I. Mithridatis (Part kralı)
I. Mithridatis; MÖ 165-MÖ 132 yılları arasında Part kralı.
| I. Mithridatis | |
|---|---|
| Kralların kralı, Arsakes, Philhellene | |
 Başında kraliyet diademi ile Mithridatis adına basılmış sikke. | |
| Part Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 165-MÖ 132 |
| Önce gelen | I. Fraates |
| Sonra gelen | II. Fraates |
| Doğum | ? |
| Ölüm | MÖ 132 |
| Eş(ler)i | Ri’-nu |
| Çocuk(lar)ı | II. Fraates, Rhodogune |
| Hanedan | Arşaklılar |
| Babası | Priapatius |
| Dini | Zerdüştçülük |
Priapatius oğlu olup, abisi I. Fraates’in MÖ 165 yılında ölmesiyle Part kralı oldu. Romalı tarihçi Justinus’un yazdıklarına göre abisi I. Fraates, kendi oğulları olmasına rağmen taht varisi olarak kendisini seçmişti. Bu tercihinde de Selefkî kralı IV. Antiohos’in saldırgan politikasından endişelenen Fraates’in tahtı, oğulları yerine deneyimli kardeşi Mithridatis’e bırakma zorunluluğu hissetmesi neden olmuştur.[1]
Genel kanıya göre abisi döneminde MÖ 167’de Greko-Baktriya Krallığının elindeki Herat’ı ele geçirdi. Abisinin MÖ 165 yılında ölmesiyle Part kralı olduğunda da Greko-Baktriyalılar üzerine seferlerine devam etti. Doğu bölgesine düzenlenen seferler tamamlandıktan sonra Baktriya’nın Araia ve Margiana toprakları içeren batı kısmını hakimiyet altına alınmıştı.[2] MÖ 160’ta batı da Selefkîlerin üzerine harekete geçerek Batı İran ve Media’yı (Atropatena) ele geçirdi. Bir süre Hyrkania’na da kaldıktan sonra Selefkîlerin zayıf durumundan faydalanmak için MÖ 144’de yeniden batı seferine çıktı.
MÖ 141 yılında Babil ile Selefkîlerin en büyük şehirlerinden Seleucia ele geçirerek de Mezopotamya bölgesinin önemli bölümü imparatorluk topraklarına kattı. Böylece Harakini Prensliği’ni de vassal olarak hakimiyeti altına almış oldu. Başarılı seferinden sonra Hyrkania’ya dönen Mithridatis, MÖ 140 yılında Selefkî vassallığından kurtulan Elamlılar’ın tehdidi nedeniyle Babil’e dönmek sorunda kaldı. Elamlılar bu esnada saldırgan tutumlarını sürdürerek Babil yakınlarındaki Silhu/Sellas Nehri dolaylarındaki günümüzde yeri bilinemeyen Apemea şehrini yağmaladıktan sonra yakıp yıktılar. Mithridates geri geldikten sonra birkaç yıl içerisinde Harakini Prensliğini Part topraklarına katabildi. I. Mithridatis döneminde Partlar doğuda İndus Nehri, batıda da Mezopotamya’nın bir bölümü ve Fırat Nehri kuzeyine kadar Doğu Anadolu topraklarını denetimleri altına almışlardı.[3]
Bu başarılar İpek Yolu ve Kral Yolu gibi dönemin önemli ticaret güzergahını kontrol almasını sağlayarak krallığına büyük ekonomik refah sağladı. Onun döneminden itibaren Partlardan imparatorluk olarak bahsedilmeye başlanmıştır.[4] Fetihler ve ekonomik gelişmeyle topraklarında geniş imar çalışmalarına başladı. Nisa şehrinde önemli imar faaliyetleri yapılmış ve şehirden Mithradatkert (Mithradates Kalesi) olarak bahsedilmeye başlanmıştır. Tüm bunlar yaşanırken Selefkîler iç çatışmalar, gaspçı hükümdarlar gibi nedenlerle zayıflamış durumdaydı. General Diodotus Tryphon MÖ 142’de Antakya’da isyan etmiş ve tarihteki adlandırmaya göre burada gaspçı olarak hüküm sürmekteydi. Ancak bu zor duruma rağmen meşru Selefkî kralı II. Demetrius Nicator 140/139 da Partlar üzerine sefer düzenlemişti. Demetrius, Fırat’ı geçtikten sonra Mezopotamya’ya girdi. Buradaki yerel Yunanlar ve Makedonlar ile Elamların desteğini alan Demetrius ilerleyişini sürdürerek Babil’e girdi.
Yaşanan bir dizi çatışmadan sonra Mithridates, rakibi II. Dimitrios’u MÖ 138’de esir alarak onu Hyrkania’ya götürdü. Mithridates burada Dimitrios’a iyi davrandığı gibi onu kızı Rhodogune ile evlendirdi.[5] Ancak Selefkîlerin son büyük hükümdarı sayılan VII. Antiohos tahta geçtiğinde Part-Selefkî çatışması yeniden başladı. Bazı kaynaklara göre MÖ 138[6] yılında, bazı kaynaklara göre ise MÖ 132 yılında hastalıktan ölmüştür.
Kaynakça
değiştir- ^ Gholamreza, F.A. (2005), “Parthica Incontri Di Culture Nel Mondo Antico-Genealogy and Coinage Of The Early Parthian Rulers II”, Istituti Editoriali E Poligrafici Internazionali MMVI, s.41,42. URL: http://parthian-empire.com/articles/Genealogy-and-Coinage-of-Early-Parthian-Rulers-II.pdf 1 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 6 Ocak 2019
- ^ Callieri, P. (2015), “Hellenistiıc Art On The Iranian Plateau: Movement Of Objects, Movement Of People”, RUSSIAN ACADEMY OF SCIENCES Institute of Archaeology, Sayı:1(47), s.52. URL: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/355087[ölü/kırık bağlantı]. Erişim: 2018-12-29
- ^ Olbrycht, Marek Jan (2010). Hortus Historiae: Studies in Honour of Professor Jozef Wolski on the 100th Anniversary of His Birthday, Mithradates I of Parthia and His Conquest up to 141 B.C. (İngilizce). Krakow: Historia Iagellonica. ISBN 978-8362261017.
- ^ Frye, Richard N. (2003). New Catholic Encyclopedia “Persia” (İngilizce). Washington, D.C.: Gale. s. 136. ISBN 0-7876-4004-2.
- ^ Rea, C. (2017), “Mithridates I: History’s Forgotten Conqueror”, Saber and Scroll Journal, Cilt:2, Sayı:3, s.103. URL: https://saberandscroll.weebly.com/uploads/1/1/7/9/11798495/2.3._a9.pdf 3 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-01-05
- ^ Debevoise, Neilson C. (1938). A Political History Of Parthia (İngilizce). Chicago: The University Of Chicago Press. s. 56.