Vikipedi

Gore Vidal

Amerikalı yazar (1925 – 2012)

Eugene Luther Gore Vidal (3 Ekim 1925 - 31 Temmuz 2012), Amerikalı romancı, oyun yazarı, deneme yazarı, senarist ve siyasi aktivist.

Gore Vidal
DoğumEugene Luther Gore Vidal
3 Ekim 1925
West Point, Orange County, New York, ABD
Ölüm31 Temmuz 2012 (86 yaşında)
Hollywood Hills, Los Angeles, ABD
Takma adlarEdgar Box
Cameron Kay
Katherine Everard
MeslekRomancı, deneme yazarı, gazeteci, oyun yazarı
Dönem1944–2012
TürDrama, deneme, edebiyat eleştirisi
Edebî akımPostmodernizm
Önemli ödülleriUlusal Kitap Ödülü (1993)
Etkiledikleri
Etkilendikleri
Resmî site
gorevidalnow.com

Romanları ve denemeleriyle, Amerikan yaşamına yön verdiğini düşündüğü sosyal ve kültürel cinsel normları sorgulayan Vidal, eşcinselliği açıkça konu eden ilk büyük Amerikan romanlarından biri olaran Kent ve Tuz (The City and the Pillar, 1948) adlı üçüncü romanıyla ana akım eleştirmenlerin tepkisini toplamıştır.

Vidal, edebiyatın ötesinde siyasetle de yoğun bir şekilde ilgilendi. İlk olarak 1960'ta ABD Temsilciler Meclisinde (New York için) ve daha sonra 1982'de ABD Senatosu'nda (Kaliforniya için) olmak üzere iki kez Demokrat Parti adayı olarak seçimlere katıldı ancak ikisinde de başarısız oldu.

Kişisel hayatı

değiştir

Gore Vidal, 1925 yılında New York'ta üst sınıf bir siyasi ailede dünyaya geldi. Annesi Nina (Gore) ve babası West Point Askeri Akademisi'nde havacılık eğitmeni olan Eugene Luther Vidal zorlu bir evlilik yaşayordu ve Gore'un doğumundan on yıl sonra boşandılar. Gore, çocukluğunun çoğunu, kör büyükbabası Oklahoma Senatörü Thomas Gore'un yanında geçirdi. 1943'te Phillips Exeter Akademisi'nden mezun olduktan sonra Gore, ABD Ordusu Yedeklerine katıldı. Ordu deneyimlerinden bazıları, henüz 19 yaşındayken yayınlanan ilk romanı Williwaw (1946)'a ilham kaynağı oldu.

Vidal'ın öncelikli odak noktası, Amerika Birleşik Devletleri'nin tarihi ve toplumu, özellikle de militarist dış politikanın ülkeyi nasıl çökmekte olan bir imparatorluğa dönüştürdüğüydü. The Nation, The New Statesman, The New York Review of Books ve Esquire dergilerinde çok sayıda makale ve denemesi yayınlandı. Bir entelektüel olarak Gore Vidal'in diğer entelektüeller ve yazarlarla seks, siyaset ve din üzerine yaptığı güncel tartışmalar zaman zaman William F. Buckley Jr. ve Norman Mailer gibi kişilerle sert polemiklere dönüştü.

Romancılığı

değiştir

Bir romancı olarak Vidal, kamusal ve özel yaşamdaki yolsuzluğun doğasını ele aldı. Anlatım tarzı öykülerinin zamanını ve yerini çağrıştırıyor ve karakterlerinin psikolojisini tasvir ediyordu. Tarihi roman türünde Vidal, Julian'da (1964) Roma İmparatoru Julianus'un (MS 361-363) imparatorluk dünyasını yeniden yarattı. Julian, Hristiyanlığa karşı koymak için Roma çoktanrıcılığını yeniden kurmaya çalışan Roma imparatoruydu. Sosyal hicivde Myra Breckinridge (1968), sosyal gelenekler tarafından oluşturulan sosyal yapılar olarak cinsiyet rollerinin ve cinsel yönelimin değişkenliğini araştırır. Burr (1973) ve Lincoln'de (1984), kişiliğin kamusal ve özel yönlerinin nasıl etkilendiğine dair anlatısal bir incelemede, her kahraman "Halkın Adamı" ve "Bir Adam" olarak sunulur.

