Fransız-Yunan Demiryolu Şirketi
Fransız - Yunan Demiryolu Şirketi (Fransızca: Companie Franco - Hellenique des chemins de fer, Rapor işareti: CFFH), 1929 - 1955 yılları arasında eski Rumeli Demiryolu hattının Yunanistan sınırlarındaki ardılı olan Dedeağaç - Svilengrad demiryolu (Dedeağaç - Pythion - Karaağaç - Ormenio (Çirmen) - Svilengrad) hattını işleten Paris merkezli demiryolu şirketidir. CFFH, 1 Ocak 1955 tarihinde Yunanistan Devlet Demiryolları tarafından devralınarak feshedilmiştir.
Tarihçe
değiştir1914 - 1918 yılları arasındaki I. Dünya Savaşı ve hemen ardından yaşanan 1919 - 1922 yılları arasındaki Yunan - Türk Savaşı (Kurtuluş Savaşı Batı Cephesi)'ndan sonra imzalanan Lozan Antlaşması ile Yunanistan - Türkiye sınırı kesinleşmiştir. Yeni belirlenen devlet sınırlarından dolayı her iki devletin toprağında da Rumeli Demiryolu (Chemins de fer Orientaux - CO) Şirketi'ne ait olan ve işletilen demiryolu hatları bulunmaktaydı. Bu durum artık kendi kural ve düzenlemelerine, para birimlerine, dillerine sahip olan her iki ülke için de çeşitli operasyonel zorluklar yaratıyordu. Bu durumu çözmek için, şirket kendisini demiryolu hattının Yunan ve Türk kesimlerine hizmet verecek şekilde ikiye ayırmaya karar verdi.[1]
İki ayrılma kararı sonucunda, Temmuz 1929 tarihinde CO'nun bir yan şirketi olarak Paris merkezli tam adı Companie Franco - Hellenique des chemins de fer olan Chemin de fer Franco - Hellenique (CFFH) Şirketi kuruldu.
CO, kendine ait olan hattın Türkiye sınırlarında kalan 10 km'lik kısmı[2] ve Karaağaç Tren İstasyonu ile Yunanistan (Ormenio) - Bulgaristan (Kapitan Petko Voyvoda) sınırı ile Svilengrad arasındaki 3 km'lik kısmı hariç olmak üzere, Dedeağaç - Svilengrad demiryolu hattını (Ege Denizi kıyısındaki liman kenti Dedeağaç ile Bulgaristan sınırındaki Ormenio (Çirmen) arasında yer alan 165 km[3]) ve ayrıca bir miktar lokomotif ve vagonu CFFH'ye devretti.[4] Demiryolu hattı üzerindeki Pythion, Türkiye ile olan demiryolu bağlantısının kavşak noktasıydı.
CFFH'ye ait hisse senetleri, her 5 CO hisse senedine karşılık 1 CFFH hisse senedi olacak şekilde CO hissedarlarına devredilmiş[5] ve 1931 Temmuz'unda piyasada işlem görmeye başlamıştır.
Rumeli Demiryolu hattı üzerinde yer alan ve Türkiye'deki ana hat ile bağlantısı olmayan Karaağaç (demiryolu eksklavı) ile ilgili olarak; CO, her iki devletin de Svilengrad'a ulaşabilmek için mutlaka geçmesinin gerektiği demiryolu hattının bu kısmındaki işletme hakkını elinde tutmaya devam etti. Öte yandan, CFFH de Karaağaç'tan geçerek Svilengrad'a giden demiryolu hattının Yunanistan topraklarında kalan kısmının işletme hakkını elinde tutuyordu. CO'ya ait demiryolu hattının Türkiye kısmı (Karaağaç) Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD)'ye satıldığında, TCDD, her ne kadar CFFH makinistleri tarafından kullanılsa da, kendine ait lokomotifleri bu hat üzerindeki işletme hakkını elde etti. Aynı şekilde, Yunanistan Devlet Demiryolları (SEK) da CFFH'ye ait hattın kendi sınırlarında kalan kısımlarını devraldığında, hattaki tren işletme faaliyetlerini Karaağaç üzerinden sürdürmeye devam etti. Demiryolu hattındaki işletim faaliyetlerinin Lozan Antlaşması'nda belirlenen izin ile sınır kontrolünden ve gümrük vergisinden muaf tutulması her iki devlete de kolaylık sağlamıştır.[6]
Söz konusu bu muafiyet, TCDD'nin tamamen Türkiye topraklarından geçerek Svilengrad'a bağlanan Pehlivanköy – Svilengrad demiryolu hattını 1971 yılında hizmete almasına kadar sürmüştür. Aynı yıl SEK de Türkiye sınırlarında yer alan Karaağaç'ı kullanmamak için kendi topraklarındaki Nea Vyssa – Marassia (Maraş) arasında yeni bir demiryolu hattı inşa etmiştir. Bu iki yeni demiryolu hattının inşasıyla birlikte, Meriç Nehrinin batısındaki Karaağaç Tren İstasyonu ne TCDD ne de SEK kullanılmadığı için kapatılmıştır.
