Bosten Gölü
Bosten Gölü veya Bağraş Gölü (Çince: 博斯滕湖, Pinyin: Bósīténg Hú; Uygurca: باغراش كۆلى, Baƣrax Kɵli, Bağraş köl), Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde, Bayangolin Moğol Özerk İlinde Korla şehrinin 57 km kuzey doğusunda, Bağraş İlçesi toprakları içinde ve Orta Asya'nın en büyük gölüdür. Deniz'den yüksekliği ortalama 1,048 metredir.
| Bosten Gölü
Bağraş Gölü | |
|---|---|
,_Xinjiang,_China,_87.00E,_42.00N.jpg) Gölün uzaydan görünüşü, 2 Kasım 2004 | |
 | |
| Havza | |
| Konum | Bayangolin, Sincan, Çin |
| Koordinatlar | 42°K 87°D / 42°K 87°D |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (gelen) | Kaydu Nehri |
| Etki alanı | 55.600 km2 (21.500 sq mi) |
| Uzunluk | 55 km (34 mi) |
| Genişlik | 25 km (16 mi) |
| Yüzölçümü | 1.000 km2 (390 sq mi) |
| Ortalama derinlik | 8,15 m (26,7 ft) |
| En derin noktası | 17 m (56 ft) |
| Su hacmi | 7.740 km3 (1.860 cu mi) |
| Yüzey rakımı | 1.048 m (3.438 ft) |
| Wikimedia Commons | |
  Bosten Gölü (Asya)  Bosten Gölü (China) | |
Bosten Gölü'nün en önemli yüzde 83'ü varan su kaynağı Kaydu Nehri'dir.[1]
Kaşgarlı Mahmud, Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te;
"يلدزكول Yolduz köl" "Küçe, Kinğüt ve Uygurlar sınırında bulunan bir göl."[2] olarak tanımladığı bu göldür.
Doğal yapısı
değiştir1957 yılında Rus mühendis Jida, gölün dibine deneme burgu yapmış ve gölün 4000 yıl önce oluştuğunu tahmin etmiştir. Çinli Li Daovuan unvanı Shui Jin Zhu ölümünden önce Milattan sonra 527 yılında şimdiki gölün yerinde sadece bataklık bir bölge olduğunu yazmıştır. Qing Hanedanı Jiaqing (Çince: 嘉慶, Mançu: Saicungga fengšen) zamanında (1798–1820) Xu Song gölün etrafını gezer ölçüm yapar. O zamanlar göl, 138 km uzunlukta, 23 km genişlikte ve 16 metre derinlikte, çevresi bataklıkla kaplıymış.
Balık türleri
değiştirBosten Gölünde, (Abbottina rivularis),[3] (Abbottina rivularis),[3] Sazangiller Cyprininae alt-familyasından (Ctenopharyngodon idella),[4] (Cyprinus carpio haematopterus),[5] Mersin balığıgiller'den Sibirya mersin balığı (Acipenser baerii baerii),[6] (Diptychus maculatus)[7] ve Aspiorhynchus laticeps gibi tatlı su balık türleri yaşar.
Önemi
değiştirBosten Gölü, bol balık bulunması, etrafının bataklık ve sulak oluşu nedeniyle bu bölgede önemi büyüktür. Bosten Gölü ve Kaydu Nehri ile birlikte Yenci Havzasındaki ortalama 100.000 hektar alan tarla ve bahçeler sulanır. Yıllık buharlaşma ortalama 2,902 milimetredir. Verilen demeçlere göre 1964 yılında 1. Aralık ile 28. Şubat arasında 5 milimetre ve 1. Haziran ile 31. Ağustos arasında 10 mm yağmur yağmıştır, ortalama sıcaklık Ocak ayında −10 °C ve Haziran'da + 28 °C; yıllık ortalama sıcaklık 9,5 °C'dir.
Bosten Gölü Etiyoloji (neden bilimi) söylentisi
değiştirBosten Gölünün isim kökeni bir neden bilimi (Etiyoloji) söylentisine bağlanır ve şöyle açıklanır; önceleri Yenci Havzasında böyle bir göl yokmuş sadece büyük bir bozkır'da bir birbirlerini çok seven genç bir çift yaşarmış, oğlanın ismi Bosten kızın ismi de Gaya, fakat bir gün Gökteki Yağmurtanrısı kızı kaçırıp kendi karısı yapmak ister, bunu gören Bosten onunla savaşır ve yener, fakat o çok bitkinlikten ölür. Bunu gören Gaya çok üzülür ve ağlar ve hep ağlar. Gaya'nın göz yaşlarından o bozkır bir göle dönüşür. Bu çifti anmak için gölün ismine Bosten Gölü denilmiştir.
Bosten Gölü yanındaki Çin'in nükleer test alanı
değiştirÇin 1. Nisan 1960 yılında Lop Nur Nükleer test bölgesini, 100 km Bosten Gölünün güneydoğusundaki Qinggir'de Kuruk Dağlarında, dünyanın en büyük nükleer test alanını (100.000 km²) yapmıştır. Burada 1964 ve 1996 yılları arasında toplam 45 yerüstünde (en son 16. Ekim 1980) ve yeraltında atom bombasının denemesi yapılmıştır. Üs, bir Havaalanı ve yeni yerleşim birimi (马兰公安管区) denilen Uxxaktal beldesinin batısında Hoşut İlçesinde bulunur. Yerüstünde yapılan Atom bombası denemeleri sonucunda güneybatı Sincan'da yaşayan yerel halkta anlaşılmaz hastalıklar göze çarpmıştır, Çin yöneticileri verdikleri demeçlerde, o insanların atomik radyasyon sonucunda hastalanmadıklarını açıklamışlardır. Şimdi Lop Nur Nükleer test alanı, çok sıcak ve yüksek atomik radyasyonlu artıklar için geçici depo veya son depo olarak kullanılmaktadır.
Ayrıca bakınız
değiştirNotlar
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Seespiegelschwankungen des Bosten-Sees 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 136.
- ^ a b Abbottina rivularis in China (İngilizce)
- ^ Ctenopharyngodon idella in China (İngilizce)
- ^ Cyprinus carpio haematopterus in China (İngilizce)
- ^ Acipenser baerii baerii in China (İngilizce)
- ^ Diptychus maculatus in China (İngilizce)
- Hedin, Sven: Die geographisch-wissenschaftlichen Ergebnisse meiner Reisen in Zentralasien 1894–97 (Ergänzungsband 28 zu Petermanns Mitteilungen), Gotha 1900. (Almanca)
- Yuri Bregel: An Historical Atlas of Central Asia. Brill, Leiden 2003, ISBN 90-04-12321-0. (İngilizce)
Dış bağlantılar
değiştir- Bosten Gölü için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
- Seespiegelschwankungen des Bosten-Sees (Almanca)
- Climatic variability in arid central Asia over the last 2000 years documented by Bosten Lake, China. pdf (İngilizce)