Deneme yazarlığı

değiştir

Yazdığı romanlara rağmen Vidal, genellikle bir romancıdan ziyade bir denemeci olarak kabul edilir. Vidal altmış yıl boyunca kendisini sosyo-politik, cinsel, tarihi ve edebi konulara adadı. Armageddon (1987) adlı makale antolojisinde, çağdaş Amerika Birleşik Devletleri'ndeki gücün (siyasi ve kültürel) inceliklerini araştırdı. Görevdeki ABD başkanı Ronald Reagan'ı "mumyalama sanatının zaferi" olarak eleştiriyor ve Reagan yönetiminin taşra dünya görüşünün güncelliğini yitirdiğini ve yirminci yüzyılın sonlarında dünyanın jeopolitik gerçekleri açısından yetersiz olduğunu ileri sürüyordu. Vidal, 2009 yılında kendisini "siyaset, tarih, edebiyat ve kültür alanında önde gelen bir sosyal eleştirmen" olarak nitelendiren Ulusal Kitap Vakfı'ndan Amerikan Mektuplarına Seçkin Katkı Madalyası'nı kazandı.

Hollywood deneyimi

değiştir

1956'da Metro-Goldwyn-Mayer Vidal'ı dört yıllık bir iş sözleşmesiyle senarist olarak işe aldı. 1958'de yönetmenWilliam Wyler, Karl Tunberg tarafından yazılan Ben-Hur (film, 1959) filminin çekim öncesi, senaryosunu yeniden yazması için bir senaryo doktoru olarak Vidal'i görevlendirdi. Vidal, karakter motivasyonundaki belirsizlikleri çözmek, özellikle yakın çocukluk arkadaşları Yahudi kahraman Judah Ben-Hur ile Romalı düşman Messala arasındaki düşmanlığı açıklığa kavuşturmak için senaryonun önemli bölümlerini yeniden yazdı. Vidal, Ben-Hur senaryosunu İtalya'da yeniden yazma karşılığında, MGM ile olan dört yıllık sözleşmesinin (iki yıllık) erken feshi için pazarlık yaptı. 1960'larda Vidal İtalya'ya yerleşti ve burada Roma (1972) filminde küçük bir rol üstlendiği film yönetmeni Federico Fellini ile arkadaş oldu. Aynı zamanda Amerikan televizyon dizisi Mary Hartman, Mary Hartman'da ve gençlik kültürünü oy kazanmak için manipüle eden gerici popülist bir politikacıyı konu alan bir ciddi komedi olan Bob Roberts (1992) filmlerinde de rol aldı.[1]

Politika

değiştir

Kamuya açık bir entelektüel olarak Vidal, liberal politikacılarla ve eski Demokrat Parti'nin ilerici toplumsal davalarıyla özdeşleştirildi. Kendi siyasi bakışını ise şöyle anlatmaktadır: "ilk maaşımı aldıktan sonra siyasi sola doğru kaymaya başladım. Çünkü hükümetin benden vergi adı altında ne kadar para kestiğini fark ettim. Eğer hükümet bu kadar para alıyorsa en azından birinci sınıf sağlık ve eğitim sağlaması gerektiğini düşünüyordum."

1960 yılında Vidal, New York'un 29. Kongre Bölgesi için Demokratların adayı oldu. Bu bölge, genellikle Cumhuriyetçi bir bölge olarak anılıyordu ve Vidal da Cumhuriyetçi aday J. Ernest'e yüzde 57'ye yüzde 43'lük bir oranla yenildi. "Gore ile daha fazlasını elde edeceksiniz" sloganıyla ve Eleanor Roosevelt, Paul Newman ve Joanne Woodward gibi isimlerin desteği ile kampanya yürüten Vidal, son elli yılda bölgede bir Demokrat adayın aldığı en fazla oyu almış ve John F. Kennedy'yi bile geride bırakmıştı.

