Vikipedi

John D. Rockefeller

Amerikalı iş insanı (1839 – 1937)
"John Davison Rockefeller" ve "JDR" buraya yönlendirilmektedir.
Genel anlamı için Rockefeller sayfasına bakınız.

John Davison Rockefeller, Senior (8 Temmuz 1839 - 23 Mayıs 1937), Birleşik Devletler'in ilk milyarderi[3][4] ve tüm zamanların en zengin insanlarından biri[5][6] olan Amerikalı işletmeci, sanayici ve hayırseverdi. Kardeşi William Jr. ile Rockefeller ailesini kurmuş ve ölene kadar hanedan reisliği yapmış; aynı zamanda Rockefeller Vakfı'nı kurmuş ve ölene kadar vakıf başkanlığı yapmıştır.

John D. Rockefeller Sr.
J. D. Rockefeller, 1895
DoğumJohn Davison Rockefeller
8 Temmuz 1839
Richford, New York, Birleşik Devletler
Ölüm23 Mayıs 1937 (97 yaşında)
Rockefeller Köşkü, Ormond Beach, Florida, Birleşik Devletler
Defin yeriLake View Asiller Mezarlığı, Cleveland, Ohio
41°30′40″N 81°35′28″W / 41.511°K 81.591°B / 41.511; -81.591
MilliyetAmerikalı
Diğer ad(lar)ıThe Oil Tycoon ("Petrol Kralı")
Meslek
  • İşletmeci
  • sanayici
  • hayırsever
Etkin yıllar1855-1937
Tanınma nedeni
ÖzvarlıkUS$418 milyar Forbes:[1][2][not 1]
Boy1,79 m (5 ft 10+1⁄2 in)
Siyasi partiCumhuriyetçi
DinBaptist Kilisesi
Evlilik
Laura Spelman Rockefeller
(e. 1864; ö. 1915)
Çocuk(lar)
  • Elizabeth Rockefeller Strong (kızı)
  • Alice Rockefeller (kızı)
  • Alta Rockefeller Prentice (kızı)
  • Edith Rockefeller McCormick (kızı)
  • John Rockefeller Jr. (oğlu)
Ebeveyn(ler)William A. Rockefeller (babası)
Eliza Davison Rockefeller (annesi)
AileRockefeller ailesi
Kardeşleri

  1. Lucy Rockefeller (abla)
  2. Clorinda Rockefeller (üvey abla)
  3.   John D. Rockefeller
  4. William Rockefeller Jr. (erkek kardeş)
  5. Mary Rockefeller (kız kardeş)
  6. Cornelia Rockefeller (üvey kız kardeş)
  7. Franklin Rockefeller (Frances'in ikizi)
  8. Frances Rockefeller (Franklin'in ikizi)

Rockefeller, 1839'da New York'a bağlı Richford köyünde, kalabalık ve yoksul bir çiftçi ailede 8 kardeşin üçüncüsü olarak dünyaya geldi. Babası ve annesinin ayrılmaları sebebiyle ailecek zor günler geçirdiler. Annesiyle birlikte yaşamaya devam eden John ve diğer kardeşleri, tarlada patates ve mısır ekip bunları satan annelerine yardım ederek bir süre yaşama tutundular, lakin ilerleyen zamanlarda ailede iyice büyüyen ekonomik geçimsizlik sebebiyle John, ailenin en büyük erkek çocuğu olarak lise eğitimini sonlandırıp erken yaşta iş hayatına atılmak zorunda kaldı. Kariyerine ilk defa 16 yaşında, ürün komisyonculuğu yapan bir şirkette muhasebeci çırağı olarak başladı. Gençliğinden beri çevresi ve yakınları tarafından hep "yüksek vizyonlu" bir insan olarak tanımlanmış John, 20 yaşından sonra petrolün büyük bir kaynak olacağını öngördü ve dönemin dünyasında damıtılması zor, çamurla eşit değere sahip, lakin geleceğin dünyasında "kara altın" denilecek kadar kıymetli bir enerji kaynağı olacak olan petrol işine girişti. 1870'te Standard Oil'i kurdu, 1897'ye kadar işletti ve en büyük hissedarı olarak kaldı. Kurduğu üniversitelerden olan Chicago Üniversitesi ve Rockefeller Üniversitesi'nde, petrokimya üzerine araştırmalar yaptırttı ve günümüz dünyasında neredeyse hayatın her yerinde olan plastik ve türevlerini buldurttu.

