Etika (kitap)
Etika, Ethica veya Törebilim (Latince özgün adıyla Ethica Ordine Geometrico Demonstrata), Baruch Spinoza'nın 1661 ile 1675 yılları arasında yazılan,[1] ilk kez ölümünden sonra 1677'de yayımlanan eseridir.
| Ethica Ordine Geometrico Demonstrata | |
 ilk baskının iç sayfası | |
| Yazar | Baruch Spinoza |
|---|---|
| Çevirmen | Hilmi Ziya Ülken (Fransızca) |
| Dil | Latince |
| Tür | Felsefe |
| Yayım | 1677 (özgün) 2004 (Türkçe) |
| Yayımcı | Dost Kitabevi |
| Sayfa | 342 |
| ISBN | 975-298-147-X |
Eserin İngilizce çevirileri genellikle Ethics ismi altında yapılmıştır. Latince yazılmış olan kitap, Spinoza'nın ölümünden sonra 1677'de basılmış ve onun en ünlü eseri olmuştur. Spinoza yaşadığı sırada birçok baskılara ve dışlanmalara maruz kalmış, Etika henüz yayımlanmadan belirli çevrelerde okunup tartışmalara vesile olduğundan dolayı kendisi tarafından yayımlatılmak istenmemiştir. Bugün yazarın başyapıtı olarak da anılır.
Önermelerin takip ettiği aksiyom ve tanımlar ile, Spinoza'nın da belirttiği gibi, eserin tarz ve sistemi "geometrik bir sırada düzenlenmiştir". Geometri, Spinoza'nın düşünce yapısında bir düşünce biçiminin kusursuz bir şekilde ortaya konulmasının yolu olarak anlaşılır. Tıpkı Öklid geometrisinde olduğu gibi, Spinoza da Etika'sında, temel aksiyomları önce ortaya koyar ve daha sonra sistemini bunun üzerinde inşa eder. Yani aksiyomların kesinlenmesinden sonra her şey tümdengelimli bir şekilde ortaya konulur. Geometrik yöntem Etika'nın kesinliğinin koşulu olarak öne sürüldüğü gibi, sonradan meydana gelen pek çok tartışmanın da kaynağıdır. Etika her şeyi açıklama iddiası içeren yapısı dolayısıyla, metafizik bir nitelikte de görülmüştür. Spinoza yapıtında Tanrı, doğa, gerçeklik, özgürlük, insan, tutkular, zihin gibi konulara kesin formüllü ancak yine de çok farklı şekillerde anlaşılan ve dolayısıyla da tartışılan açıklamalar getirir.[2]
Eserin Törebilim ismine sahip olmasının nedeni kitabın düşünce ve akıl yollu bir yaşam (ki burada Spinoza'nın kastı kelimenin tam anlamıyla Tanrı'dır) ile ahlaki ve hoşnut bir yaşama ulaşılabileceğini göstermek amacını taşımasıdır. Ek olarak Spinoza, kişinin her şeyin önceden belirlenmiş bir şekilde olduğunu ve bunun değiştirilemeyeceğini fark ederek huzura kavuşabileceğini belirtmektedir. Bu şöyle de ifade edilebilir; özde her şey Tanrı'nın iradesiyle olmaktadır ve bu yüzden kişinin geleceği dert etmemesi veya gelecekten korkmaması gerekir. Belirtmekte yarar vardır ki Spinoza'nın felsefi görüşlerinde rastlanabilecek Tanrı kavramı ve ilgili terimler, klasik monoteistik dinî Tanrı kavramıyla eş tutulmamalıdır, zira Spinoza'nın kastı daha farklıdır.
Beş bölümden (veya kitaptan) oluşan eserin her bir bölümü belirli bir sırayla ilgili konuları ele alarak gelişir. Örneğin ilk bölüm, Tanrı'nın, daha uygun bir terminolojiyle Spinoza'nın tercih ettiği şekilde "Deus sive Natura"nın ("Tanrı ya da Doğa"), tek ve eşsiz bir varlık olarak gerekliliğini ifade etmeye çalışmaktadır. Spinoza'nın Tanrı ya da doğa deyişinden, Althusser tarzı bir materyalizm de çıkmıştır, en derin metafizik ve idealizm de.
1. Tanrı Hakkında
değiştir2. Ruhun Tabiatı ve Kökü Üzerine
değiştir3. Duygulanışların Kökü ve Tabiatı Üzerine
değiştir4. İnsanın Köleliği veya Duygulanışların Kuvvetleri Üzerine
değiştir5. Zihin Gücü veya İnsanın Hürlüğü Üzerine
değiştirAyrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Lloyd, Genevieve (2002) [1996]. Routledge Philosophy Guidebook to Spinoza and the Ethics (İngilizce). London, England: Routledge. s. 24. ASIN B0B7QH99WF.
- ^ Batı Felsefesi Tarihi, Bertrand Russell, Say Yayınları, s. 553
- ^ Spinoza, Benedictus (Haziran 2011). "İçindekiler". Etika. Hilmi Ziya Ülken tarafından çevrildi. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. ISBN 978-975-298-147-8.
Dış bağlantılar
değiştir- İngilizce Vikikaynak'ta Ethics (İngilizce)
- thelatinlibrary.com'da Ethica (Latince)
- Project Gutenberg'de Ethics (İngilizce)