1982'de Demokratların ABD Senatosu ön seçimlerinde Kaliforniya'nın görevdeki Valisi Jerry Brown'a karşı kampanya yürüten Vidal, rakip Cumhuriyetçi adayın (Pete Wilson) seçimi kazanacağını doğru bir şekilde tahmin etti. Bu siyasal geçmişine rağmen Vidal, ABD'ye yönelik sahiplenici bir tavırla "Ben kendimi muhafazakar olarak görüyorum" diyordu. "Ailem [bu ülkenin] kurulmasına yardımcı oldu... ve 1690'lardan beri siyasi hayatın içindeyiz ve bu ülke hakkında çok sahiplenici bir duygum var." Bu popülist tavırla, 1970'den 1972'ye kadar, Amerika Birleşik Devletleri Halk Partisi'nin başkanlığını üstlendi.

30 Eylül 2009'da The Times of London'a verdiği röportajda Vidal, yakında Amerika Birleşik Devletleri'nde bir diktatörlüğün kurulacağını söyledi. Gazete, "Amerikan edebiyatının Büyük Yaşlı Adamı" olarak tanımladığı Vidal'in, Amerika'nın çürüdüğünü iddia ettiğini ve Barack Obama'nın ülkeyi ve milleti emperyal çürümeden kurtarmasını beklemediğini vurguladı. Bu röportajda ayrıca kendi hayatı, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer siyasi konular hakkındaki görüşlerini de güncelledi. Vidal 1975'te yazdığı "Birliğin Durumu" adlı makalesinde Amerika Birleşik Devletleri'nde gördüğü siyasi ve kültürel çürümeyi tanımlamıştı:

"Amerika Birleşik Devletleri'nde tek bir parti var, o da Mülkiyet Partisi... ve iki sağ kanadı var: Cumhuriyetçi ve Demokrat. Cumhuriyetçiler, laissez-faire kapitalizminde Demokratlara göre biraz daha aptal, daha katı ve daha doktriner; Demokratlar ise yakın zamana kadar daha tatlı, daha güzel, biraz daha yozlaşmış... ve yoksullar için küçük ayarlamalar yapmaya Cumhuriyetçilerden daha istekliler. Siyahlar, anti-emperyalistler kontrolden çıkıyor. Ama aslında iki parti arasında hiçbir fark yok."[2]

Ölümü

değiştir

Vidal, 31 Temmuz 2012'de 86 yaşındayken Hollywood Hills'teki evinde zatürreden öldü.[3] Ölümünün ardından 37 milyon dolar değerindeki mülkünün tamamı Harvard Üniversitesi'ne miras olarak devredildi.

Eserleri

değiştir

Deneme ve düzyazı

değiştir
  • Rocking the Boat (1963)
  • Reflections Upon a Sinking Ship (1969)
  • Sex, Death and Money (1969)
  • Homage to Daniel Shays (1972)
  • Matters of Fact and of Fiction (1977)
  • Views from a Window (1981)
  • The Second American Revolution (1983)
  • Vidal In Venice (1985)
  • Armageddon? (1987)
  • At Home (1988)
  • A View From The Diner's Club (1991)
  • Screening History (1992)
  • Decline and Fall of the American Empire (1992)
  • United States: Essays 1952–1992 (1993) — Ulusal Kitap Ödülü
  • Palimpsest: a memoir (1995)
  • Virgin Islands (1997)
  • The American Presidency (1998)
  • Sexually Speaking: Collected Sex Writings (1999)
  • The Last Empire: essays 1992–2000 (2001)
  • Perpetual War for Perpetual Peace or How We Came To Be So Hated (2002)
  • Dreaming War: Blood for Oil and the Cheney-Bush Junta (2002)
  • Inventing a Nation: Washington, Adams, Jefferson (2003)
  • Imperial America: Reflections on the United States of Amnesia (2004)
  • Point to Point Navigation: A Memoir (2006)
  • The Selected Essays of Gore Vidal (2008)
  • Gore Vidal: Snapshots in History's Glare (2009)