Petrol'ün kullanım sınırı dünya genelinde elektriğin girişine kadar bir ışık kaynağı olarak kullanılan gazyağı ve otomobilin icadından sonra yakıt olarak kullanılan benzin ile yetiniyordu. Rockefeller'ın serveti ise gazyağı ve benzin önem kazandıkça yükseldi ve sonunda ABD'deki tüm petrolün %90'ını en üst düzeyde kontrol ederek ülkedeki en zengin kişi oldu.[a] Dahası Rockefeller, kendi petrollerini başka bir taşımacı şirketi aracı yapmadan, doğrudan kendi döşettiği ana boru hatları ile taşıttırdı. Böylece hem onu düşman gören demiryolu şirketlerini hem de sektöründeki diğer petrol rafinericilerini hızla iflasa sürükletti.

Zamanla Rockefeller petrol endüstrisinde bir devrim yarattı; yaptığı sermaye ile dünyaya petrolün nasıl bir değer olduğunu gösterdi. Büyüyen teknolojik yeniliklerle birlikte petrol daha çok çıkarılmaya başladı ve Rockefeller, bu petrolü işleten tek kişi haline geldi; bu yüzden ülkede, kendisine karşı büyük bir muhtaçlık hissi duyulurdu. Rockefeller'ın bu şekilde malî ve manevî büyümesi, Ida Tarbell gibi yorumcu yazarlarıda endişeye sokmuştu. Tarbell, yazılarında Rockefeller'ı çokça eleştirdi ve Rockefeller'ın, sahip olduğu bu gücü kötü kullanacağından endişe duyduğunu belitti. Büyüme süreci içerisinde gerek rakipleri, gerekse de yüksek sınıf halk tarafından pek sevilmeyen John'a, sırasıyla 1884 ve 1896'da iki defa silahlı suikast girişiminde bulunuldu, ancak her ikisindende ufak yaralanmalar alarak kurtuldu. Kamuoyundaki kötü imajını tam tersine çevirmek için dönemin halkla ilişkiler babası sayılan Ivy Lee'den yardım aldı.

1911'de Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi, federalleşmiş petrol şirketi Standart Oil'in, federal tekel yasalarını ihlal ettiği gerekçesi ile şirketin dağıtılması gerektiği kararını verdi. Bu davadan sonra Rockefeller'ın şirketi: ExxonMobil, Chevron Corporation, BP gibi günümüzde hâlâ dünyada en yüksek gelire sahip olan şirketleri içeren 34 ayrı petrol şirketine bölündü. Rockefeller, bu şirketler üzerinde de kontrol kurdu ve şirketin 34 parçaya bölünmesi, piyasada hareketlilik yarattı; böylece satışlar anormal bir şekilde artmaya başladı. Bu 34 şirketin toplam değeri, önceki şirket Standart Oil'in toplam değerinin önce iki, sonra üç katı kadar arttı. Sonuç olarak John Davison Rockefeller Sr., ülkenin ilk milyarderi, dönemin yaşayan en zengini ve kaydedilmiş tarihin en zengini oldu; öyle ki kişisel serveti günümüze kadar geçen süre içerisinde (107 yıl) hâlâ geçilemedi. Eğer günümüzde yaşasaydı 418 milyar dolarlık bireysel servetiyle tüm ABD ekonomisinin %2'sini tek başına kontrol edebilirdi.[7][8][9][10][11][not 2]

İlk yılları

değiştir
 
Rockefeller'ın doğduğu ve bir süre ailesiyle beraber yaşadıkları çiftlik evi, Richford, New York

Rockefeller, 1839'da Richford, New York'ta, Alman ve İngiliz kökenli William A. "Şeytan Bill" Rockefeller ve İskoç-İrlandalı kökenli Eliza Davison'un ilk oğlu olarak kalabalık, yoksul ve çiftçi bir ailede doğdu.[12] Kendinden büyük bir ablası, Lucy Rockefeller ve kendinden küçük dört kardeşi vardı, William A. Jr., Mary ve ikiz kardeşler Franklin ve Frances. Babası Bill, çiftçilik dışında serbest mesleklede uğraşıyordu; bir dönem çiftçilik ve kerestecilik, bir dönem seyyar bitkisel ilaç satıcılığı yaptı. Bill, çok karanlık ve sinsi bir adamdı; bu yüzden olsa gerek yerli halk ona "Şeytan Bill" anlamına gelen Devil Bill lakabını takmıştı.[13] Bill, geleneksel katı ahlâkın aksine özgürlükçülüğü tercih eden bir babaydı. Bill, yaşamı boyunca hep içine kapanık, değişik planlar çeviren bir adam olarak görüldü.[14] Ayrıca Bill, metrisi olan Nancy Brown isimli bir kadından, yaşça Lucy ve John'un arasında olan ancak genç yaşta ölen Clorinda adında bir kız evlada sahipti. Daha sonra ikilinin Cornelia adında bir kızları oldu.[15]

