Erithrai

Erythrae, Erythrai veya Litri (Yunanca: Ἐρυθραί) 12 İyon şehrinden biridir. İzmir ili 60 km, Çeşme'nin 22 km doğusunda Ildırı Köyü’nde yer almaktadır.

Erithrai

Erythrae
Erythrai Antik Kenti
Diğer adı	Erythrai veya Litri olarak adlandırılmaktadır.
Konum	Çeşme, İzmir
Bölge	İyonya (Ege)
Koordinatlar	38°22′58″N 26°28′51″E
Tür	Kült merkezi, Yerleşim
Tarihçe
Kuruluş	MÖ.3 bin - M.Ö.8.yüzyıl
Devir(ler)	Bakır Çağı
Kültür(ler)	Helenistik Dönem, Arkaik Dönem, Roma Dönemi
Bağlı olduğu	Attika-Delos Deniz Birliği
Sit ayrıntıları
Buluntu(lar)	Bazelika, tapınak, lahitler, antik yol, harabe kalıntılar
Kazı tarihleri	1964-1982-2007
Arkeologlar	Prof. Ekrem Akurgal, Doç. Dr. Ayşe Gül Akalın Orbay
Durum	Restore
Kamusal erişim	Açık

Tarihçe

Antik Çağ kentleri arasında on iki iyon devletinin önemli kentlerinden biri olan Erithrai günümüze kadar yapılan arkeolojik araştırmalar neticesindeçıkan arkeolojik bulgular ve Nümismatik veriler antik kent imar faaliyetlerinin MÖ. 8 yüzyıl'dan M.Ö. 4. yüzyıl'a kadar iskan ve yerleşimlerine işaret ettiği sanılmaktadır. Antik İonya bölgesinin sosyal politik değişimlerinde etkin rol oynadığını ortaya koyan buluntular Helenistik, Roma dönemlerine işaret ettiği görülmektedir. Antik yazarların ve 2013 yılı programındaki kazı çalışmalarında ortaya çıkarılmış mimari buluntular, antik kentin yapı temellerinde ilk yerleşimin MÖ. 3 bin (Bakır Çağı) izlerinin olasılığı ihtimalinin yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Antik yerleşim Erithrai Arkaik Dönemde başlayan doğu ticaretinde İyonya bölgesinde Erythrai’ın ticaret ve diplomaside Miletos ve Samos ile birlikte hareket ettiği ve karşı komşusu Khios ile büyük bir rekabet içerisinde olduğu antik kaynaklarda doğrulanmaktadır. Erythrai’ın kent akropolündeki Pers egemenliği, hemen öncesi ve arkasına ait tabakalar da bu dönemler için daha önce yazılan bilgileri değiştirecek nitelikte özellik göstertiği ve Arkaik Dönemde Erythrai Thrak kökenli'lerin aracılığı ile Tyros Herakles yerleşimlerine kazandırdıklarını ve onun için özel bir kutsal alan oluşturdukları M.Ö. 6.yüzyıl ortalarında Hellas ile yoğun iletişimde bulunduğu M.Ö 5.yüzyılda Attika-Delos Deniz Birliği’nin etkin üyeleri arasında yer aldığı görülmektedir.

Erythrai antik kenti, Herakles'e adanmış bir kutsal alan olan ve Pausanias'a göre şehrin kıyılarında ahşap bir sal üzerinde taşınan Mısır tipi bir kült heykeliyle süslenmiş Herakleion'uyla ünlüydü. Hikâyeye göre, hem Erythraialılar hem de Chianlar [Sakız adası Erythrai'nin karşısındadır] sala binmeye çalıştılar ama başaramadılar. Sonunda Erythraia'lı bir balıkçı, salı kıyıya çekmek için yalnızca kadınların saçından yapılmış bir ipin kullanılabileceğinin söylendiği bir rüya görmüştür. Erythrai kentinin kadınları saçlarını kesmeyi reddetmişlerdir, ancak orada yaşayan hem özgür hem de köle Trakyalı kadınlar bunu yapmayı kabul ettiler. Daha sonra Trakyalı kadınların saçlarından ip yapılarak sal ve değerli yükü kıyıya getirilmiştir. Ancak sonuç olarak, yalnızca Trakyalı kadınların tapınağa girmesine izin verilmiştir. Trakyalı kadınların saçlarından yapılan bu ip, Pausanias zamanında hala kutsal alanda korunuyordu.

Erythrai Antik Sikkeleri

Erythrai antik kentinde darb edilmiş ön yüzünde yıldıza benzer çiçeğin bulunduğu örneklerden sonra ortada çift daire etrafına konmuş dokuz habbe olan ve arka yüzü dörde bölünmüş quadratum incusum'u olan antik sikkeler mevcuttur. Yine aynı şekilde Erythrai [ Ἐρυθραί ] antik kentinde darb edilmiş antik sikkelerin ön yüzlerinde aslan postu içinde arkaik Herakles başı bulunan elektron sikkeler de mevcuttur.

Elektron sikkelerle aynı ağırlıkta, ön yüzünde galopa kalkmış ata binmiş çıplak bir erkeğin bulunduğu, arka yüzü yine quadratum incusum'lu örnek antik sikkeler mevcuttur. Pers istilası sırasında ön yüzünde şaha kalkmış atı zapt etmeye çalışan kahraman Erythros, arka yüzde ise 10 veya 12 yapraklı rozeti ile antik kentin isminin kısaltması olan EPY [ERY] lejantlı antik sikkeler darb edilmiştir. Daha sonraki dönemlerde darb edilen antik sikkelerin ön yüzlerinde aslan postu giymiş Herakles başı, arkada bazı örnek antik sikkeler'de boğa protomu, bazılarında defne çelengi içinde arı ve büyük bir kısmında sadak ve Herakles sopası arasında magistra isimleri olan antik sikkeler yoğundur.

• 
  Erythrai antik kentinde darb edilmiş Hemistater kategorisinde olan antik sikke. Sikke ön yüz nilüfer çiçeği ve güneş sembolü ile süslenmiştir.
• 
  Erythrai antik kentinde darb edilmiş El Hekte kategorisindeki antik sikke. Sikke ön yüzde aslan derisi başlığı ile Herakles tasviri.
• 
  Erythrai antik kentinde darb edilmiş kahraman Erythros tasviri olan Drahmi kategorisindeki antik sikke.
• 
  Erythrai antik kentinde darb edilmiş Herakles tasviri olan antik sikke. Arka tip antik kentin ismi kısaltma EPY-ERY olarak darb edilmiştir.

Kazılar

Erithrai antik yerleşim ilk yüzey araştırmalar 1964-1982 yılları arasında Ankara Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Ekrem Akurgal, 2007 yılından itibaren Doç. Dr. Ayşe Gül Akalın Orbay tarafından yürütülmektedir.

Yapılar

Antik kent Erithrai yerleşiminde gün yüzüne çıkarılmış harabeler, Athena Tapınağı ve Herakleion, İon mimari düzenleri, Ephesos türü örneği sergileyen harabe yapılar, süslemeli lahitler Prof. Dr. Ekrem Akurgal dönemi yapılan kazı çalışmalarında ortaya çıkmıştır.