Oyun

değiştir
  • Visit to a Small Planet (1957)
  • The Best Man (1960)
  • On the March to the Sea (1960–1961, 2004)
  • Romulus (uyarlama) (1962)
  • Weekend (1968)
  • Drawing Room Comedy (1970)
  • An Evening with Richard Nixon (1970)
  • On the March to the Sea (2005)

Roman ve öykü

değiştir
  • Williwaw (1946)
  • In a Yellow Wood (1947)
  • The City and the Pillar (1948) (Kent ve Tuz, Helikopter Yayınları, 2010; Altıkırkbeş Yayınları, 1998)
  • The Season of Comfort (1949)
  • A Search for the King (1950)
  • Dark Green, Bright Red (1950)
  • The Judgment of Paris (1952)
  • Messiah (1954)
  • A Thirsty Evil (1956) (öyküler)
  • Julian (1964) (İmparator Julian, Bakış Yayınları, 2000)
  • Washington, D.C. (1967)
  • Myra Breckinridge (1968)
  • Two Sisters (1970)
  • Burr (1973) (Düello, Literatür Yayıncılık, 2005)
  • Myron (1974)
  • 1876 (1976) (1876, Literatür Yayıncılık, 2009)
  • Kalki (1978)
  • Creation (1981) (Yaratılış, Literatür Yayıncılık, 2009; Ben Cyrus, Zerdüşt'ün Torunu, Kaknüs Yayınları, 1999)
  • Duluth (1983)
  • Lincoln (1984) (Lincoln, Literatür Yayıncılık, 2007)
  • Empire (1987) (İmparatorluk, Literatür Yayıncılık, 2011)
  • Hollywood (1990)
  • Live from Golgotha: The Gospel according to Gore Vidal (1992) (Golgota'dan Canlı Yayın: Yeniden Yazılan İncil, Literatür Yayıncılık, 2005)
  • The Smithsonian Institution (1998)
  • The Golden Age (2000)
  • Clouds and Eclipses (2006) (öyküler)

Senaryo

değiştir
  • Climax!: Dr. Jekyll & Mr. Hyde (1954) (TV uyarlaması)
  • The Catered Affair (1956)
  • I Accuse! (1958)
  • The Scapegoat (1959)
  • Ben Hur (1959) (adı geçmiyor)
  • Suddenly, Last Summer (1959)
  • The Best Man (1964)
  • Is Paris Burning? (1966)
  • Last of the Mobile Hot Shots(1970)
  • Caligula (1979)
  • Dress Gray (1986)
  • The Sicilian (1987) (adı geçmiyor)
  • Billy the Kid (1989)
  • Dimenticare Palermo (1989)

Mahlas altında eserleri

değiştir
  • A Star's Progress (ya da Cry Shame!) (1950) - Katherine Everard mahlasıyla
  • Thieves Fall Out (1953) - Cameron Kay mahlasıyla
  • Death Before Bedtime (1953) - Edgar Box mahlasıyla
  • Death in the Fifth Position (1952) - Edgar Box mahlasıyla
  • Death Likes It Hot (1954) - Edgar Box mahlasıyla
 
Vikisöz'de Gore Vidal ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
 
Wikimedia Commons'ta Gore Vidal ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Gore Vidal - Biography". IMDb (İngilizce). 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2023. 
  2. ^ Vidal, Gore (1977). Matters of fact and of fiction: essays 1973-1976. New York: Random House. ISBN 978-0-394-41128-6. 
  3. ^ "Gore Vidal öldü". BBC News Türkçe. 1 Ağustos 2012. 7 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2023. 
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Gore_Vidal&oldid=33944077" sayfasından alınmıştır