Annesi Eliza, Bill'in yola çıkıp uzun süreler dönmemesi nedeniyle, çocuklarına hem analık hem babalık yapan dindar bir Baptistti.[16] Aile içi ekonomik durumun kötü olması nedeniyle anne Eliza, çok tutumlu davranıyordu ve çocuklarına da bunu aşılıyordu. John, annesinin tutumluluğunu: "Annem çok tasarruflu bir kadındı, hiçbir zaman israf etmedi ve israf etmeyen bireyler yetiştirmek için bize de bunu öğretti." diyerek özetledi.[17] John, diğer kardeşleri gibi ev işlerinden payına düşeni yaptı. Hindi, tavuk yetiştirmesinde ve patates, mısır ekimlerinde ailesine yardım etti ve bunları satarak geçindiler. John, babasının 'yemek için ticaret' sözünü çok benimsemişti. Bu sözün etkisiyle küçük yaşlarında, komşuları ile ufak alım-satımlar gerçekleştirmişti. Baba Bill, değişik planlar çeviren bir adamdı ve çocukları için: "Çocuklarımı, işlerimi yapmaları için bir an önce büyütmek istiyorum." düşüncesiydi. Annesi, Bill'in tam tersi, John'un ve kardeşlerinin yetişmesinde daha olumlu etki yaratmıştı; onların, her birinin eğitimini almış, hoşgörülü, tasarruflu, saygılı ve uyanık bireyler olmaları için uğraşıyordu. Bu büyük farkdan dolayı John, büyüdükçe babasından uzaklaştı ve zaman içerisinde babasından nefret etmeye başladı.[18]

Rockefeller henüz çocukken, ailesi 1851'de önce Moravia, New York [en]'ya, sonra ise işlerin ters gitmesi nedeniyle 6 ay sonra Owego, New York [en]'ya taşındı ve John bu şehirde, Owego Academy'de eğitim aldı. 1853'te ise ailesi Strongsville, Ohio'ya taşındı ve burada Cleveland's Central Lisesine eğitim gördü. Daha sonra, muhasebe eğitimi aldığı Folsom'sp Commercial College'da on haftalık kurs aldı.[19] Babasının yokluğuna ve ailesinin sık sık yer değiştirmesine rağmen iyi huylu, ciddi ve çalışkan bir çocuktu. Yaşıtları onu çekingen, ciddi, dindar, metodik ve sağduyulu olarak tanımlıyorlardı. Girdiği her ikili münazarada, tartışma yeteneğini gösteriyordu ve kendini her zaman doğru ifade edebiliyordu. Ayrıca Rockefeller'ın derin bir müzik aşkı vardı; hatta bunu kariyer olarak düşündüğü zamanlar dahi oldu.[20]

Standard Oil öncesi kariyeri

değiştir

Muhasebecilik zamanları

değiştir
 
Muhasebecilik zamanlarında John D. Rockefeller (17-18 yaşlarında)

Eylül 1855'te 16 yaşındaki Rockefeller, ilk işi olan Cleveland'daki ürün komisyonculuğu şirketi Hewitt & Tuttle'a muhasebeci çırağı olarak girdi.[21] Zamanla kendini ofisinin her işini yapabilecek kadar geliştirdi; öyle ki, şirketin nakliye masraflarını hesaplamada ustalaştı. Gelecekte, "kariyerimdeki en önemli noktalar arasında" olarak işaret edeceği bu şirkette Rockefeller, hesaplama dışında mavna kanalı sahipleri, gemi kaptanları ve nakliye acenteleri ile müzakere ediyordu.[22] Bu görüşmeler sayesinde, sabit olduğunu düşündüğü nakledilen nakliye oranlarının navlun koşullarına, zamanlamasına ve tercih edilen nakliyecilerin indirim kullanmasına bağlı olarak değiştirilebileceğini öğrendi. Rockefeller'in işini severek ve kusursuz yapmasını gören Hewitt & Tuttle şirketi yöneticileri, Rockefeller'a bir görev daha verdi: Şirkete borçlu olanlardan borçları toplamak. Bu görev ile Rockefeller, gelecekte işine çok yarayacak olan psikolojik konuşma yeteneğini geliştirdi.[23]

Üç ay yardımcı çırağı olarak çalıştığı Hewitt & Tuttle şirketinden ilk ay, dönemin parasıyla $16 aldı. İkinci ay $31, üçüncü ay ise $58 aldı ve yıl sonlarına kadar $58 alarak devam etti.[24] Rockefeller, aynı dönem yanında çalışan muhasebeci arkadaşına iki büyük hedefinin olduğu söylemişti; $100.000'a sahip olmak[b] (1), 100 yaşına kadar yaşamak (2).[26]

