöneten Emevi halifeleri zamanında isyanlar hiç durmadı.

Abbasiler, Emevilere karşı ilk mücadeleyi Kûfe'den başlatmıştır. Yine ilk Abbasi Halifesi Seffah 749 yılında halifeliğini burada ilan etmiştir. Şehir, Bağdat kurulana dek Abbasi hanedanının başkenti olmayı sürdürmüştür. Abbasiler döneminde de isyanlar yaşayan şehir bu dönemde harap oldu ve gözden düştü.

Ardından unutulan ve imar edilmeyen Kûfe, Osmanlılar zamanında sadece Kerbela'ya bağlı nahiye merkeziydi.