CFFH'ye ait olan demiryolu hattı, Türkiye’yi Avrupa’ya bağlayan tek demiryolu hattıydı ve şirket bu durumdan kaynaklanan tren trafiğinin gelirinden yararlandı. Şark Ekspresi gibi bazı prestijli trenler de CFFH hattını kullanıyordu. Bu durum haricinde CFFH hattında büyük bir yük veya yolcu trafiği hiçbir zaman oluşmadı.
1946 – 1949 yılları arasında devam eden Yunan İç Savaşı boyunca, trenler sadece gündüz işletiliyordu ve lokomotiflerin önüne boş yük vagonları bağlanarak trenler mayınlara karşı korunmaya çalışıyordu.
SEK, CFFH'yi 1 Ocak 1955 tarihi itibarıyla devralmış ve şirket feshedilmiştir. Böylece şirkete ait olan demiryolu hattı da tamamen SEK'in denetimi altına girmiştir.
Lokomotifler
değiştirCFFH filosu, CO'dan miras kalan bazı lokomotiflerden oluşuyordu. CFFH tarafından yalnızca 2 lokomotifin (Avusturya Devlet Demiryolları'ndan satın alınan 2 E tipi lokomotif) satın alındığı bilinmektedir.[7]
| Numara | Üretici firma | Adet | Yıl | tip | Yorumlar | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 71-74 | Hanomag | 4 | 1912 - 1914 | 1'C1' | SEK sınıfı "Ζε" oldu | |
| 101-110 | StEG, Krauss | 7 | 1888 - 1894 | Y2b'dir | KkStB 4'e benzer, SEK sınıfı "Γβ" oldu |
|
| 259-262 | Batignolles, Schneider | 4 | 1924 - 1927 | 1'lediğini | SEK sınıfı "Ηε" oldu | |
| 291, 300 | Hanomag | 2 | 1871 - 1875 | C | Rusçuk - Varna demiryolu menşeli, SEK sınıfı "Δβ" oldu | |
| 809-810 | kkStB | 2 | 1922 | E | Motor tipi kkStB 80. SEK ve CFFH numaraları (varsa da) bilinmiyor. Bu iki motor, 1950 yılında SNCF'den satın alındı. SNCF sınıfı 050A, PLM sınıf 5A'dan. Bu motor Fransa'dan 1. Dünya Savaşı tazminatı olarak geldi. SEK sınıfı "Kβ" class oldu |
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Le Journal des finances, Paris, 27 Aralık 1929 (Fransızca)
- ^ www.openstreetmap.com 22 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden yapılan modern ölçüm 10.2 km'yi göstermektedir.
- ^ bkz. Dedeağaç - Svilengrad demiryolu. Demiryolu hattı Türkiye sınırlarındaki 10 km ve Bulgaristan sınırlarındaki 3 km de dahil edildiğinde toplamda 178,5 km uzunluğundaydı.
- ^ Le Journal des chemins de fer, des mines et des TP, Paris, 29 Mart 1930 (Fransızca)
- ^ Le Journal des débats, 10 Mart 1931 (Fransızca)
- ^ Lozan Antlaşması, 1923 - Madde No. 107
- ^ Locomotif veri tabanı 17 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)