İlk iş ortaklıkları ve Amerikan İç Savaşı'ndaki hizmetleri

değiştir
Ayrıca bakınız: Amerikan İç Savaşı

1859'da Rockefeller, ortağı Maurice B. Clark ile birlikte $4.000[c] sermaye toplayıp üretim komisyonculuğu işine girdi. Clark, ilk adımı atmak için kendi parasının yanında, John'dan da $2.000 istedi. Ancak John'un o zamanlar güçlüklerle biriktirdiği sadece $800'ı vardı, bu yüzden babası Bill Rockefeller'den %10 faizle $2.000 borç aldı.[27] Daha sonra Rockefeller, bu dertten istikrarlı bir şekilde sıyrıldı, ilerledi ve geçmiş kariyerinde hiç kazanamadığı kadar büyük paralar kazanmaya başladı.[28] Zamanla ülke içinde Amerikan İç Savaşı patlak verdi. John ve Clark, gıda sektöründe komisyonculuğa girdi ve Birlik Ordusu'na muazzam miktarda yiyecek ve malzeme tedarik ettiler. Öyle ki; Clark & Rockefeller ikilisi, birinci yıllarında $4.400, ikinci yıllarında ise $17.000 kâr elde ettiler. Kardeşi Frank Rockefeller savaşırken, John işi ile uğraştı ve yedek askerler tuttu. Savaştan kaçmak için tomarca para ödeyen birçok zengin Kuzeylinin aksine John D. Rockefeller: "Orduya girmek ve üzerine düşeni yapmak isterim." dedi. Ancak gelecekte Rockefeller, bir kitabında: "Ama bu söz konusu bile olamazdı çünkü yerimi alacak kimse yoktu. Yeni bir işin içindeydik ve eğer ölecek olsaydım, tüm işler duracaktı ve bu ülke için daha kötü sonuçlar doğururdu." dedi.

Rockefeller, Başkan Abraham Lincoln'e oy veren ve o zamanki yeni Cumhuriyetçi Parti'yi destekleyen kölelik karşıtı biriydi.[29] 1862'de Federal hükûmet, petrol fiyatlarını sübvanse ederek fiyatı önce $0,35/varil, sonra ise $13,75/varil olacak şekilde yükseltti.[30] Bu, binlerce spekülatörün servet kazanmaya çalışacağı bir 'petrol sondajı furyası' başlattı. Birçoğu başarısız oldu, fakat başarılı olanların verimli olmasına dahi gerek yoktu; petrolün verimsiz işlemesi bile değerli idi. Toprağa sondajlar açıp ellerinden geldiğince petrolü çektiler ve bunu yaparkende doğaya oldukça zarar verdiler; dere ve nehirlerin, su yerine petrol ile akmalarına sebebiyet verdiler.[31]

Gazyağı formundaki rafine petrol için büyük miktarda talep vardı. Kömür, daha önceki yıllar kerosen çıkarmak için kullanılmıştı, ancak zahmetli ekstraksiyon süreci ve yüksek fiyatı geniş kullanım alanını darattı. İç Savaş yıllarında taşımacılığının yüksek maliyetleri ve yüksek devlet vergileri olsa dahi[d] alış-verişten elde edilen ciro, dolayısıyla kârlar büyüktü. Rafine petrolün 1863'teki fiyatı yaklaşık $13/varil, kâr marjı ise varil başına $5-$8 civarındaydı. O dönemlerde rafineri kurmak için ufak sermaye harcamaları yeterliydi; yaklaşık $1.000 ila $1.500 ve faaliyet göstermesi için sadece birkaç adam gerektiriyordu.[32] Bu riskli ve tehlikeli dönemde ortaklar, gıda sektöründen tekrar petrole geçtiler ve 1863'te, gelişen petrol sanayisi bölgesi olan Cleveland şehrine "The Flats" isminde bir petrol rafinerisi inşa ettiler.[33] Rafineri, doğrudan Clark & Rockefeller, kimyager Samuel Andrews ve M.B. Clark'ın iki erkek kardeşinden oluşan Andrews-Clark & Company'ye aitti. O zamanlar ticarî petrol piyasası, henüz yeni doğmuş bir bebekti ve aydınlatma için çok iyi bir araçtı; önceden kullanılan balina yağı, kitleler için daha pahalı ve masraflıydı.[34]

Dönemin birçok rafineri şirketi, petrolden %60'lık gazyağını alıp, geri kalan %40'lık kısmı ise 'atık' olarak nitelendirip nehirlere veya büyük çamur yığınlarına atıyordu.[35] Ancak John D. Rockefeller, fakirlikten geldiği ve annesinin ona israfın kötü bir şey olduğunu empoze ederek büyütmesi sebebiyle petrolün %40'lık kısmının atılmasını ziyan olarak görüyordu ve onu değerlendirmek istiyordu.[30] Zamanla, kimyasal çalışmalara ayrıdığı büyük paraların karşılığını aldı ve 'atık' olarak görülen %40'lık petrol kısmını yağlama yağı, vazelin ve parafin mumu gibi ürünlerin hammaddesi olarak kullandı. Yine petrolden elde edilen ve atık olarak nitelendirilen kaftanı asfaltlamada kullandı. Aynı şekilde Rockefeller, tesisatçılarını petrolü taşıyacak boruları döşemek için rakip şirketlere kiralattı; karşılığında $2,50/varil kadar maal edilecek petrolü, $0,96/varil kadardan satın aldı. Şubat 1865'te ise, gelecekte petrol endüstrisi tarihçisi Daniel Yergin'in "Rockefeller'in kritik hamlesi" olarak tanımlayacağı satın alımı gerçekleşti; John D. Rockefeller, Clark kardeşlerin şirketini $72.500'a[e] satın aldı ve Rockefeller'in büyüme yolundaki sıçrayışlarından biri oldu, öyle ki Rockefeller bu satın alımı için gelecekte: "Şirketimin dönüm noktası oldu." dedi.[36] Zamanla Rockefeller, iç savaş sonrası başlıyan ekonomik büyümeden, demiryollarının gelişmesinden ve petrol yakıtlı bir ekonominin hazırlanmasında sorumluluk sahibi bir konuma geldi. Şirket gittikçe büyük paraları döndürdü, değişen pazarlara hızla adapte oldu ve hızla büyüyen endüstriyi takip etmek için gözlemciler görevlendirdi.[37]

Petrol işinde büyüme

değiştir

1866'da, kardeşi William Rockefeller Jr., Cleveland'da başka bir rafineri kurdu ve ağabeyi John'u da dahil etti. 1867'de ise finansör Henry Morrison Flagler, şirkete ortak oldu ve Rockefeller, Andrews & Flagler firması kuruldu. 1868'e gelindiğinde Rockefeller, kârlarını yatırıma dönüştürmüş veya farklı firmaları kendine borçlandırtmıştı. Rafinerilerden çıkan atıkların uygulama alanlarına göre değerlendirilmesini isteyen John, kimyager Samuel Andrews'den yardım alıyordu. Şirket zamanla, Cleveland'daki rafinerilere sahip oldu ve New York'ta, büyük bir pazarlama kuruluşu kurdu; dönemin dünyasında en büyük petrol şirketi haline geldi.[38][39]

Standard Oil Company

değiştir
Ana madde: Standard Oil Company

Kuruluş öncesi, kuruluş ve erken büyüme

değiştir
 
Kendi şirketi Standad Oil'de, patronluk zamanlarında Rockefeller (34 yaşında)

Amerikan İç Savaşı'ndan sonra Cleveland şehri, Birleşik Devletler'deki beş büyük petrol arıtma merkezinden biriydi. 1869'a gelindiğinde, piyasaya üretim oranından üç kat daha fazla kerosen talebi vardı ve talep yıllarca zirvede kaldı.[40]

10 Ocak 1870'te John D. Rockefeller, Andrews & Flagler ortaklığından çıkarak "Ohio'nun Standard Oil'i" ismiyle şirketi kurdu. Kısa zamanda büyük kâr elde eden Rockefeller, önce Ohio'un en kârlı rafinericisi, sonra ise ülkenin en büyük petrol ve gazyağı nakliyecilerinden biri haline geldi.[41] Ülkedeki petrol taşımacılığının çok masraflı olması, hızla büyüyen şirketinin mutluluğunu yaşayan John'un canını çok sıkıyordu. Büyük çabalarının ardından John, büyük meblalar ödeyerek demiryollarını kontrol altına almayı başardı ve rakip şirketlerin petrollerini, kendi demiryollarından taşıtmadı.

Navlun oranlarını kontrol etmek için kartel oluşturmaya girişti ve South Improvement Company'yi kurdu. Kartel, büyük hacimli petrol tedarik edenlere karşı ayrıcalık sağladı. John, pazarlama bilgisini kullanarak, büyük hacimli petrol alan müşterilerine karşı %50'ye varan büyük indirimler yaptı; böylece, rakip petrol şirketlerinin müşterilerini de kendine çekti ve o şirketleri iflasa sürükletti.[42]

Önümüzdeki on yıl boyunca, gazyağı Bu stratejisinin bir diğer amacı, hızla artan navlun fiyatlarının yavaşlatılması veya daha iyisi olan durdurulmasıydı. Bu sabotajları, bağımsız petrol kuyusu işletmecilerinin protestolarını ateş pahasına yükseltti ve bu da onları Standard Oil ile antlaşma yapmaya mecbur bıraktı. Charles Pratt ve Henry H. Rogers başkanlığındaki, New York'un en büyük rafinerisi olan Charles Pratt & Company, Standard Oil'in bu strajisini diğer şirketler gibi fark edip buna muhalefet oldu. Standard Oil ise, Pennsylvania kartelin sözleşmesini iptal etti piyasa standartlarını uygulamaya aldı. Rakipler her ne kadar mutsuz olsa da Rockefeller'ın girişimi, Amerikalı tüketicilere daha ucuz gazyağı ve diğer petrol yan ürünlerini getirdi.[43] 1870'ten önce, ışık kaynağı olarak balina yağı yakıtı kullanılıyordu ve bu yalnızca zenginler içindi. Önlerindeki on yıl boyunca gazyağı, işçi sınıfı ve orta sınıf için yaygın olarak kullanımda kaldı.[35]

Rockefeller, basının ilk kez onu kötülemesine rağmen yılmadan rakip rafinerileri satın alma döngüsüne devam etti, operasyonlarının verimliliğini artırdı, petrol sevkiyatlarında indirim için baskı yaptı, gizli anlaşmalar yaptı ve yatırım havuzlarını yükseltti. 1872 yılında, dört aydan kısa bir süre içinde Standard Oil, Cleveland şehrindeki 26 büyük rakip şirketinden 22'sini satın alıp bünyesine kattı (bu olay gelecek yıllarda kimisi tarafından "Cleveland fethi", kimisi tarafındansa "Cleveland katliamı" olarak anıldı).[43] En sonunda John D.'nin ve şirketi Standard Oil'in muhalifleri, John D. ve şirketiyle rekabet etmenin çözüm olmadığını gördü. 1874'te John D. ile yazılı antlaşma yapmak zorunda kaldılar ve John'un yükselen patronluğunu kabul ettiler.

Petrol İmparatorluğu ve tekelden yönetim

değiştir
Ayrıca bakınız: Tekel
 
Puck dergisinin 23 Mayıs 1906 sayılı karikatürü: Bebek Herkül ve Standart Oil yılanı, ABD Başkanı Theodore Roosevelt (orta) Nelson W. Aldrich (sol) ve John D. Rockefeller (sağ yukarı)

Rockefeller, yüzlerce rakibi olmasına rağmen şirketi Standard Oil'i, yatay entegrasyon yolu ile Amerika Birleşik Devletleri'nin pazar payı içerisinde, petrol rafinajında ve satışlarında hakimiyet kazanmasını sağladı. Zamanla ABD pazarının %90'ını kontrol edebilecek kadar güçlendi.[30] Gazyağı endüstrisindeki eski dağıtım sistemini şirket, kendi dikey sistemiyle değiştirdi. Standard Oil'in ticari uygulamaları yoğun tartışmalara yol açtı. Aynı zamanda gazyağı ürünlerinin kalitesini ve bulunabilirliğini artırırken, kamuya olan maliyetlerini de büyük ölçüde düşürdü (gazyağı fiyatı şirketin ömrü boyunca toplam yaklaşık %80 düştü). Standard Oil Co.'nın rakiplerine karşı en güçlü silahları düşük satış, farklı fiyatlandırma ve gizli nakliye indirimleri oldu.[44]

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir
Dipnotlar
  1. ^ Fortune Magazine, en zengin Amerikalıları doların değişen değerine göre değil, GSYİH yüzdesine göre listeliyor. Rockefeller,   servet/GSYİH ile kredilendirilmiştir.[5]
  2. ^ 2019 enflasyonuna göre $2,74 milyona denk gelmektedir.[25]
  3. ^ 2019 enflasyonuna göre $113.822'a denk gelmektedir.
  4. ^ Dönemin hükûmeti, savaş sebebiyle zor elde edilen millî geliri arttırmak için rafine petrole, ¢20/galon vergi biçmişti.
  5. ^ 2019 enflasyonuna göre $1 milyona denk gelmektedir.
Kaynak notları
  1. ^ Bu değer, 2019 USD enflasyonuna göre hesaplanmıştır ve en yüksek net değeridir. Farklı tahminler de vardır, ancak birçoğu 300 ila 450 milyar USD arasında değişiklik göstermektedir. Bazı kaynaklar 200 milyar gibi aşırı düşük veya 660 milyar gibi aşırı yüksek değerler belirtebiliyor. Ancak en güvebilir kaynaklar (örneğin Forbes, Bloomberg) 300-400 milyar arası tahminler veriyor. Bu tahminler TÜFE oranlarına değil, kontrol ettiği ve mevcut B.D. GSYİH'sına göre ayarlanmış GSYİH'nın oranına dayanmaktadır.
  2. ^ Standart Oil'in dağılışından iki yıl sonra (1913) hesaplanmış değerinin 2019 enflasyonu ile çarpılması sonucu bu değer elde edilmiştir.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "The All-Time Richest Americans". All the Money in the World. Forbes. 14 Eylül 2007. 15 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2014. 
  2. ^ "The 20 Richest People Of All Time". Business Insider. 2 Eylül 2010. 4 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2014. 
  3. ^ "The Rockefellers". PBS. 27 Ekim 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2007. 
  4. ^ "Top 10 Richest Men of All Time". AskMen.com. 1 Mart 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2007. 
  5. ^ a b "The Richest Americans". Fortune. CNN. 31 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2016. 
  6. ^ "The Wealthiest Americans Ever". The New York Times. 15 Temmuz 2007. 15 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2007. 
  7. ^ "10 Things You May Not Know About John D. Rockefeller", 30 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. history.com; accessed Ekim 21, 2016.
  8. ^ United States Department of Labor: Bureau of Labor Statistics; the family fortune is estimated at 11 billion in 2016 Fox Business Report September 1, 2016
  9. ^ Hanson, Elizabeth (January 2000). The Rockefeller University Achievements: A Century of Science for the Benefit of Humankind, 1901-2001. The Rockefeller University Press. ISBN 9780874700312.
  10. ^ US Gross Domestic Product 1913-1939 Stuck on Stupid Us Economy
  11. ^ 10 richest people in the entire history 25 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., fbacs.com; accessed October 21, 2016.
  12. ^ Chernow, Ron (1998). Titan: The Life of John D. Rockefeller, Sr. Vintage Books. s. 7. ISBN 978-1-4000-7730-4. A prudent, straitlaced Baptist of Scotch-Irish descent, deeply attached to his daughter, John Davison must have sensed the world of trouble that awaited Eliza... 
  13. ^ Chernow 1998, s. 11.
  14. ^ Chernow 1998, s. 6.
  15. ^ Chernow, Ron (1998). "The Flimflam Man". New York Times. 21 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2020. 
  16. ^ Chernow 1998, s. 43.
  17. ^ Segall 2001, s. 14.
  18. ^ Segall 2001, s. 15-16.
  19. ^ Coffey, Ellen Greenman; Shuker, Nancy (1989), John D. Rockefeller, empire builder, Silver Burdett, ss. 18-30 
  20. ^ Chernow 1998, s. 40.
  21. ^ "John D. Rockefeller | Biography, Facts, & Death". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2017. 
  22. ^ Chernow 1998, s. 46.
  23. ^ Hawke 1980, ss. 22-24.
  24. ^ Hawke 1980, s. 22.
  25. ^ Federal Reserve Bank of Minneapolis. "Consumer Price Index (estimate) 1800–". 19 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved January 1, 2020.
  26. ^ Stevens, Mark (2008). Rich is a Religion: Breaking the Timeless Code to Wealth. John Wiley & Sons. s. 135. ISBN 978-0-470-25287-1. 
  27. ^ Hawke 1980, s. 26.
  28. ^ Segall 2001, s. 25.
  29. ^ Segall 2001, ss. 24-28.
  30. ^ a b c Burton W. Folsom, The Myth of the Robber Barons, Chapter 5, John D. Rockefeller and the Oil Industry
  31. ^ Williamson and Daum, American Petroleum Industry, pp. 82-194
  32. ^ Hawke 1980, ss. 31-32.
  33. ^ Hawke 1980, ss. 29–36.
  34. ^ Chernow 1998, ss. 73–74.
  35. ^ a b Nevins, Rockefeller, 1.183-85, 197-8
  36. ^ Segall 2001, s. 32.
  37. ^ Segall 2001, ss. 32–35.
  38. ^ "People & Events: John D. Rockefeller Senior, 1839-1937". PBS. 16 Aralık 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2008. 
  39. ^ "Our History". ExxonMobil. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2008. 
  40. ^ Yergin, Daniel (1992). The Prize: The Epic Quest for Oil, Money & Power. ISBN 978-1-4391-1012-6. 
  41. ^ Chernow 1998, s. 132.
  42. ^ Segall 2001, s. 42.
  43. ^ a b Segall 2001, s. 43.
  44. ^ Chernow 1998, s. 258.

Bibliyografya

değiştir
  • Bringhurst, Bruce (10 Mayıs 1979). Antitrust and the Oil Monopoly: The Standard Oil Cases, 1890-1911 (Contributions in Legal Studies). Praeger. ISBN 978-0-313-20642-9. 
  • Chernow, Ron (1998). Titan: The Life of John D. Rockefeller, Sr. Random House. ISBN 978-0-679-43808-3.  online free
  • ——— (1998). Titan: The Life of John D. Rockefeller, Sr. Warner. ISBN 0-679-75703-1. March 10, 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2006. 
  • Collier, Peter; Horowitz, David (1976). The Rockefellers: An American Dynasty. New York: Holt, Rinehart & Winston. 
  • Ernst, Joseph W., editor. "Dear Father"/"Dear Son: Correspondence of John D. Rockefeller and John D. Rockefeller, Jr. New York: Fordham University Press, with the Rockefeller Archive Center, 1994.
  • Folsom, Jr., Burton W. The Myth of the Robber Barons. New York: Young America, 2003.
  • Fosdick, Raymond B. The Story of the Rockefeller Foundation. New York: Transaction, reprint, 1989.
  • Gates, Frederick Taylor. Chapters in My Life. New York: The Free Press, 1977.
  • Giddens, Paul H. Standard Oil Company (Companies and men). New York: Ayer Co. Publishing, 1976.
  • Goulder, Grace. John D. Rockefeller: The Cleveland Years. Western Reserve Historical Society, 1972.
  • Harr, John Ensor, and Peter J. Johnson. The Rockefeller Century: Three Generations of America's Greatest Family. New York: Charles Scribner's Sons, 1988.
  • ———; Johnson, Peter J. (1992). The Rockefeller Conscience: An American Family in Public and in Private. New York: Charles Scribner's Sons. 
  • Hawke, David Freeman. John D: The Founding Father of the Rockefellers. New York: Harper and Row, 1980.
  • Hidy, Ralph W. and Muriel E. Hidy. History of Standard Oil Company (New Jersey: Pioneering in Big Business). New York: Ayer Co., reprint, 1987.
  • Hofstadter, Richard (1992) [1944]. Social Darwinism in American Thought, 1860-1915. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8070-5503-8. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2020. 
  • Jonas, Gerald. The Circuit Riders: Rockefeller Money and the Rise of Modern Science. New York: W.W. Norton & Co., 1989.
  • Josephson, Matthew. The Robber Barons. London: Harcourt, 1962.
  • Kert, Bernice. Abby Aldrich Rockefeller: The Woman in the Family. New York: Random House, 1993.
  • Klein, Henry H. Dynastic America and Those Who Own It. New York: Kessinger, [1921] 2003.
  • Knowlton, Evelyn H. and George S. Gibb. History of Standard Oil Company: Resurgent Years 1956.
  • Latham, Earl, (Ed.) (1949). John D. Rockefeller: Robber Baron or Industrial Statesman?. 
  • Manchester, William. A Rockefeller Family Portrait: From John D. to Nelson. New York: Little, Brown, 1958.
  • Morris, Charles R. The Tycoons: How Andrew Carnegie, John D. Rockefeller, Jay Gould, and J. P. Morgan Invented the American Supereconomy. New York: Owl Books, reprint, 2006.
  • Nevins, Allan. John D. Rockefeller: The Heroic Age of American Enterprise (1940); 710pp; favorable scholarly biography; online
  • Nevins, Allan (1953). Study in Power: John D. Rockefeller, Industrialist and Philanthropist. 2 vols. New York: Charles Scribner's Sons. 
  • Pyle, Tom, as told to Beth Day. Pocantico: Fifty Years on the Rockefeller Domain. New York: Duell, Sloan and Pierce, 1964.
  • Roberts, Ann Rockefeller. The Rockefeller Family Home: Kykuit. New York: Abbeville Publishing Group, 1998.
  • Rockefeller, John D. (1984) [1909]. Random Reminiscences of Men and Events. New York: Sleepy Hollow Press and Rockefeller Archive Center. 
  • Rose, Kenneth W.; Stapleton, Darwin H. (1992). "Toward a 'Universal Heritage': Education and the Development of Rockefeller Philanthropy, 1884-1913". Teachers College Record. 93 (3): 536-55. ISSN 0161-4681. 2 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2020. 
  • Sampson, Anthony (1975). The Seven Sisters: The Great Oil Companies and the World They Made. Hodder & Stoughton. 
  • Segall, Grant (8 Şubat 2001). John D. Rockefeller: Anointed With Oil. Oxford University Press. ISBN 978-0-19512147-6. 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012. 
  • Stasz, Clarice. The Rockefeller Women: Dynasty of Piety, Privacy, and Service. St. Martins Press, 1995.
  • Tarbell, Ida M. (1963) [1904]. The History of the Standard Oil Company. 2 vols. Gloucester, MA: Peter Smith. 
  • Williamson, Harold F. and Arnold R. Daum. The American Petroleum Industry: The Age of Illumination, 1959; also vol 2, American Petroleum Industry: The Age of Energy, 1964.
  • Yergin, Daniel. The Prize: The Epic Quest for Oil, Money, and Power. New York: Simon & Schuster, 1991.
  • Public Diary of John D. Rockefeller, now found in the Cleveland Western Historical Society

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta John D. Rockefeller ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
 
Vikisöz'de John D. Rockefeller ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=John_D._Rockefeller&oldid=33462528" sayfasından alınmıştır